Η γενιά Z, το στρες στον εργασιακό χώρο, η «permacrisis», η ψυχική υγεία και οι διαπροσωπικές σχέσεις – Τι δείχνουν οι έρευνες
Αν και όλοι οι εργαζόμενοι αγωνίζονται να αντιμετωπίσουν την οικονομική επισφάλεια και το επαγγελματικό άγχος, οι νεότεροι φαίνεται πως αισθάνονται αφόρητη πίεση: είναι διάχυτη η ιδέα ότι τα τελευταία χρόνια επικρατεί αστάθεια, ανασφάλεια και αναταραχή· οι απολύσεις πολλαπλασιάζονται και οι αμοιβές δεν συμβαδίζουν με τον πληθωρισμό. Ιδιαίτερα σε μεγαλουπόλεις όπως το Λονδίνο, η Νέα Υόρκη και το Χονγκ Κονγκ, οι νέοι 18-24 ετών -πολλοί από τους οποίους δεν έχουν προλάβει να αποκτήσουν ιδιαίτερες δεξιότητες- βρίσκονται παγιδευμένοι σε στρεσογόνες θέσεις εργασίας χωρίς προοπτικές. Δεν είναι η πρώτη φορά που βιώνουμε τέτοια φαινόμενα: ίσως όμως να είναι η πρώτη φορά που τους δίνουμε ακριβή ονόματα. Σήμερα, γίνεται λόγος για «permacrisis», για μια μόνιμη κατάσταση που επηρεάζει τους εργαζομένους όλων των ηλικιών, αγχώνοντας υπέρμετρα τη γενιά Z, ένα μέρος της οποίας μπήκε στο εργατικό δυναμικό κατά τη διάρκεια της πανδημίας. Σύμφωνα με μια πρόσφατη έρευνα της Cigna International Health η οποία χρησιμοποίησε δείγμα 12.000 εργαζομένων σε όλο τον κόσμο, το 91% των νέων ηλικίας 18-24 ετών αναφέρουν ότι πάσχουν από μόνιμο στρες— έναντι 84% του γενικού πληθυσμού. Η γενιά Z αναδεικνύεται ως η δημογραφική ομάδα με το μεγαλύτερο στρες στον εργασιακό χώρο· σχεδόν το ένα τέταρτο των ερωτηθέντων 18-24 ετών (το 23%) προσθέτει ότι αντιμετωπίζει συμπτώματα επαγγελματικής εξουθένωσης (burnout). Τι συμβαίνει; Είναι όντως πιο στρεσογόνες οι εργασιακές συνθήκες ή γινόμαστε όλο και πιο ευπαθείς;
Ο πανικός της πανδημίας Covid-19 έχει βεβαίως καταλαγιάσει. Από το 2020, στον εργασιακό χώρο, ορισμένοι εργαζόμενοι αποκόμισαν τα οφέλη μιας πιο ευέλικτης προσέγγισης στην εργασία: τώρα όμως πολλοί εργοδότες αλλάζουν γνώμη και απαιτούν πλήρη επιστροφή στο γραφείο. Στο μεταξύ, η οικονομική αβεβαιότητα αναγκάζει πολλές επιχειρήσεις να περικόπτουν θέσεις εργασίας με αποτέλεσμα οι υπάλληλοι να ανησυχούν ότι είναι οι επόμενοι στη σειρά των απολύσεων. Τα δεδομένα από μια έκθεση του 2023 της επιχείρησης λογισμικού HR Workhuman δείχνουν ότι η άνοδος του κόστους ζωής προκαλεί στρες στο 84% των εργαζομένων στο Ηνωμένο Βασίλειο, ενώ παρόμοιες τάσεις παρατηρούνται στην Ιρλανδία, στις ΗΠΑ και στον Καναδά. Οι εργαζόμενοι «Gen Zers» φαίνεται πως έχουν περισσότερες πιθανότητες από άλλους ερωτηθέντες (26% έναντι 20%) να παραπονιούνται ότι η αμοιβή τους δεν τους επιτρέπει «καλή ποιότητα ζωής» στην τρέχουσα οικονομία. Πράγματι, η Gen Z εξοικονομεί λιγότερα χρήματα και πολλοί ζουν «μεροδούλι-μεροφάι», άρα βρίσκονται πολύ μακριά από την ιδιοκτησία σπιτιού η οποία αποτελεί ορόσημο στη ζωή του κάθε ανθρώπου. Το 59% των νέων 18-24 ετών δεν περιμένει ότι θα αποκτήσει ιδιόκτητο σπίτι, σε σύγκριση με το 29% των νέων 29-34 ετών. (Οι έρευνες δεν λαμβάνουν υπόψη την κληρονομιά ιδιόκτητου σπιτιού από τις προηγούμενες γενεές).
