26 Φεβρουαρίου 1969: Η μέρα της πρεμιέρας για το «Ζ» του Κώστα Γαβρά

Σαν σήμερα, στις 26 Φεβρουαρίου 1969 κάνει πρεμιέρα στους κινηματογράφους της Γαλλίας η ταινία του Κώστα Γαβρά, «Ζήτα», που είναι βασισμένη στο βιβλίο του Βασίλη Βασιλικού Ζ: Φανταστικό ντοκιμαντέρ ενός εγκλήματος».

Το βιβλίο αναφέρεται στη δολοφονία του Γρηγόρη Λαμπράκη από παρακρατικούς στην ταραγμένη δεκαετία του ’60 για την Ελλάδα. Το βιβλίο του Βασιλικού κυκλοφόρησε το 1966 με τίτλο «Ζ: Φανταστικό ντοκιμαντέρ ενός εγκλήματος» και παραπέμπει στο σύνθημα «Ζει», που φώναζαν οι χιλιάδες κόσμου που συνόδευσαν τον Λαμπράκη στην τελευταία του κατοικία τον Μάιο του 1963.

Ο σκηνοθέτης Κώστας Γαβράς απευθύνθηκε στον ισπανό συγγραφέα Χόρχε Σεμπρούν και μαζί ετοίμασαν το σενάριο, χωρίς να έχουν χρήματα. Η χρηματοδότηση της ταινίας είχε προβλήματα αλλά η λύση δόθηκε από τον ηθοποιό, Zακ Περέν, που πρότεινε να γυριστεί η ταινία στην Αλγερία. Εκεί είχε πάρα πολλούς φίλους που μπορούσαν να συμμετάσχουν στην παραγωγή. Τα γυρίσματα άρχισαν και ολοκληρώθηκαν στο Αλγέρι, με τη συμμετοχή γνωστών και σπουδαίων ηθοποιών.

Η υπόθεση της ταινίας αναφέρεται σε έναν επιστήμονα, που έχει προγραμματίσει να κάνει μια ομιλία κατά της χρήσης της ατομικής βόμβας. Καθώς φτάνει έξω από την αίθουσα στην οποία πρόκειται να μιλήσει, δέχεται την επίθεση μιας ομάδας ακροδεξιών εξτρεμιστών που συνδέονται πολιτικά με την κυβέρνηση, ενώ η αστυνομία που είναι παρούσα δεν παρεμβαίνει. Συνέρχεται από το ισχυρό χτύπημα και κάνει την ομιλία, αργότερα όμως πεθαίνει από τα τραύματά του. Ένας δημοσιογράφος βρίσκει ένα μάρτυρα κι ένα δικαστή που είναι πρόθυμος να τον ακούσει, παρά τις διαμαρτυρίες της κυβέρνησης. Στη δίκη που ακολουθεί αποκαλύπτεται μια κυβερνητική συνωμοσία, αλλά τα πάντα ανατρέπονται, όταν στην εξουσία ανεβαίνει νέα κυβέρνηση, έπειτα από στρατιωτικό πραξικόπημα, το οποίο οδηγεί στην αδιαλλαξία και την απαγόρευση των μακριών μαλλιών, των Beatles και των εκδηλώσεων υπέρ της ειρήνης.

Η ταινία βγήκε στους γαλλικούς κινηματογράφους στις 26 Φεβρουαρίου 1969, αλλά γνώρισε τη διεθνή καταξίωση μετά την προβολή της στο φεστιβάλ των Καννών τον Μάιο της ίδιας χρονιάς. Απέσπασε το Όσκαρ ξενόγλωσσης ταινίας και το Όσκαρ για το μοντάζ της (Φρανσουάζ Μπολό), που αποτέλεσε ένα από τα μεγάλα της ατού.

Στην Ελλάδα προβλήθηκε μετά την πτώση της δικτατορίας.

