Ματωμένη Κυριακή: Στις 30 Ιανουαρίου 1972 ένα «αμόκ βίας» ξεσπά στη Βόρεια Ιρλανδία

Στις 30 Ιανουαρίου 1972 χάνουν τη ζωή τους 13 άνθρωποι (ενώ ένας ακόμη καταλήγει από τα τραύματά του λίγα 24ωρα αργότερα), στη διάρκεια της πιο σκληρής καταστολής διαδήλωσης που είχε γνωρίσει η Βόρεια Ιρλανδία κατά την περίοδο των Ταραχών. Μιας περιόδου που διήρκεσε περίπου 30 χρόνια, σημαδεύτηκε από τυφλή βία και αιματοκύλισμα και έκλεισε μετά από δύσκολη πολιτική διεργασία με τη Συμφωνία της «Μεγάλης Παρασκευής».

Η ένταση στη Βόρεια Ιρλανδία σοβούσε επί δεκαετίες, εξαιτίας της «φλόγας» που σιγόκαιγε για ανεξαρτησία από τη Βρετανία και εθνική αυτοδιάθεση, με απώτερο στόχο μια ενωμένη Ιρλανδία. Η σύγκρουση με τις Αρχές άρχισε να παίρνει νέα τροπή στα τέλη της δεκαετίας του ’60, με τους Καθολικούς εθνικιστές να διεκδικούν πιο αποφασιστικά την κατάργηση των διακρίσεων εις βάρος τους, ειδικά σε ό,τι αφορά θρησκευτικά ζητήματα, αλλά και θέματα εργασίας και στέγασης, καθώς και τη δίκαιη πολιτική εκπροσώπησή τους. Η διεκδίκηση δεν γινόταν μόνο σε επίπεδο διαδηλώσεων, καθώς στους «δρόμους» είχαν βγει και ένοπλες παραστρατιωτικές οργανώσεις, όπως ο IRA. Στον αντίποδα, οι Προτεστάντες του Όλστερ επιδείκνυαν την νομιμοφροσύνη τους στο στέμμα με ανάλογους τρόπους.

Το σπιράλ της βίας, που τέθηκε σε κίνηση την περίοδο των Ταραχών, άρχισε να βγαίνει εκτός ελέγχου τον Αύγουστο του 1969, με τη Μάχη του Bogside στο Λόντοντερι (Ντέρι). Τρεις ημέρες σκληρών συγκρούσεων που επεκτάθηκαν και σε άλλες πόλεις, όπως το Μπέλφαστ, είχαν ως αποτέλεσμα επτά νεκρούς (οι πέντε από αστυνομικά πυρά) και δεκάδες σπίτια και επιχειρήσεις να έχουν παραδοθεί στις φλόγες. Στην προσπάθεια να ελεγχθεί η κατάσταση, τον λόγο πήρε ο Βρετανικός στρατός -που αρχικά θεωρήθηκε περίπου ως «ειρηνευτικό σώμα», αλλά γρήγορα οι ελπίδες διαψεύσθηκαν.

Ωστόσο, η ένταση κλιμακώθηκε κυρίως όταν άρχισε να εφαρμόζεται η τακτική των μαζικών συλλήψεων διαδηλωτών και κράτησής τους σε κέντρα συγκέντρωσης χωρίς δίκη. Οι διαδηλώσεις εξελίσσονταν σε συγκρούσεις, οι παραστρατιωτικοί και των δύο πλευρών πυροβολούσαν στο «ψαχνό», με τον IRA να αναβαθμίζει τη δράση του, αλλά παράλληλα να διασπάται σε δύο κομμάτια.

Την Κυριακή 30 Ιανουαρίου 1972 είχε προγραμματιστεί στο Ντέρι μια πορεία προς το κέντρο κράτησης. Στην πόλη, για να καταστείλει την κινητοποίηση, εστάλη το διαβόητο τάγμα 1 του Parachute Regiment, που είχε ανοίξει πυρ κατά πολιτών λίγους μήνες πριν σε ανάλογη διαδήλωση. Η πορεία ξεκίνησε στις 15:00 και σύντομα βρέθηκε μπροστά σε μπλόκο Βρετανών στρατιωτών. Το μεγαλύτερο τμήμα της πορείας έστριψε προς άλλη κατεύθυνση, ενώ κάποιες ομάδες επιδόθηκαν σε «ανταρτοπόλεμο», πετώντας πέτρες. Η απάντηση ήρθε με χρήση χημικών, νερού υπό πίεση και πλαστικών σφαιρών. Ωστόσο σύντομα άρχισαν και τα πραγματικά πυρά. Περίπου στις 16:00 δόθηκε η εντολή για μαζικές συλλήψεις και τότε Βρετανοί στρατιώτες και παραστρατιωτικοί άρχισαν να κυνηγούν μέχρι θανάτου διαδηλωτές.

