Τα πρόσωπα πίσω από τους αριθμούς

Ο πόλεμος είναι πράγμα τρομακτικό, ανελέητο, μισητό. Είναι υποχρεωτικό να τον μισείς και να τον απεύχεσαι, όσο κι αν είναι κομμάτι της ανθρώπινης πορείας από την πρώτη της στιγμή μέχρι για πάντα. Αν δεν τον μισείς και δεν τον απεύχεσαι, κάτι τρέχει με σένα: και όχι καλό.

Αλλά κοίτα τώρα: ο αμυντικός, ο υπέρ βωμών και εστιών πόλεμος, είναι την ίδια στιγμή ό,τι ομορφότερο και ό,τι πιο σπουδαίο μπορεί να κάνει ο άνθρωπος. Είναι πάνω από τα βιβλία, πάνω από την τέχνη, πάνω από την πολιτική, πάνω από τις επιστήμες, πάνω από τις ιδεολογίες, πάνω από τη δουλειά, πάνω από τις σχέσεις, πάνω από το ράθυμο πρωινό ξεφύλλισμα των κυριακάτικων εφημερίδων στο καφέ, πάνω από το χάιδεμα μιας γατίσιας γούνας, πάνω από τις κουβεντούλες στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Είναι πάνω και πέρα από κάθε άλλη ανθρώπινη δραστηριότητα ή συνθήκη ή επιθυμία ή κατάσταση. Όταν οι «βωμοί» και οι «εστίες» της χώρας σου απειλούνται από έναν εισβολέα, απλώς σπεύδεις να πάρεις το φύλλο πορείας σου, αναλαμβάνεις το όπλο που σου εμπιστεύεται η πατρίδα, και τον πετάς έξω – ή πεθαίνεις στην προσπάθεια. Δεν έχει κάτι καλύτερο από αυτό. Ούτε κάτι πιο σωστό.

Κάποια στιγμή, λίγο ή πολύ καιρό μετά, τον λόγο παίρνουν οι διαπραγματεύσεις, οι συνθήκες, οι όροι, οι διαιτησίες, τα διεθνή δικαστήρια, όλα αυτά. Είναι ο καιρός σου για να γυρίσεις πια πίσω, στο σπίτι σου, στους ανθρώπους σου, στα ζώα σου, στη γειτονιά σου, στα βιβλία σου, στα κόμικς σου, στη συλλογή σου από action figures, στα βινύλιά σου, στο μεταμεσονύκτιο φλερτ, στο γήπεδο, στο καφενείο, στο μπαρ, στη βιβλιοθήκη, στο μπαλέτο, στο ατελιέ, στο εργοστάσιο, you name it. Σε ό,τι αγαπάς, σε ό,τι σού θυμίζει την παιδική σου ηλικία, και σε ό,τι είσαι εσύ.

Αυτά, βέβαια, ΑΝ είσαι τυχερός. Αν δεν είσαι, είτε θα έχεις σκοτωθεί, είτε θα έχεις μακελευτεί – και πιθανότατα μακελευτεί άσχημα.

Από την αρχή του πολέμου στην Ουκρανία, που έντεκα μήνες τώρα πολεμάει όσο γενναία πολέμησαν σχεδόν όλες οι ευρωπαϊκές χώρες στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο ΜΑΖΙ, από την αρχή κοιτάζω πάντα στις ειδήσεις κι εγώ, μαζί με κάμποσα εκατομμύρια άλλους, τα πρόσωπα των σκοτωμένων. Γιατί, «καλοί» οι αριθμοί, οι τόσοι νεκροί, οι τόσοι τραυματίες, οι τόσοι αγνοούμενοι, αλλά καλύτερα τα πρόσωπα. Τα πρόσωπα λένε ιστορίες, και λένε την αλήθεια.