Γεγονότα

364 - Ο Ουαλεντινιανός Α΄ ανακηρύσσεται Ρωμαίος αυτοκράτορας.
1266 - Μάχη του Μπενεβέντο: ο στρατός του Καρόλου, κόμη του Ανζού, νικά τις γερμανικές και σικελικές δυνάμεις υπό τον βασιλιά Μανφρέδο της Σικελίας. Ο Μανφρέδος σκοτώνεται στη μάχη.
1815 - Ο Ναπολέων Α΄ της Γαλλίας δραπετεύει από την Έλβα.
1822 - 2.000 Οθωμανοί λεηλατούν και πυρπολούν τη Χαλανδρίτσα Αχαΐας.
1876 - Η Ιαπωνία και η Κορέα υπογράφουν συνθήκη με την οποία οι Ιάπωνες υπήκοοι αποκτούν το δικαίωμα της ετεροδικίας, ανοίγουν τρία λιμάνια στο ιαπωνικό εμπόριο και τερματίζεται το καθεστώς της Κορέας ως χώρα υποτελής στη δυναστεία Τσινγκ της Κίνας.
1914 - Καθελκύεται στο Μπέλφαστ ο Βρεταννικός, αδελφό πλοίο του Τιτανικού.
1929 - Ο Αμερικανός πρόεδρος Κάλβιν Κούλιτζ υπογράφει εκτελεστικό διάταγμα για την ίδρυση του εθνικού πάρκου Γκραντ Τέτον στο Ουαϊόμινγκ.
1935 - Ο Ρόμπερτ Ουάτσον-Ουάτ πραγματοποιεί μία επίδειξη που οδηγεί άμεσα στην ανάπτυξη των ραντάρ στο Ηνωμένο Βασίλειο.
1936 - Νεαροί Ιάπωνες αξιωματικοί του στρατού επιχειρούν πραξικόπημα εναντίον της ιαπωνικής κυβέρνησης.
1960 - Αεροσκάφος της Alitalia συντρίβεται, λίγο μετά την απογείωσή του, σε νεκροταφείο στην Ιρλανδία, σκοτώνοντας τους 34 από τους 52 επιβαίνοντες.
1966 - Πρόγραμμα Απόλλων: εκτοξεύεται η αποστολή AS-201, η πρώτη πτήση του πυραύλου Saturn IB.
1971 - Ο Γενικός Γραμματέας των Ηνωμένων Εθνών Ου Θαντ υπογράφει την ανακήρυξη της εαρινής ισημερίας ως Ημέρα της Γης.
1993 - Βόμβα στο Παγκόσμιο Κέντρο Εμπορίου: Στη Νέα Υόρκη, ένα παγιδευμένο με εκρηκτικά φορτηγό, σταθμευμένο κάτω από τον βόρειο πύργο, εκρήγνυται σκοτώνοντας έξι άτομα και τραυματίζοντας 1.042.
2014: Ελλάδα: Ιδρύθηκε το κόμμα Το Ποτάμι του Σταύρου Θεοδωράκη.