Οι Αρχές άνοιξαν πυρ εναντίον όσων βρίσκονταν στο πρώτο οδόφραγμα, με αποτέλεσμα να χάσουν τη ζωή τους έξι άνθρωποι. Στη συνέχεια κυνήγησαν άλλους διαδηλωτές σε πάρκινγκ και αδιέξοδα. Από την μετέπειτα έρευνα έγινε γνωστό ότι χωρίς καμία προειδοποίηση πυροβόλησαν διαδηλωτές ακόμη και πισώπλατα, είτε είχαν τα χέρια ψηλά για να παραδοθούν, είτε βρίσκονταν στο έδαφος προσπαθώντας να βρουν κάλυψη, ακόμη και έναν τραυματία εν είδη χαριστικής βολής. Συνολικά έχασαν τη ζωή τους 14 διαδηλωτές, ηλικίας από 17 έως 59 ετών, με εννέα από αυτούς να είναι έως 22 ετών. Πολλοί περισσότεροι τραυματίστηκαν στη διάρκεια αυτής της Ματωμένης Κυριακής.

Αντίθετα, κανένας Βρετανός στρατιώτης δεν υπέστη τραυματισμό, ούτε κάποια βόμβα εντοπίστηκε, καθώς φέρεται να είχε προϋπάρξει κινητοποίηση για να αποφευχθεί τυχόν απειλή από τα μέλη του IRA. Σε κάθε περίπτωση, οι διαδηλωτές που δολοφονήθηκαν δεν έφεραν όπλα, παρά τους περί του αντιθέτου ισχυρισμούς στρατιωτών και παραστρατιωτικών. Οι ίδιοι δεν κατάφεραν να εξηγήσουν το αμόκ βίας, δηλώνοντας ότι πυροβόλησαν κατά επίδοξων βομβιστών και οπλοφόρων, ενώ υποστήριξαν ότι δεν πυροβόλησαν κανένα άτομο κατά λάθος…

Στον απόηχο της Ματωμένης Κυριακής ενισχύθηκε η δύναμη του IRA, που είδε να συρρέουν νέα μέλη στις τάξεις του, ενώ η δράση του έγινε πολύ πιο βίαιη, λαμβάνοντας πλέον ξεκάθαρα χαρακτηριστικά τρομοκρατίας, με τυφλές βομβιστικές επιθέσεις είτε στη Βόρεια Ιρλανδία, είτε ακόμη και στη Βρετανία.

Για τα γεγονότα της Ματωμένης Κυριακής διεξήχθησαν δύο έρευνες: Η πρώτη έρευνα-παρωδία εκείνης της περιόδου έκρινε αθώα όλα τα εμπλεκόμενα στελέχη των Αρχών, ενώ η δεύτερη που άρχισε το 1998 -όταν υπεγράφη και η Συμφωνία της Μεγάλης Παρασκευής, με την οποία τερματίστηκαν οι Ταραχές- αποκάλυψε τι πραγματικά συνέβη, έχοντας εξετάσει 900 μάρτυρες στη διάρκεια 12 ετών. Ακόμη κι έτσι, πάντως, κανένα δικαστήριο δεν δίκασε τους υπεύθυνους και καμία καταδικαστική απόφαση δεν ελήφθη. Η υπόθεση «έκλεισε» με τη συγγνώμη του τότε Βρετανού πρωθυπουργού Ντέιβιντ Κάμερον «εκ μέρους της βρετανικής κυβέρνησης».