Πέρα από τους μεγάλης κλίμακας στρεσογόνους παράγοντες, οι ειδικοί λένε ότι οι νέοι εργαζόμενοι παλεύουν με τις διαπροσωπικές σχέσεις. Τίθενται πολλά ερωτηματικά γύρω από την εθιμοτυπία των εργασιακών φλερτ, τον κώδικα της ένδυσης στο γραφείο, τα επαγγελματικά όρια, την κοινωνικοποίηση, την ιεραρχία: η γενιά Ζ βιώνει τις κοινωνικές πτυχές της εργασίας ως εκφοβισμό. Τα δεδομένα δείχνουν ότι οι εργαζόμενοι 18-24 ετών αναφέρουν εχθρικό εργασιακό περιβάλλον, προβλήματα ψυχικής και σωματικής υγείας και αδυναμία προσαρμογής. Φταίνε οι πολλές οθόνες; Φταίει η επαγγελματική επισφάλεια; Φταίνε οι υπερβολικές τους φιλοδοξίες και ο ανταγωνισμός στον εργασιακό χώρο; Ούτως ή άλλως, το αποτέλεσμα είναι η αδυναμία να δημιουργηθούν ουσιαστικές συνδέσεις μεταξύ των συναδέλφων. Έρχονται να προστεθούν τα δεδομένα του LinkedIn, που κοινοποιήθηκαν στο BBC Worklife τον Δεκέμβριο του 2022, και τα οποία δείχνουν ότι οι νέοι ηλικίας 18-24 ετών έχουν λιγότερη αυτοπεποίθηση από όλες τις γενιές γύρω από τη τρέχουσα δουλειά και τον ρόλο τους. Μόνο το 43% της Gen Z αισθάνεται σιγουριά, σε σύγκριση με το 59% της Gen Y [Μillennials], της Gen X και των Boomers.
Όλες οι έρευνες για τη Gen Z καταλήγουν στα ίδια συμπεράσματα: ανησυχία για τη σταθερότητα της απασχόλησής τους και ταυτοχρόνως αίσθημα παγίδευσης στις κατώτερες βαθμίδες της εργασιακής ιεραρχίας. Βραχυπρόθεσμα, το άγχος της Gen Z οδηγεί σε αμφιθυμία και απόσυρση στην επαγγελματική ζωή. Σύμφωνα με τα δεδομένα του 2022 από την Gallup, η Gen Z είναι η ομάδα που νιώθει περισσότερο αποξενωμένη από τη δουλειά: ίσως αυτό οφείλεται στο ότι δεν έχει προλάβει να χτίσει την καριέρα της· ωστόσο, συντρέχουν κι άλλοι λόγοι που μπορούν εν μέρει να αποδοθούν στον ενάμισι χρόνο της έλλειψης επικοινωνίας κατά την πανδημία. Το αποτέλεσμα είναι ότι, για παράδειγμα στις ΗΠΑ, το 61% των εργαζομένων που απάντησαν στην έρευνα του LinkedIn τον Δεκέμβριο του 2022 σκέφτονται να εγκαταλείψουν τη δουλειά τους μέσα στο 2023 — κι ότι το ποσοστό αυτό φτάνει το 72% μεταξύ των Gen Zers. Σε παγκόσμιο επίπεδο, μια έρευνα της McKinsey έδειξε ότι το 77% των Gen Zers αναζητούν νέα δουλειά – σχεδόν διπλάσιο ποσοστό από το ποσοστό άλλων ερωτηθέντων. Εδώ πρέπει να σημειωθεί ότι κατά τη διάρκεια της πανδημίας, ένα μεγάλο μέρος των Gen Zers παραδέχτηκε ότι δεν κατέβαλε προσπάθεια στη δουλειά: αυτή η συμπεριφορά θεωρείται αναμενόμενη σε τόσο νεαρές ηλικίες, όπως και η προοπτική εγκατάλειψης μιας θέσης εργασίας και αναζήτησης μιας άλλης.
Το 2025, η Gen Z θα αποτελεί το 27% του εργατικού δυναμικού στις χώρες του ΟΟΣΑ και το ένα τρίτο του παγκόσμιου πληθυσμού. Αν λοιπόν δεν εργάζεται με όρεξη θα επιφέρει καταστροφές στο οικονομικό και κοινωνικό σύστημα. Τι ζητούν όμως αυτοί οι νέοι; Φαίνεται ότι ζητούν επιχειρήσεις που να προσφέρουν ευελιξία, αφεντικά-μέντορες (όχι τεχνοκράτες), συχνή επικοινωνία και σαφήνεια για το πώς η δουλειά τους δημιουργεί θετικό αντίκτυπο στον κόσμο· αναγνώριση και ενθάρρυνση. Η Gen Z κάνει συχνότερα λόγο για «ψυχική υγεία»: το αν αυτό σημαίνει ότι είναι πιο εύθραυστη από τις προηγούμενες θα το δούμε με το πέρασμα του χρόνου.