Γεννήσεις

1361 - Βεντσεσλάβος Δ', βασιλιάς της Βοημίας
1416 - Χριστόφορος Γ΄, βασιλιάς της Δανίας
1619 - Φραντσέσκο Μοροζίνι, δόγης της Βενετίας
1622 - Λουδοβίκος Μαρία Σινιστράρι, Ιταλός ιερέας και συγγραφέας
1725 - Νικολά-Ζοζέφ Κυνιό, Γάλλος μηχανικός
1786 - Φρανσουά Αραγκό, Γάλλος μαθηματικός
1802 - Βικτόρ Ουγκώ, Γάλλος συγγραφέας
1808 - Ονορέ Ντωμιέ, Γάλλος ζωγράφος, εικονογράφος και γλύπτης
1829 - Λίβαϊ Στρως, Γερμανός επιχειρηματίας
1842 - Καμίγ Φλαμμαριόν, Γάλλος αστρονόμος
1861 - Φερδινάνδος Α΄, βασιλιάς της Βουλγαρίας
1884 - Κώστας Βάρναλης, Έλληνας συγγραφέας
1906 - Νίκος Χατζηκυριάκος - Γκίκας, Έλληνας καλλιτέχνης
1920 - Μίνως Αργυράκης, Έλληνας ζωγράφος
1920 - Ζιζέλ Πράσινος, Γαλλίδα συγγραφέας
1926 - Γκύντερ Άσσερ, Γερμανός μαθηματικός
1926 - Βερν Γκάνια, Αμερικανός παλαιστής
1926 - Νίκος Καχτίτσης, Έλληνας συγγραφέας
1928 - Αριέλ Σαρόν, Ισραηλινός πολιτικός
1931 - Κλωντ Πιρόν, Ελβετός γλωσσολόγος
1932 - Τζόνι Κας, Αμερικανός τραγουδιστής
1935 - Αρτούρ Ρασιζάντε, πρωθυπουργός του Αζερμπαϊτζάν
1938 - Ευαγόρας Παλληκαρίδης, Κύπριος αγωνιστής
1945 - Γιάννης Ιωαννίδης, Έλληνας προπονητής καλαθοσφαίρισης και πολιτικός
1945 - Χριστιάνα Σουρβίνου-Ίνγουντ, Ελληνίδα πανεπιστημιακός
1946 - Μανώλης Μητσιάς, Έλληνας τραγουδιστής
1946 - Κόλιν Μπελ, Άγγλος ποδοσφαιριστής
1950 - Έλεν Κλαρκ, Νεοζηλανδή πολιτικός
1953 - Χριστιάνα, Ελληνίδα τραγουδίστρια
1954 - Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, Τούρκος πολιτικός
1956 - Μίλαν Μπάμπιτς, Σέρβος πολιτικός
1956 - Μισέλ Ουελμπέκ, Γάλλος συγγραφέας
1958 - Τιμ Κέιν, Αμερικανός πολιτικός
1959 - Αχμέτ Νταβούτογλου, Τούρκος πολιτικός
1974 - Σεμπαστιάν Λεμπ, Γάλλος οδηγός αγώνων
1976 - Νίκος Συρανίδης, Έλληνας καταδύτης
1980 - Ζούλιο Σέζαρ ντα Σίλβα ε Σόουζα, Βραζιλιάνος ποδοσφαιριστής
1983 - Πέπε, Βραζιλιάνος ποδοσφαιριστής
1984 - Μπερέν Σαάτ, Τουρκάλα ηθοποιός
1985 - Φερνάντο Γιορέντε, Ισπανός ποδοσφαιριστής

Θάνατοι

1154 - Ρογήρος Β΄, βασιλιάς της Σικελίας
1266 - Μανφρέδος, βασιλιάς της Σικελίας
1275 - Μαργαρίτα της Αγγλίας, βασίλισσα της Σκωτίας
1577 - Ερρίκος ΙΔ', βασιλιάς της Σουηδίας
1726 - Μαξιμιλιανός Β΄ Εμμανουήλ της Βαυαρίας
1770 - Τζουζέπε Ταρτίνι, Ιταλός συνθέτης
1815 - Ιωσίας, πρίγκιπας της Σαξονίας-Κόμπουργκ-Ζάαλφελντ
1821 - Ζοσέφ Ντε Μεστρ, Γάλλος φιλόσοφος
1883 - Αλέξανδρος Κουμουνδούρος, Έλληνας πολιτικός
1947 - Αλεξάντερ Λερ, Αυστριακός στρατιωτικός
1959 - Αλεξάνδρα του Φάιφ, Αγγλίδα πριγκίπισσα
1959 - Εμμανουήλ Μαρινάκης, Έλληνας πολιτικός
1969 - Καρλ Γιάσπερς, Γερμανός φιλόσοφος
1986 - Αμαλία Φλέμινγκ, Ελληνίδα ιατρός και πολιτικός
1987 - Μίχος Κάρης, Έλληνας συγγραφέας
1989 - Ρόυ Έλντριτζ, Αμερικανός μουσικός
1994 - Μπιλ Χικς, Αμερικανός κωμικός
2003 - Δημήτρης Ποταμίτης, Κύπριος ηθοποιός και συγγραφέας
2012 - Ανδρέας Καραγκούνης, Έλληνας πολιτικός
2014 - Λάκης Μαραμενίδης, Έλληνας ποδοσφαιριστής
2017 - Αριστείδης Καλαντζάκος, Έλληνας πολιτικός
2020 - Κώστας Βουτσάς, Έλληνας ηθοποιός