Όλοι το κάνουμε αυτό όταν μας δίνεται η ευκαιρία: ψάχνουμε το πρόσωπο, την εικόνα, την ιστορία, την εικόνα, τα τεκμήρια. Και βέβαια το κάνουν πάντα, στο τέλος, και οι κοινότητές μας: πάντα καταγράφουν με πάσα λεπτομέρεια όλα τα θύματα, για να τα θυμούνται και να τα μνημονεύουν οι επόμενες γενιές. Και για να ’χουν κάτι χειροπιαστό να υπερηφανεύονται οι δικοί τους.

* * *

Χθες έτυχε να μάθω για τον Sergiy Raylian της 79ης Αερομεταφερόμενης Ταξιαρχίας. Το παλικάρι της κεντρικής φωτογραφίας που βλέπετε πάνω-πάνω. Ο Σεργκί πάτησε μια αντιαρματική νάρκη τον Δεκέμβριο στο Ντνίπρο. Έχασε και τα δυο του πόδια, φυσικά, ενώ φέρει πολλά τραύματα σχεδόν σε όλο του το σώμα. Το πρόσωπό του διαλύθηκε, και έχασε εντελώς το ένα του μάτι. Δεν βλέπει ούτε από το άλλο, αλλά –λένε κάποιοι γιατροί– υπάρχει κάποια αμυδρή ελπίδα να σωθεί έστω αυτό. Για τον Σεργκί θα σημαίνει τα πάντα.

Σήμερα ο Σεργκί νοσηλεύεται σε νοσοκομείο του Κιέβου. Στον θάλαμό του, και σε όλους τους άλλους θαλάμους του νοσοκομείου, νοσηλεύονται τραυματίες σαν κι αυτόν: τα πολεμικά τραύματα είναι τρομερά, σπανίως είναι μια τρύπα από σφαίρα που κατέστρεψε μία σειρά από ιστούς στην πορεία της μέσα σου. Είναι απλώς τρομερά. Τα όπλα του πολέμου έχουν το συνήθειο και την αποστολή να διαλύσουν ένα σώμα, και να το επανασυνθέσουν στρεβλά.

Τώρα, τα νέα για τον Σεργκί μας τα λέει η αδελφή του στο Instagram. Μαζί, η Κατερίνα κάνει και εκκλήσεις για οικονομική βοήθεια: τα έξοδα για τη μερική αποκατάσταση κάποιων μόνο από τα τραύματά του, κυρίως στο πρόσωπο, είναι υπέρογκα. Πολλοί πολίτες προσφέρουν πράγματι τον οβολό τους. Και μαζεύονται αρκετά λεφτά. Κάποιοι γιατροί, επίσης, γναθοχειρουργοί, πλαστικοί χειρουργοί και άλλοι, λένε πως θα αναλάβουν χωρίς κανένα αντίτιμο τη ρινοπλαστική ο ένας, τα δόντια ο άλλος κλπ. Εκείνο όμως που νοιάζει, είπαμε, κυρίως τον ίδιο, είναι το μάτι του. Ο βολβός είναι γεμάτος μικροσκοπικά κομμάτια μετάλλου, ρινίσματα, και χώμα, που δεν είναι καθόλου εύκολο να βγουν.

Για την ώρα, ο μισός αυτός άνθρωπος –το άλλο του μισό το χάρισε σε όλους εμάς– κάνει υπομονή. Κάνει υπομονή, και ταυτόχρονα πολεμά τον τρομερό πόνο-φάντασμα στα κομμένα του πόδια. Αν και τα μέλη σου λείπουν, ο πόνος-φάντασμα είναι από τους πιο άσχημους. Όπως και η φαγούρα που σε πιάνει ξαφνικά εκεί – μα δεν έχεις τι να ξύσεις, γιατί –τι ειρωνεία– εκείνο που σε τρώει κόπηκε τη στιγμή που πάτησες τη νάρκη.

Πρόσωπα, εν πάση περιπτώσει. Καλοί οι αριθμοί, αλλά καλύτερα τα πρόσωπα.

Αλλά καλύτερο όλων το πρόσωπο του Σεργκί σήμερα.