8 Φεβρουαρίου 1692: Η μέρα που άρχισε το κυνήγι των μαγισσών του Σάλεμ

Σαν σήμερα 8 Φεβρουαρίου 1692 ένας γιατρός στο Σάλεμ της Μασαχουσέτης αποφαίνεται ότι δύο κορίτσια έχουν κυριευτεί από το Σατανά. Η διαπίστωση αυτή θα οδηγήσει αργότερα στο Κυνήγι Μαγισσών του Σάλεμ, όπως θα μείνει στην ιστορία.

Η δίκη των μαγισσών του Σάλεμ αποτελεί μια νοητή «συνέχεια» των διώξεων σε βάρος κατηγορουμένων ως (δήθεν) μαγισσών της μεσαιωνικής Ευρώπης. Οι δίκες μαγισσών ανήκουν στην προτεσταντική διωκτική παράδοση και το περιστατικό αυτό έχει χρησιμοποιηθεί έκτοτε ως γλαφυρό παράδειγμα, σε τομείς όπως η πολιτική αλλά και η λογοτεχνία, για τους κινδύνους που κρύβει ο θρησκευτικός φανατισμός, οι ψευδείς κατηγορίες και η κυβερνητική παρείσφρηση στις προσωπικές ελευθερίες του ατόμου.

Το ιστορικό πλαίσιο

Κατά το 17ο αιώνα στην αποικία της Μασαχουσέτης, όπως και στις περισσότερες πουριτανικές αποικίες στο Νέο Κόσμο, υπήρχε η πεποίθηση στους κατοίκους ότι βρίσκονταν σε διαρκή μάχη με το Σατανά.

Επίσης, η αντιμαχία του Σάλεμ Βίλατζ με τη γειτονική Σάλεμ Τάουν, μια πρόσφατη επιδημία ευλογιάς και ο φόβος της επίθεσης από πολεμικές φυλές ιθαγενών δημιούργησαν ένα κλίμα φόβου και καχυποψίας.

Η αρχή των γεγονότων

Το χειμώνα του 1692, 200 περίπου χρόνια μετά την έναρξη του κυνηγιού των μαγισσών στην Ευρώπη και την έκδοση του Malleus Maleficarum, η Ελίζαμπεθ Πάρις (Μπέτι), 9 ετών, και η Άμπιγκεϊλ Ουίλιαμς, 11 ετών, άρχισαν να παρουσιάζουν περίεργη συμπεριφορά.

Μιλούσαν παράξενα, κρύβονταν κάτω από πράγματα και σέρνονταν στο πάτωμα. Κανένας γιατρός δεν μπορούσε να εξηγήσει τα συμπτώματα, μέχρι που ένας εξ αυτών απεφάνθη στις 8 Φεβρουαρίου ότι τα κορίτσια ήταν δαιμονισμένα. Έτσι ο πάτερ Σάμιουελ και άλλοι ευλαβείς συμπολίτες του άρχισαν να πιέζουν τα δύο κορίτσια - και άλλα παιδιά που αργότερα παρουσίασαν ανάλογη συμπεριφορά - να κατονομάσουν τους ανθρώπους που τους οδήγησαν στα μονοπάτια του διαβόλου.

Οι τρεις πρώτες γυναίκες που κατηγορήθηκαν ήταν η Σάρα Γκουντ, η Σάρα Όσμπορν και η Τιτούμπα. Η Σάρα Γκουντ ήταν επαίτης, κόρη ενός Γάλλου ξενοδόχου, που αυτοκτόνησε όταν η ίδια ήταν έφηβη. Η Σάρα Όσμπορν ήταν μία κατάκοιτη ηλικιωμένη γυναίκα. Η Τιτούμπα ήταν η Ινδιάνα σκλάβα του αιδεσιμότατου Σάμιουελ Πάρις.

Οι τρεις αυτές γυναίκες κατηγορήθηκαν για μαγεία και την 1η Μαρτίου οδηγήθηκαν στη φυλακή. Ακολούθησαν δεκάδες ακόμα συλλήψεις. Στα τέλη Μαΐου ο βασιλικός κυβερνήτης της Μασαχουσέτης, σερ Ουίλιαμ Φιπς, αποφάσισε να συγκροτήσει ειδικό δικαστήριο. Στο μεταξύ, η Σάρα Όσμπορν είχε πεθάνει, η Σάρα Γκουντ είχε γεννήσει ένα κοριτσάκι, ενώ ο αριθμός των υπόδικων είχε φτάσει τους 80, πολλοί από τους οποίους είχαν αρρωστήσει.

