Οι συγκλονιστικές μαρτυρίες των Τούρκων μετά τον σεισμό

“Sesimi duyan var mı?”, άκουσα για πολλοστή φορά να φωνάζουν οι διασώστες πάνω από τα χαλάσματα, ανοίγοντας την τηλεόραση σήμερα το πρωί, έκτη ημέρα μετά τον καταστροφικό σεισμό που χτύπησε την Τουρκία και τη Συρία. “Sesimi duyan var mı?” «Μ’ ακούει κανείς;» «Ακούει κανείς τη φωνή μου;» Τείνει να γίνει το σλόγκαν των εργασιών διάσωσης.

«Χάθηκε το δέκα τοις εκατό της χώρας, Μπερίν. Πόσα ακόμη ν’ αντέξει αυτός ο λαός, τι μοίρα μαύρη είναι αυτή που μας γράφτηκε;» μου είπε κλαίγοντας η φίλη μου η Cevo από τη Σμύρνη, όταν την πήρα τηλέφωνο τη Δευτέρα. Δυσκολεύτηκα να βρω λόγια για να την παρηγορήσω. Οι λέξεις γίνονται κόμπος στον λαιμό τέτοιες στιγμές, δεν μπορείς να τις αρθρώσεις, αλλά ούτε και να τις καταπιείς.

Αργότερα επικοινώνησα και με άλλους φίλους, είτε μέσω μηνυμάτων, είτε στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. «Από χθες δεν μπορώ να κινηθώ, νιώθω ότι έχουν παγώσει τα άκρα μου», μου είπε μια άλλη φίλη μου, η Ayfer από την Κωνσταντινούπολη. Δεν είχε μέλη της οικογένειάς της στην περιοχή, αλλά είχε πολύ στενούς φίλους. Η απόσταση έκανε τα πάντα πιο δύσκολα, πιο δυσβάσταχτα. Ήταν τεράστια η αγανάκτησή της, όπως και εκατομμυρίων άλλων συμπολιτών της. «Άνθρωποι πεθαίνουν μπροστά στα μάτια μας. Εκπλήσσομαι με εκείνους που λένε ότι δεν είναι τώρα η κατάλληλη στιγμή για να μιλήσουμε. Τώρα ακριβώς είναι η κατάλληλη στιγμή! Υπάρχει μια ολόκληρη ταξιαρχία στο Χάταϊ. Υπάρχουν χιλιάδες στρατιώτες. Δεν έβγαλαν κανέναν από αυτούς. Είναι εκπαιδευμένοι για τέτοιες καταστάσεις. Τι περιμένουν; Αυτό δεν είναι ανικανότητα, υπάρχει σκοπιμότητα».

Η Elif, μια άλλη καλή φίλη από την Άγκυρα, είχε συγγενείς στο Γκαζίαντεπ, ένα ζευγάρι που εκείνη τη στιγμή βρισκόταν κάτω από τα συντρίμμια. Ήμουν σε συνεχή επαφή μαζί της. Μετά από τρεις μέρες κατάφεραν να απεγκλωβίσουν τη γυναίκα, η οποία υπέκυψε τελικά στα τραύματα της, ενώ ο άντρας της είχε ήδη πεθάνει. Ήταν απαρηγόρητη, δεν το χωρούσε όλο αυτό ο νους της.

Ενώ η Ela, φίλη γιατρός, διευθύντρια σε νοσοκομειακό ίδρυμα στην Άγκυρα, μου εξιστόρησε όσα συνέβησαν στο νοσοκομείο όπου εργάζεται. Όσοι από το ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό είχαν συγγενείς στις πληγείσες περιοχές, είχαν ξεσηκωθεί για να πάνε κοντά στους δικούς τους. Μετά κόπων και βασάνων είχε καταφέρει να τους αποτρέψει, πείθοντάς τους ότι δεν είχαν τίποτα να προσφέρουν αυτή τη στιγμή, αντιθέτως θα φόρτωναν κι άλλο το σύστημα. Εξάλλου σε αρκετές πόλεις δεν υπήρχε πρόσβαση την πρώτη μέρα, ενώ πηγαίνοντας εκεί αφενός θα εμπόδιζαν τη δουλειά των διασωστών, και αφετέρου θα κατανάλωναν πόρους που ήταν απαραίτητοι για τους σεισμόπληκτους.