Σαν σήμερα 30 Ιανουαρίου

Γεγονότα

1018 - Η Πολωνία και η Αγία Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία υπογράφουν τη Συνθήκη του Μπάουτσεν.
1607 - Περίπου 200 τετραγωνικά μίλια (51.800 εκτάρια) κατά μήκος των ακτών του Καναλιού του Μπρίστολ και των εκβολών του ποταμού Σέβερν στο Βασίλειο της Αγγλίας καταστρέφονται από πλημμύρες, με απολογισμό περίπου 2.000 νεκρούς.
1648 - Ογδοηκονταετής Πόλεμος: Υπογράφεται η συνθήκη του Μύνστερ, δίνοντας τέλος στη σύγκρουση μεταξύ της Ολλανδίας και της Ισπανίας.
1649 - Εκτελείται δι' αποκεφαλισμού ο βασιλιάς Κάρολος Α΄ της Αγγλίας.
1661 - Το σώμα του Όλιβερ Κρόμγουελ εκταφιάζεται και υποβάλλεται σε μεταθανάτια εκτέλεση, κατά τη 12η επέτειο από την εκτέλεση του βασιλιά Καρόλου Α΄ της Αγγλίας από τον Κρόμγουελ.
1703 - Σαράντα επτά Ρόνιν, με επικεφαλής τον Οΐσι Κουρανοσούκε, εκδικούνται το θάνατο του αφέντη τους.
1822 - Οι Έλληνες, υπό την αρχηγία του Γερμανού φιλέλληνα Καρλ φον Νόρμαν-Έρενφελς, αποκρούουν τις οθωμανικές επιθέσεις στο Νεόκαστρο.
1823 - Ανεύρεση της θαυματουργής εικόνας της Παναγίας της Τήνου.
1826 - Ανοίγει η Κρεμαστή Γέφυρα του Μενάι, η οποία θεωρείται η πρώτη σύγχρονη κρεμαστή γέφυρα του κόσμου, που συνδέει το νησί Άνγκλεσι με τη βορειοδυτική ακτή της Ουαλίας.
1827 - Οι Έλληνες νικούν τις οθωμανικές δυνάμεις του Κιουταχή στη μάχη της Καστέλλας.
1835 - Στην πρώτη απόπειρα δολοφονίας κατά προέδρου των Ηνωμένων Πολιτειών, ο Ρίτσαρντ Λόρενς αποτυγχάνει να δολοφονήσει τον Αμερικανό πρόεδρο Άντριου Τζάκσον και ακινητοποιείται από το πλήθος, συμπεριλαμβανομένων μερικών μελών του Κογκρέσου καθώς και του ίδιου του Τζάκσον.
1862 - Καθελκύεται το USS Monitor, η πρώτη αμερικανική θωρακοβάρις.
1880 - Ο Ιωακείμ Γ΄ Μεγαλοπρεπής θέτει τα θεμέλια του νέου οικοδομήματος της Μεγάλης του Γένους Σχολής στο λόφο του Φαναρίου.
1889 - Ο αρχιδούκας Ροδόλφος της Αυστρίας και διάδοχος του αυστροουγγρικού στέμματος, βρίσκεται νεκρός με την ερωμένη του, βαρόνη Μαρία Βετσέρα, στο Μάγιερλινγκ.
1902 - Υπογράφεται στο Λονδίνο η πρώτη αγγλο-ιαπωνική συμμαχία.
1925 - Η κυβέρνηση της Τουρκίας απελαύνει τον Πατριάρχη Κωνσταντίνο ΣΤ΄ από την Κωνσταντινούπολη.
1933 - Ο Αδόλφος Χίτλερ ορκίζεται καγκελάριος της Γερμανίας.
1945 - Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος: Το Βίλχελμ Γκούστλοφ, γεμάτο με Γερμανούς πρόσφυγες, βυθίζεται στη Βαλτική Θάλασσα μετά τον τορπιλισμό του από σοβιετικό υποβρύχιο, σκοτώνοντας περίπου 9.500 ανθρώπους.
1948 - Δολοφονείται ο Μαχάτμα Γκάντι από Ινδουιστή εξτρεμιστή.
1964 - Σε ένα αναίμακτο πραξικόπημα στο Νότιο Βιετνάμ, ο στρατηγός Γκιέν Χαν ανατρέπει τη στρατιωτική χούντα του στρατηγού Βαν Μινχ.
1965 - Περίπου ένα εκατομμύριο άνθρωποι παρευρίσκονται στην κηδεία του πρώην πρωθυπουργού Ουίνστον Τσώρτσιλ, τη μεγαλύτερη μέχρι τότε στο Ηνωμένο Βασίλειο.
1968 - Πόλεμος του Βιετνάμ: Οι δυνάμεις των Βιετκόνγκ και του στρατού του Βορείου Βιετνάμ εξαπολύουν ευρύτατη αιφνιδιαστική επίθεση εναντίον θέσεων του Νοτίου Βιετνάμ, των Αμερικανών και των συμμάχων τους.
1972 - Σύγκρουση στη Βόρεια Ιρλανδία: Ματωμένη Κυριακή. Βρετανοί αλεξιπτωτιστές ανοίγουν πυρ εναντίον διαδηλωτών στο Ντέρρυ της Βόρειας Ιρλανδίας, σκοτώνοντας 13 άτομα. Άλλο ένα άτομο πεθαίνει αργότερα υποκύπτοντας στους τραυματιστούς του.
2004 - Δημιουργείται η Ουκρανική Βικιπαίδεια.