Με συνοπτικές διαδικασίες, όλοι οι κατηγορούμενοι κρίθηκαν ένοχοι και καταδικάστηκαν σε θάνατο. Μόνο όσοι παραδέχτηκαν την ενοχή τους και κατέδωσαν άλλους, γλίτωσαν την εκτέλεση. Κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού απαγχονίστηκαν συνολικά 19 άτομα, μεταξύ των οποίων ένας υπουργός κι ένας πρώην αστυνομικός που αρνήθηκε να συνεχίσει τις συλλήψεις υποτιθέμενων μαγισσών. Από αυτούς, μόνον οι έξι ήταν άνδρες.

Οι αμφιβολίες και το τέλος

Κάποια στιγμή, η κοινότητα άρχισε να αμφιβάλει για την εγκυρότητα και την αλήθεια των λεγομένων των κοριτσιών, καθώς σε κάποιο σημείο έφτασαν να καταγγείλουν και κάποιους δικαστές, κάτι που επέφερε μεγάλη αμφισβήτηση και αμφιβολίες, καθώς κυριαρχούσε η πεποίθηση ότι οι δικαστές προστατεύονταν από τον ίδιο το Θεό.

Τον Οκτώβριο του 1692, ο Τόμας Μπρατλ σε επιστολή του ασκούσε κριτική στις δίκες των μαγισσών, επιστολή που είχε μεγάλο αντίκτυπο στον κυβερνήτη Φιπς, ο οποίος στις 29 Οκτωβρίου έπαυσε τη λειτουργία του δικαστηρίου και τον Στάουτον ως προεδρεύοντα και συνέθεσε ένα καινούργιο, δίνοντας χάρη στους υπόλοιπους κατηγορουμένους.

Τελικά, στις 13 Ιανουαρίου 1693, δόθηκε αμνηστία σε όλους τους τελευταίους κατηγορούμενους που είχαν απομείνει.

Οι δίκες μαγισσών είχαν σημαντικές κοινωνικές και οικονομικές επιπτώσεις σ' όλη την περιοχή. Οι σοδειές αφέθηκαν στα χωράφια και τα ζώα χωρίς φροντίδα, όσοι φοβούνταν μήπως συλληφθούν εγκατέλειψαν την περιοχή με τα υπάρχοντά τους και κατέφυγαν στη Νέα Υόρκη, το εμπόριο οπισθοδρόμησε ενώ υπήρχαν και πληροφορίες ότι οι Ινδιάνοι ετοιμάζονταν να εξεγερθούν.

Οι Μάγισσες του Άρθουρ Μίλερ

Ο θεατρικός συγγραφέας Άρθουρ Μίλερ τρεις αιώνες μετά (το 1953), έγραψε το έργο του: «Η Δοκιμασία» ή «Οι Μάγισσες του Σάλεμ» για να καταγγείλει τη δεισιδαιμονία, τις προκαταλήψεις και τον φανατισμό.

Ο Μίλερ μέσα από το έργο του κατακρίνει την καταπάτηση πολιτικών ελευθεριών και εισάγει τον όρο «κυνήγι μαγισσών» στον 20ο αιώνα.

Ο θεατρικός συγγραφέας είχε στόχο να καταγγείλει την αντικομουνιστική υστερία που επικράτησε στις ΗΠΑ την εποχή του μακαρθισμού και οδήγησε στη φυσική ή στην ηθική εξόντωση απλών πολιτών, ιδεολόγων και εκπροσώπων του πνευματικού κόσμου.

Ο ίδιος είχε δηλώσει: «Όταν η ατμόσφαιρα είναι ηλεκτρισμένη ο φόβος παίρνει υπόσταση. Οι άνθρωποι του Σάλεμ έβλεπαν τον εαυτό τους σαν κάτοχο μιας ανώτερης αλήθειας. Αν το φως αυτής της αλήθειας έσβηνε, πίστευαν πως θα ερχόταν η συντέλεια του κόσμου. Όταν έχετε έναν ιδεολογικό κόσμο που θεωρεί τον εαυτό του τόσο αγνό, είναι φυσικό να τείνετε προς τα άκρα».