Ο φίλος μου ο Ali από τη Σμύρνη ήταν πολύ θυμωμένος με τις δηλώσεις των αρμοδίων και την ανικανότητα του κρατικού μηχανισμού. «Το κράτος βλέπει τους σεισμοπαθείς σαν βάρος! Ναι, είναι βάρος για το κράτος ένας άνθρωπος που στέκεται με τις πιτζάμες του στο κρύο, στους –5°C. Ο κόσμος πεινάει. Κανείς δεν λέει ότι έπρεπε να έρθουν σε μία ώρα, όμως θέλουμε να ξέρουμε πώς γίνεται να έχει περάσει ένα ολόκληρο εικοσιτετράωρο και να μην έχει έρθει ακόμη κανείς. Κι όχι μόνο αυτό, αλλά δίνουν εντολή να μην ξεκινήσει κανείς τις εργασίες πριν έρθουν οι κρατικές υπηρεσίες! Άνθρωποι πεθαίνουν μπροστά στα μάτια μας. Ναι, πρόκειται για μια τεράστια καταστροφή, είναι πολύ δύσκολο να αντεπεξέλθουμε. Όμως η αλαζονεία των Αρχών πολλαπλασιάζει τον αριθμό των νεκρών».

Με συγκλόνισε μια γυναίκα που είδα σε ένα τουρκικό τηλεοπτικό κανάλι να κλαίει και να λέει: «Πίστευα ότι αγόρασα διαμέρισμα στην κόρη μου. Μπα, τάφο τής είχα αγοράσει».

Μεγάλο ρόλο στην έκταση της καταστροφής έπαιξαν φυσικά οι κακές κατασκευές, που πωλούνταν κατά κόρον χωρίς τις απαραίτητες πολεοδομικές άδειες, χωρίς κανείς να ελέγχει εάν πληρούσαν τις προδιαγραφές και εάν συμμορφώνονταν με τον αντισεισμικό νόμο. «Ελπίζω να πάρουν ένα καλό μάθημα από αυτόν τον σεισμό», μου έγραψε ένας άλλος γνωστός μου, ο Tevfik από την Κωνσταντινούπολη. «Κανένας μηχανισμός έρευνας και διάσωσης, σε οποιαδήποτε χώρα, δεν θα τα έβγαζε πέρα με 6.000 κτίρια που καταρρέουν ταυτόχρονα. Αυτό σημαίνει τουλάχιστον 6.000 ομάδες, 6.000 μηχανήματα κλπ. Η εφοδιαστική αλυσίδα αποτελεί επίσης πρόβλημα. Το κύριο ζήτημα είναι ότι θα μπορούσαν να είχαν εντοπίσει και ενισχύσει ή εκκενώσει αυτά τα 6.000 κτίρια προτού καταρρεύσουν. Πολυώροφα κτίρια ενός έτους που πουλήθηκαν για αντισεισμικά κατέρρευσαν σαν τραπουλόχαρτα. Θεωρώ ότι είναι σημαντικό να ανοίξει τώρα κιόλας αυτή η συζήτηση για να γίνει αποτρεπτικό όλο αυτό στο μέλλον».

Με συγκλόνισε μια γυναίκα που είδα σε ένα τουρκικό τηλεοπτικό κανάλι να κλαίει και να λέει: «Πίστευα ότι αγόρασα διαμέρισμα στην κόρη μου. Μπα, τάφο τής είχα αγοράσει».

Ένας γνωστός ηθοποιός, ο Feyyaz Yiğit, που βρίσκεται σε σεισμόπληκτη περιοχή για να βοηθήσει εθελοντικά, ανέβασε το εξής τουίτ την τρίτη ημέρα του σεισμού: «Δεν μπορώ να εκφράσω τα συναισθήματα μου με τρόπο που να μην καταλήξω στη φυλακή».

«Φίλοι μου, ο γιος μου βρίσκεται αυτή τη στιγμή στο Γκαζίαντεπ», έγραφε στο Facebook ο αδερφός μιας άλλης φίλης μου από Σμύρνη. «Μας είπε ότι η κατάσταση είναι πολύ άσχημη, κάνει πολύ κρύο, οι άνθρωποι χρειάζονται ένα ζεστό μέρος να μείνουν. Ας κινητοποιηθούμε όσο περισσότερο μπορούμε και ας στείλουμε κουβέρτες. Θα συγκεντρωθούν στον Δήμο της Buca και θα αποστέλλονται μέσω ταχυδρομείου. Αυτή η πατρίδα είναι δική μας. Οι άνθρωποι εκεί είναι δικοί μας άνθρωποι. Ήρθε η ώρα να επουλωθούν οι πληγές».

Ο Evren, συμφοιτητής μου από το πανεπιστήμιο, έχει φύγει εδώ και χρόνια από την Τουρκία μαζί με την οικογένειά του. Ζει στον Καναδά, όπου εργάζεται ως ακαδημαϊκός. Είναι έξαλλος εδώ και μέρες με την κυβέρνηση. «Δεν είναι δυνατόν να παραμείνω ψύχραιμος», έγραψε σε ανάρτησή του στο Facebook.

