Εκείνο το κόκκινο μήλο

Χθες έγινε μία ακόμη ανταλλαγή αιχμαλώτων μεταξύ των Ουκρανικών Ενόπλων Δυνάμεων και του στρατού των Ρώσων κατακτητών, και έτσι απελευθερώθηκαν και μπορούν να γυρίσουν στα σπίτια τους άλλοι 116 ήρωες, μετά από πολύμηνη αιχμαλωσία. Για την ακρίβεια, ΟΣΟΙ εξακολουθούν να έχουν ένα σπίτι για να γυρίσουν πίσω, καθώς πολλοί από αυτούς είναι από τη Μαριούπολη, αυτή την πόλη-φάντασμα. Οι φωτογραφίες από τη στιγμή που υποδέχονται τους συναδέλφους τους οι Ουκρανοί στρατιώτες είναι βέβαια συγκινητικές. Υπάρχει χαρά, υπάρχει ανακούφιση, και υπάρχει και περηφάνια. Όμως το μάτι δεν μπορεί να μείνει μόνο εκεί.

Το πρώτο που παρατηρούμε, πέρα από τα συναισθήματα, είναι η εμφανώς ταλαιπωρημένη εικόνα των πρώην αιχμαλώτων. Μπορεί οι στολές τους να είναι σχετικά καινούργιες και καθαρές, και οι ίδιοι με γένια μόλις μιας ή δύο ημερών και με φρεσκοκοντοκουρεμένο κεφάλι, αλλά είναι όλοι τους φανερά απισχνασμένοι, ταλαιπωρημένοι και με μια γυαλάδα στο βλέμμα, μ’ αυτό το κάτι που σου μένει στην ψυχή, και καθρεφτίζεται στο βλέμμα σου, όταν έχεις φτάσει απίστευτα κοντά στον θάνατο, και όταν, πέρα από τη θηριώδη δοκιμασία τής καθαυτό αιχμαλωσίας, έχεις υποστεί μία σειρά από εξευτελισμούς και ταπεινώσεις, καλά σχεδιασμένες έτσι ώστε να σε αποδυναμώσουν, να σβήσουν από μέσα σου εκείνη τη φλόγα που σε έκανε να μη φοβάσαι τίποτε στο ίδιο το πεδίο της μάχης.

Όλοι οι πρώην αιχμάλωτοι το λένε αυτό: στο μέτωπο φοβάσαι μέχρις ενός ορισμένου σημείου· στην αιχμαλωσία όμως τρέμεις κάθε ώρα και κάθε στιγμή. Πόσο δε μάλλον όταν στα διπλανά κελιά ακούς τους συμπατριώτες σου να ουρλιάζουν από το ξύλο και τα βασανιστήρια, και καθώς ήδη σε έχουν προειδοποιήσει δεκάδες φορές ότι αυτή σου η μέρα θα είναι η τελευταία. Ουσιαστικά, το να γλιτώσεις από μια τέτοια μοίρα ισοδυναμεί με θαύμα. Σχεδόν φτάνεις να ευγνωμονείς τους αντίστοιχους Ρώσους που δόθηκαν πίσω στον εχθρό στη θέση σου, κι ας είναι εξαρτήματα της τρομοκρατικής μηχανής που κατέστρεψε τη χώρα σου, όπως και αρκετές άλλες πριν τη δικιά σου.

