Γιατί ο Βίκτορ Μπουτ είναι τόσο σημαντικός για τον Πούτιν;

Πρόκειται για την πιο άνιση ανταλλαγή την πιο απίθανη στιγμή, αλλά ίσως η έντονη πίεση να είναι ο λόγος που η ανταλλαγή ενός αστέρα του αμερικανικού μπάσκετ με έναν Ρώσο έμπορο όπλων κατέληξε να γίνει τώρα.

Επιφανειακά, η Μπρίτνεϊ Γκράινερ και ο Βίκτορ Μπουτ κατηγορούνται για διαφορετικά εγκλήματα και μάλιστα θεωρείται τουλάχιστον αστεία η σύγκριση των εγκλημάτων τους. Η Γκράινερ καταδικάστηκε για κατοχή ενός μόνο γραμμαρίου ελαίου κάνναβης. Ο Μπουτ φέρεται να είναι ο πιο παραγωγικός έμπορος όπλων των τελευταίων δεκαετιών, τροφοδοτώντας συγκρούσεις στην Αφρική και όχι μόνο. Πιο συγκεκριμένα έχει καταδικαστεί σε αμερικανικό δικαστήριο για συνωμοσία με σκοπό τη δολοφονία Αμερικανών.

Όμως, οι συνθήκες και η πολιτική πίεση και των δύο πλευρών ανέτρεψαν αυτή την ανισορροπία. Η Γκράινερ απέκτησε μια σημασία για τους Αμερικανούς –με βάση τους ισχυρισμούς της περί αθωότητάς της και την απροκάλυπτη αρπαγή της ως γεωπολιτικό πιόνι την παραμονή της εισβολής της Ρωσίας στην Ουκρανία– που επέβαλε στην κυβέρνηση Μπάιντεν να ξεκινήσει διαπραγματεύσεις με το Κρεμλίνο στο χειρότερο σημείο, τουλάχιστον από το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, των αμερικανορωσικών σχέσεων.

Η υπέρμετρη σημασία του Μπουτ για τη Ρωσία ήταν πάντα ο μεγαλύτερος γρίφος. Πώς μπορεί ένας άνθρωπος να είναι τόσο πολύτιμος για τη Μόσχα που ξοδεύει δεκαετίες για να επιδιώξει την απελευθέρωσή του σε όποιο επίπεδο μπορεί, και ταυτόχρονα να είναι απλώς ένας αθώος και άτυχος παγκόσμιος πιλότος και έμπορος, όπως έχει ισχυριστεί ο ίδιος; Ποιος είναι αυτός ο τύπος που αρνείται τα πάντα;

Ένας γοητευτικός πολυλογάς που έγινε ο «Έμπορος του Θανάτου»

Όσοι τον γνωρίζουν, τον έχουν χαρακτηρίσει ως «γοητευτικό πολυλογά που μπορεί να παραμιλάει ατελείωτα για τον κατάλογο των πολιτικών προσώπων με τα οποία έχει προσωπικές σχέσεις σε παγκόσμιο επίπεδο».

Έχουν κυκλοφορήσει βίντεο του Μπουτ στο Κονγκό και σε όλη την Αφρική. Κατηγορείται, από πολλούς αναλυτές και έρευνες του ΟΗΕ για τη διάδοση των φορητών όπλων σε όλη την ήπειρο κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του '90 και στις αρχές της δεκαετίας του '00, κάτι που ο ίδιος αρνήθηκε. Υπήρξαν κατηγορίες ότι εξόπλισε ακόμη και την Αλ Κάιντα, τις οποίες επίσης αρνήθηκε. Λίγα ήταν τα πράγματα για τα οποία δεν κατηγορήθηκε και που δεν αρνήθηκε. Έγινε ένα είδος μπαμπούλα και το επίκεντρο μιας ταινίας με πρωταγωνιστή τον Νίκολας Κέιτζ που ονομάζεται «Lord of War».