Γεννήσεις

58 π.Χ. - Λιβία, Ρωμαία αυτοκράτειρα
1544 - Τζόρτζο Μπάστα, Ιταλός στρατηγός
1697 - Γιόχαν Γιόακιμ Κβαντς, Γερμανός φλαουτίστας και συνθέτης
1882 - Φραγκλίνος Ρούζβελτ, 32ος πρόεδρος των Η.Π.Α.
1894 - Μπορίς Γ΄, βασιλιάς της Βουλγαρίας
1895 - Βίλχελμ Γκούστλοφ, Γερμανός ναζιστής
1899 - Μαξ Τάιλερ, Νοτιοαφρικανός βακτηριολόγος
1911 - Αμπντεραχμάν Φαρές, Αλγερινός πολιτικός
1911 - Ρόυ Έλντριτζ, Αμερικανός μουσικός
1920 - Μάικλ Άντερσον, Άγγλος σκηνοθέτης
1927 - Ούλωφ Πάλμε, Σουηδός πολιτικός
1930 - Τζιν Χάκμαν, Αμερικανός ηθοποιός
1935 - Τούμπι Χέις, Άγγλος μουσικός
1937 - Βανέσα Ρεντγκρέιβ, Αγγλίδα ηθοποιός
1937 - Μπορίς Σπάσκι, Ρώσος σκακιστής
1938 - Ισλάμ Καρίμοφ, πρόεδρος του Ουζμπεκιστάν
1941 - Ντικ Τσένεϊ, Αμερικανός πολιτικός
1951 - Φιλ Κόλινς, Άγγλος μουσικός
1953 - Λαουρεντίνο Κορτίσο, πολιτικός του Παναμά
1962 - Αμπντάλα Β΄, βασιλιάς της Ιορδανίας
1968 - Φίλιππος ΣΤ΄, βασιλιάς της Ισπανίας
1972 - Γιάννης Καψάλης, Έλληνας τραγουδιστής
1974 - Κρίστιαν Μπέιλ, Άγγλος ηθοποιός
1980 - Γιώργος Βακουφτσής, Έλληνας ποδοσφαιριστής
1981 - Ντίμιταρ Μπερμπάτοφ, Βούλγαρος ποδοσφαιριστής
1987 - Αρντά Τουράν, Τούρκος ποδοσφαιριστής
1998 - Γρηγόρης Κάστανος, Ελληνοκύπριος ποδοσφαιριστής
2002 - Χρήστος Τζόλης, Έλληνας ποδοσφαιριστής

Θάνατοι

969 - Πέτρος Α', τσάρος της Βουλγαρίας
1039 - Σοφία Α΄, Ηγουμένη του Γκάντερσχαϊμ
1314 - Νικόλαος Γ΄ Σαιντ Ομέρ, άρχοντας της Θήβας
1384 - Λουδοβίκος Β΄, κόμης της Φλάνδρας
1608 - Φερδινάνδος, Γερμανός στρατιωτικός
1629 - Κάρλο Μαντέρνο, Ελβετός αρχιτέκτονας
1649 - Κάρολος Α΄, βασιλιάς της Αγγλίας
1730 - Πέτρος Β΄, τσάρος της Ρωσίας
1889 - Ροδόλφος της Αυστρίας
1920 - Κωνσταντίνος Έσσλιν, Έλληνας πολιτικός
1942 - Γεώργιος Σωτηριάδης, Έλληνας αρχαιολόγος
1948 - Μαχάτμα Γκάντι, Ινδός αγωνιστής και ειρηνιστής
1948 - Όρβιλ Ράιτ, Αμερικανός αεροπόρος
1951 - Φέρντιναντ Πόρσε, Αυστριακός μηχανικός αυτοκινήτων
1954 - Ιωάννης Μακρόπουλος, Έλληνας δικηγόρος και πολιτικός
1963 - Φρανσίς Πουλένκ, Γάλλος συνθέτης
1969 - Δημήτριος Β. Χατζόπουλος, Έλληνας βιομήχανος και πολιτικός
1976 - Στυλιανός Σκανδάλης, Έλληνας στρατιωτικός
1982 - Λάιτνινγκ Χόπκινς, Αμερικανός μουσικός
1991 - Τζον Μπαρντίν, Αμερικανός φυσικός
1993 - Αλεξάνδρα της Ελλάδας (Βασίλισσα της Γιουγκοσλαβίας)
1995 - Τζέραλντ Ντάρελ, Βρετανός φυσιοδίφης και τηλεοπτικός παρουσιαστής
1996 - Γεώργιος Ρωμανός, Έλληνας δικηγόρος
2005 - Κλεάνθης Ζερβός, Έλληνας πολιτικός
2006 - Κορέττα Σκοτ Κινγκ, Αμερικανίδα ακτιβίστρια
2007 - Νίκος Κούρκουλος, Έλληνας ηθοποιός
2007 - Σίντνεϋ Σέλντον, Αμερικανός συγγραφέας
2011 - Τζον Μπάρι, Άγγλος συνθέτης