Όμως δεν μπορείς παρά να σταθείς και στο βλέμμα του μαχητή στο μήλο. Σε όλους τους απελευθερωμένους στρατιώτες έχει δοθεί μια τσάντα με πέντε δωράκια, μικροπράγματα για να χαρούν μόλις βγήκαν από το πούλμαν που τους μετέφερε στην ελεύθερη ζώνη: μπισκότα, νερό, ένα σάντουιτς, τσιγάρα και σοκολάτες — πράγματα που φροντίζουν να πηγαίνουν στο μέτωπο οι ανθρωπιστικές οργανώσεις που δραστηριοποιούνται στην πρώτη γραμμή και πίσω από αυτήν. Ε, αυτό το βλέμμα δεν γίνεται να το ξεχάσεις εύκολα. Ο στρατιώτης, που ένα χρόνο πριν έκανε μια κανονική δουλειά, είχε μια κανονική ζωή, είχε κανονικά όνειρα και στόχους, είχε φίλους, είχε μια αγάπη, είχε βιβλία, έλυνε κάθε πρωί το Wordle, έβγαζε τον σκύλο βόλτα, πήγαινε στον κινηματογράφο, μοιραζόταν τη συνδρομή του στο Netflix, παράγγελνε πρόχειρο φαγητό, χαιρόταν και έσκαγε με την ομάδα του — αυτός ο ίδιος άνθρωπος, τώρα, με τα μαλλιά του να έχουν γκριζάρει —ο πόλεμος γέρασε τη χώρα σαν να πέρασε ένα ρολόι-οδοστρωτήρας από πάνω της: πιο φανερό γίνεται στον Πρόεδρο Ζελένσκι αυτό—, στέκεται και κοιτάζει ένα μήλο. Εκείνο το κόκκινο μήλο.

Δεν είναι που δεν τρεφόταν καλά όλον αυτό τον καιρό. Ναι, δεν τρεφόταν καθόλου καλά, το ξέρουμε αυτό, οι μαρτυρίες που έχουμε για τις συνθήκες αιχμαλωσίας των Ουκρανών στα κρατητήρια των κατακτητών θυμίζουν Μεσαίωνα (και τι άλλο να θύμιζαν τα ρώσικα κρατητήρια…), και, ναι, είναι φανερά αδύνατος, και πεινάει, κι ένα μήλο θα ήταν βέβαια κάτι αυτή τη στιγμή.

Αλλά δεν είναι αυτό. Δεν είναι μόνο η πείνα, ή η ταλαιπωρία, ή ο διαρκής, επί ολόκληρους μήνες φόβος ότι σήμερα δεν θα σε βρίσουν μονάχα, δεν θα σε μειώσουν, δεν θα σε εξευτελίσουν, δεν θα σε βγάλουν έξω στο κρύο να κάνεις γυμναστικές επιδείξεις, δεν θα γελάνε όταν θα πέφτεις κάτω, αλλά αντίθετα ότι θα σε βασανίσουν για να περάσουν την ώρα τους, ή ότι απλώς θα σου ρίξουν μια σφαίρα στο σβέρκο και όλα θα γίνουν μέσα και έξω σου τίποτα.

Ναι, προφανώς και ΕΙΝΑΙ όλα αυτά (και θα συνεχίσουν μια ζωή να μένουν εκεί, στην ψυχή του, τρυπώντας τη σαν σκουλήκι, παρά τη βοήθεια που θα του δώσουν άνθρωποι εκπαιδευμένοι για τέτοιες ακραία τραυματικές περιπτώσεις), αλλά όχι μόνο. Είναι που αισθάνεται ξαφνικά άνθρωπος. Γι’ αυτό κοιτάει με τέτοιο σπαραγμό ένα, εκεί χάμω, μήλο. Γιατί μπορεί να καρφώσει τα δόντια του στη ζουμερή του σάρκα, αλλά ταυτόχρονα μπορεί αν θέλει να μην το κάνει. Γιατί πια έχει επιλογή. Μπορεί ακόμη και να το πετάξει αυτό το μήλο για να το γευτούν τα πουλιά, ή να το χαρίσει σε κάποιον συνάδελφό του στο δεύτερο κομμάτι του ταξιδιού της επιστροφής, ή να το κρατήσει σουβενίρ.

Είναι αυτή η τρέλα της ελευθερίας που λάμπει στο βλέμμα του.

UPDATE: Έγινε γνωστό και το όνομα του Ουκρανού μαχητή. Είναι ο Maksym Kolesnykov, από το Ντόνετσκ, ιδιοκτήτης και μάνατζερ εστιατορίου. Έμεινε 11 μήνες στα χέρια των Ρώσων, από τον Φεβρουάριο του 2022, όταν αιχμαλωτίστηκε από τους εισβολείς κατά τη Μάχη του Κιέβου. Δείτε αμέσως παρακάτω πώς ήταν λίγο πριν την εισβολή. Οι φίλοι του δεν τον αναγνώρισαν αμέσως από τη φωτογραφία. Είναι πια ένας άλλος άνθρωπος.