Στον κινηματογράφο, αρκετές ταινίες έχουν εμπνευστεί από τις δίκες και τις μάγισσες στο Σάλεμ, όπως οι: «Maid of Salem (1937)», «Bell Book and Candle»(1958), «Three Sovereigns for Sarah (1985)», «Hocus Pocus» (1993). Το 1996, σε διασκευασμένο σενάριο του Άρθουρ Μίλερ βγήκε στις αίθουσες η ταινία «The Crucible» («Οι Μάγισσες του Σάλεμ»), με πρωταγωνιστές το Ντάνιελ Ντέι Λιούις και τη Γουινόνα Ράιντερ.

Σαν σήμερα 8 Φεβρουαρίου

Γεγονότα

1347: Τερματίζεται ο Βυζαντινός εμφύλιος πόλεμος 1341-47 με τη συμφωνία καταμερισμού της εξουσίας μεταξύ του Ιωάννη ΣΤ΄ Καντακουζηνού και του Ιωάννη Ε΄ Παλαιολόγου.

1587: Η Μαρία Α΄ της Σκωτίας εκτελείται με την κατηγορία ότι συμμετείχε στη συνωμοσία του Μπάμπιγκτον με σκοπό τη δολοφονία της ξαδέλφης της, βασίλισσας Ελισάβετ Α΄ της Αγγλίας.

1692: Ένας γιατρός στο Σάλεμ της Μασαχουσέτης αποφαίνεται ότι δύο κορίτσια έχουν κυριευτεί από το Σατανά. Η διαπίστωση αυτή θα οδηγήσει αργότερα στο Κυνήγι Μαγισσών του Σάλεμ, όπως έμεινε στην ιστορία.

1833: Με βασιλικό διάταγμα του Όθωνα, αντικαθίσταται ο φοίνικας με τη δραχμή.

1863: Στρατιωτικό κίνημα στην Αθήνα (Φεβρουαριανά).

1865: Το Ντέλαγουερ αρνείται να επικυρώσει τη 13η τροπολογία του Συντάγματος των Η.Π.Α. Η δουλεία τέθηκε εκτός νόμου στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής, συμπεριλαμβανομένου του Ντέλαγουερ, όταν η τροποποίηση επικυρώθηκε από τον απαιτούμενο αριθμό πολιτειών στις 6 Δεκεμβρίου του 1865. Το Ντέλαγουερ επικύρωσε τη 13η τροπολογία στις 12 Φεβρουαρίου του 1901, στην 92η επέτειο από τη γέννηση του Αβραάμ Λίνκολν.

1879: Ο Σάντφορντ Φλέµινγκ προτείνει για πρώτη φορά την υιοθέτηση παγκόσμιας ώρας σε μία συνάντηση του Βασιλικού Καναδικού Ινστιτούτου.

1912: Ο Έλληνας αεροπόρος Εμμανουήλ Αργυρόπουλος εκτελεί με ένα αεροσκάφος Nieuport IV.G την πρώτη πτήση στην Ελλάδα. Στη δεύτερη πτήση, που εκτελεί ο Αργυρόπουλος την ίδια μέρα, έχει συνεπιβάτη τον πρωθυπουργό Ελευθέριο Βενιζέλο.

1950: Ιδρύεται η Στάζι, η μυστική αστυνομία της Ανατολικής Γερμανίας.

1965: Η πτήση 663 της Eastern Air Lines καταλήγει στον Ατλαντικό Ωκεανό και εκρήγνυται, σκοτώνοντας όλους τους επιβαίνοντες.

1981: Τραγωδία της Θύρας 7: 19 οπαδοί του Ολυμπιακού ποδοπατούνται μέχρι θανάτου στο στάδιο Γεώργιος Καραϊσκάκης, μετά τον ποδοσφαιρικό αγώνα μεταξύ του Ολυμπιακού και της Α.Ε.Κ.. Δύο ακόμη πεθαίνουν μετά από ολιγοήμερη νοσηλεία σε νοσοκομείο, ανεβάζοντας το συνολικό αριθμό των νεκρών σε 21.