«Ξέρω ότι δεν είναι η στιγμή για να μιλήσω, αλλά δεν πάει άλλο. Ενώ 85 εκατομμύρια άνθρωποι προσπαθούν σαν μια γροθιά να κάνουν το καλύτερο δυνατό, είμαστε αντιμέτωποι με μια αντίληψη που δεν μπορεί να σχεδιάσει και να λειτουργήσει. Αντ’ αυτού, μας λέει: “Θα το κάνουμε μόνοι μας”. Η βοήθεια εξακολουθεί να μην μπορεί να παραδοθεί και οι επαγγελματίες διασώστες εξακολουθούν να είναι σε αναμονή!»

Ο ίδιος ήταν εθελοντής στον μεγάλο σεισμό του 1999 στην Κωνσταντινούπολη. Μου περιγράφει τον επαγγελματισμό της οργάνωσης AKUT (Οργάνωση Έρευνας και Διάσωσης σε Καταστροφές), τον τρόπο που άνοιξαν τους δρόμους, την προτεραιότητα που έδωσαν στη διάσωση και μεταφορά καταρχάς των βρεφών και παιδιών, την αποτροπή των πλιατσικολόγων, τη συνεργασία με τη χωροφυλακή και τον στρατό.

Τίποτα από αυτά δεν υπάρχει σήμερα. Η AKUT έχει αποδυναμωθεί. Στη θέση της έχει δημιουργηθεί η AFAD, μια κρατική υπηρεσία που δεν έχει ούτε την τεχνογνωσία, ούτε την απαιτούμενη εμπειρία. Στις δύσκολες μέρες που περνάει η Τουρκία, φυσικά και πάλι συμπράττει η AKUT, η έστω αποδυναμωμένη.

Φυσικά, είναι τεράστια και η ξένη βοήθεια που έχει καταφθάσει στη νοτιοανατολική Τουρκία. Επιχειρούν σωστικά συνεργεία σε όλες τις πληγείσες περιοχές εδώ και έξι ημέρες και εξακολουθούν να συντελούνται μικρά θαύματα και να βγαίνουν ζωντανοί άνθρωποι από τα ερείπια ακόμη και τώρα που γράφω, την 115^η ώρα. Ο κόσμος αγκαλιάζει και φιλάει με δάκρια τους Γερμανούς, τους Ισπανούς, τους Έλληνες διασώστες, τους ευγνωμονεί που απεγκλωβίζουν συνεχώς δικούς τους ανθρώπους μέσα από τα χαλάσματα.

«Υπάρχουν παιδιά δίπλα μου που περιμένουν τον θάνατο και δεν μπορώ να τα βοηθήσω, υπάρχουν μανάδες, πατεράδες. Όχι, δεν μπορείς να κοιμηθείς. Τι θα ’θελε να είναι ο άνθρωπος; Μακάρι να ήμουν ένας εκσκαφέας τώρα. Να σήκωνα ένα-ένα τα συντρίμμια».

«Είναι εύκολο να λες “Κοιμήσου”. Υπάρχουν παιδιά δίπλα μου που περιμένουν τον θάνατο και δεν μπορώ να τα βοηθήσω, υπάρχουν μανάδες, πατεράδες. Όχι, δεν μπορείς να κοιμηθείς. Τι θα ’θελε να είναι ο άνθρωπος; Είναι δυνατόν να θέλει να είναι εκσκαφέας ο άνθρωπος; Μακάρι να ήμουν ένας εκσκαφέας τώρα. Να σήκωνα ένα-ένα τα συντρίμμια». Αυτό ήταν το τουίτ του Haluk Levent, ενός Τούρκου καλλιτέχνη, που έτρεξε από την πρώτη μέρα στο Χάταϊ, εκεί όπου δεν πήγε κανείς άλλος. Ο Levent είναι ο ιδρυτής της ανθρωπιστικής ΜΚΟ AHBAP. Δεν είναι η πρώτη φορά που αναλαμβάνει πρωτοβουλίες. Τον ξέρουν καλά οι άνθρωποι στην Τουρκία, καθώς αρκετά χρόνια τώρα τρέχει και βοηθάει με την ομάδα του όπου υπάρχει ανάγκη. Σαν φύλακα-άγγελο τον βλέπουν οι Τούρκοι, έχουν φτάσει σε σημείο να τον εμπιστεύονται περισσότερο από τους κρατικούς φορείς.