2004: Εκλέγεται πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ, ο Γεώργιος Α. Παπανδρέου.

2005: Η Βουλή των Ελλήνων εκλέγει τον Καρόλο Παπούλια στο αξίωμα του προέδρου της Δημοκρατίας.

Γεννήσεις

412: Πρόκλος, Έλληνας φιλόσοφος

1405: Κωνσταντίνος ΙΑ΄ Παλαιολόγος, Βυζαντινός αυτοκράτορας

1700: Ντάνιελ Μπερνούλι, Ελβετός μαθηματικός

1828: Ιούλιος Βερν, Γάλλος συγγραφέας

1868: Γεώργιος Σαμαρτζής, Έλληνας ζωγράφος

1888: Τζουζέπε Ουνγκαρέτι, Ιταλός ποιητής

1913: Αλέξανδρος Δεσποτόπουλος, Έλληνας ιστορικός

1925: Τζακ Λέμον, Αμερικανός ηθοποιός και σκηνοθέτης

1931: Τζέιμς Ντιν, Αμερικανός ηθοποιός

1932: Τζον Γουίλιαμς, Αμερικανός συνθέτης

1941: Δούκισσα, Ελληνίδα τραγουδίστρια

1956: Κώστας Τριανταφυλλόπουλος, Έλληνας ηθοποιός

1962: Γιάννης Τσιντσάρης, Έλληνας αρσιβαρίστας

1972: Μπιγκ Σόου, Αμερικανός παλαιστής

1982: Κλέλια Ρένεση, Ελληνίδα ηθοποιός

1983: Τζένη Θεωνά, Ελληνίδα ηθοποιός

1984: Παναγιώτης Βασιλόπουλος, Έλληνας καλαθοσφαιριστής

1987: Καρολίνα Κόστνερ, Ιταλίδα αθλήτρια του καλλιτεχνικού πατινάζ

1990: Κλέι Τόμσον, Αμερικανός καλαθοσφαιριστής

Θάνατοι

587: Μαρία Στιούαρτ, βασίλισσα της Σκωτίας

1921: Πιότρ Κροπότκιν, Ρώσος επαναστάτης και θεωρητικός του αναρχοκομμουνισμού. Η κηδεία του ήταν η τελευταία μαζική συγκέντρωση αναρχικών στη Ρωσία και η τελευταία ευκαιρία κατά την οποία παρέλασε η μαύρη σημαία του αναρχισμού στη ρωσική πρωτεύουσα.

1972: Μάρκος Βαμβακάρης, Έλληνας ρεμπέτης

1980: Νίκος Ξυλούρης, Έλληνας τραγουδιστής και λυράρης. Συνδεδεμένος ως η φωνή που εξέφραζε την εξέγερση κατά της χούντας των συνταγματαρχών. Μετά τη μεταπολίτευση είχε πει για τη μουσική βιομηχανία της Ελλάδας: «εγώ τους ίδιους ανθρώπους έβλεπα να κανονίζουν επί χούντας, τους ίδιους βλέπω και τώρα»

1998: Ίνοχ Πάουελ, Βρετανός συντηρητικός πολιτικός. Γνωστός για την αμφιλεγόμενη ομιλία κατά της μετανάστευσης στο Μπέρμινχαμ, η οποία έμεινε στην ιστορία ως «Ποτάμια από Αίμα». Ήταν παραμονή ψήφισης νόμου κατά των φυλετικών διακρίσεων, το 1968, και ο Πάουελ επηρεασμένος από την Αινειάδα του Βιργίλιου, έλεγε ότι η Βρετανία την επόμενη 20ετία «θα περνούσε στα χέρια των μαύρων».

1999: Άιρις Μέρντοχ, Ιρλανδή συγγραφέας

2004: Τζούλιους Σβάρτζ, Αμερικανός εικονογράφος, κομίστας. Ο «πατέρας» των υπερ-ηρώων, Μπάτμαν και Σούπερμαν.

2007: Αν Νικόλ Σμιθ, Αμερικανίδα φωτομοντέλο, ηθοποιός.