Από την άλλη, βλέπουμε ότι όλη η κοινωνία προσπαθεί με κάποιον τρόπο να βοηθήσει. Την πρώτη μέρα του σεισμού ήταν ενδεικτικές οι εικόνες από το αεροδρόμιο της Κωνσταντινούπολης, όπου είχε συγκεντρωθεί τεράστιος αριθμός εθελοντών που ήθελαν να ταξιδέψουν στις σεισμόπληκτες περιοχές για να συνεισφέρουν με όποιον τρόπο μπορούσαν. Ενώ σήμερα είδα ότι δραστηριοποιήθηκε για άλλη μια φορά η Çarşı, ο σύνδεσμος οργανωμένων οπαδών της ποδοσφαιρικής ομάδας Beşiktaş, για να εξασφαλίσει τη διανομή του συσσιτίου στα θύματα του σεισμού, καθώς επίσης και να αποτρέψει το πλιάτσικο που έχει ξεκινήσει.

* * *

Δεν υπάρχουν λόγια για τη συμφορά που βρήκε τους ανθρώπους στην Τουρκία και τη Συρία. Πολύ δύσκολα θα επουλωθούν οι πληγές. Δεν υπάρχει παρόμοιο προηγούμενο. Ακόμη και ο μεγάλος σεισμός του 1999 έχει ξεπεραστεί σε νεκρούς και ακόμη μετράμε. Θα μετράμε για πολλές μέρες ακόμη. Υπάρχουν χιλιάδες νεκροί που έχουν ανασυρθεί, χιλιάδες ακόμη κάτω από τα ερείπια, τετράγωνα ολόκληρα έχουν μετατραπεί σε νεκροταφεία. Υπάρχει οργή, θλίψη, υπάρχει σοκ.

Από την άλλη, έχει έναν μυστηριώδη τρόπο να αντεπεξέρχεται η τουρκική κοινωνία. Με διάφορους τρόπους, και όχι πάντα ορθολογικούς. Παρακολουθώντας τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης αυτές τις μέρες, βλέπω κι ακούω διάφορα. Άλλοι καλούν σε ομαδικές προσευχές στο Instagram και στο YouTube, άλλοι διαβάζουν το Κοράνι, άλλοι διοργανώνουν διαδικτυακά μίτινγκ για να συντονιστούν και να «ζεστάνουν» με την ενέργειά τους όσους βρίσκονται κάτω από τα χαλάσματα. Κάποιοι πιστεύουν ότι έτσι έπρεπε να γίνει διότι ήταν το πρόσταγμα του Αλλάχ, άλλοι θεωρούν ότι έγινε συλλογικό πέρασμα ψυχών διότι έτσι ήταν το συμβόλαιό τους προτού γεννηθούν…

Η Τουρκία είναι η χώρα των συνθέσεων και των αντιθέσεων. Η πίστη στον Αλλάχ, στη θρησκεία, οι προσευχές και η κοσμοθεωρία που λέει ότι όλα είναι θέμα κισμέτ, η προσέγγιση ότι «η γεωγραφία μας είναι το πεπρωμένο μας», όλα αυτά κάνουν τον κόσμο να αντέχει στα δύσκολα, τα δυσβάσταχτα, τα απίστευτα χτυπήματα που δέχεται. Από την άλλη, η αλληλεγγύη, το φιλότιμο, το χέρι βοηθείας που προσφέρουν ο ένας στον άλλο, η αίσθηση της συλλογικότητας τους δίνει δύναμη.

Είναι ενδεικτικά όσα άκουσα να λέει η παρουσιάστρια του κεντρικού δελτίου ειδήσεων του τουρκικού τηλεοπτικού καναλιού TV100: «Καθώς βρίσκονται χιλιάδες συνάνθρωποί μας κάτω από τα χαλάσματα για τέταρτη μέρα, νηστικοί και παγωμένοι, ντρέπεσαι να ανασάνεις, ντρέπεσαι να κοιμηθείς, ντρέπεσαι να καταπιείς έστω και μια μπουκιά φαΐ».

Έτσι αντιδρούν, κι έτσι αντέχουν στα δύσκολα οι Τούρκοι. Και όλοι εμείς οι υπόλοιποι κλαίμε μπροστά στις οθόνες μας, παρακολουθούμε ανήμποροι να κάνουμε κάτι πέρα από το να προσφέρουμε ένα ποσό ή κάτι σε είδος. Παράλληλα, όλοι μας ενδόμυχα ζούμε με τον φόβο ότι αύριο θα μπορούσε να συμβεί και σε εμάς όλο αυτό. Και δυσκολευόμαστε να κοιμηθούμε, δεν κατεβαίνει η μπουκιά. Και ώρες-ώρες μάς κόβεται η ανάσα.