Αυτή είναι η ιστορία της καριέρας του: η φήμη του βασίστηκε στο παρατσούκλι ο "Έμπορος του θανάτου". Αυτό για το οποίο πέρασε 14 χρόνια στη φυλακή, και για το οποίο εκδόθηκε στις Ηνωμένες Πολιτείες, ήταν ένα πολύπλοκο κόλπο της αμερικανικής Υπηρεσίας Καταπολέμησης Ναρκωτικών, στο πλαίσιο του οποίου εξαπατήθηκε αφού συμφώνησε να προμηθεύσει όπλα σε πράκτορες των ΗΠΑ που προσποιούνταν τους Κολομβιανούς τρομοκράτες – όπλα που προορίζονταν να σκοτώσουν Αμερικανούς. Είναι περίεργο ότι μετά από όλα τα εγκλήματα για τα οποία κατηγορήθηκε ο Μπουτ, αυτό για το οποίο μπήκε στη φυλακή ήταν μια συνωμοσία.

Σίγουρα είναι πιλότος και επιχειρηματίας. Ήταν στρατιωτικός μεταφραστής με σοβιετικό παρελθόν. Αλλά υπάρχουν ισχυρισμοί ότι εργάστηκε στις ρωσικές μυστικές υπηρεσίες και έγινε όπλο τους στην προμήθεια όπλων σε όλο τον κόσμο για την ενίσχυση των γεωπολιτικών στόχων της Μόσχας. Υπήρχαν, επίσης, υπονοούμενα ότι είχε υπηρετήσει μαζί με ανώτερους Ρώσους που βρίσκονται τώρα κοντά στον πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν. Αυτό μπορεί να εξηγούσε την ένταση με την οποία τον αναζητούσαν οι Αμερικανοί. 

Υπήρχε πάντα μια περίεργη μυστικοπάθεια για τον Μπουτ και τη συνοδεία του. Ήταν αθώος για τα πάντα, όπως έλεγε, και είχε μια ενδιαφέρουσα ζωή. Υπήρχε πάντα αυτό το κλείσιμο του ματιού που συμβαίνει συχνά όταν κάποιος ξέρει ότι υπάρχει κάτι περισσότερο σε μια ιστορία απ' ό,τι λέγεται ανοιχτά.

Τι σημαίνει η συμφωνία Μόσχας και Ουάσινγκτον; Γιατί είναι ήττα του Πούτιν η ανταλλαγή αυτή;

Η μεγαλύτερη έκπληξη σήμερα είναι πώς αυτή η ανταλλαγή έγινε κατά τη διάρκεια της ρωσικής εισβολής και της βάναυσης κακοποίησης της Ουκρανίας. Αυτό, λοιπόν, μας λέει δύο πράγματα: πρώτον, η Μόσχα και η Ουάσιγκτον είναι σε θέση να κάνουν δουλειές ακόμη και όταν οι ρωσικές βόμβες σκοτώνουν αθώους Ουκρανούς πολίτες και οι Ηνωμένες Πολιτείες παρέχουν όπλα στην Ουκρανία που σκοτώνουν Ρώσους στρατιώτες. Οι πυρηνικές δυνάμεις μπορούν να εργαστούν πάνω σε άλλα ακανθώδη ζητήματα ενώ οι σφαίρες πετούν. Άρα, επικρατεί ψυχραιμία και τα βασικά συμφέροντα υπερισχύουν.

Και δεύτερον, δείχνει κάποια αδυναμία από πλευράς Πούτιν. Την ώρα που επιδεικνύει με σκληρό τρόπο πυρηνική ρητορική κατά της Δύσης, συμφωνεί σε διπλωματική συμφωνία υψηλού προφίλ για να πάρει πίσω μια φιγούρα με πολύπλοκη σημασία για την ελίτ της Ρωσίας, την κοινότητα των μυστικών υπηρεσιών και την εθνική υπερηφάνεια.

Πρόκειται για έναν άνθρωπο που πολλοί στη Ρωσία έχουν ακουστά και σίγουρα διαδραματίζει μυθολογικής σημασίας ρόλο για τη ρωσική ελίτ. Δεν είναι κάποιος που η Μόσχα –για να παραφράσουμε το άσχημο σύνθημα της ρωσικής εισβολής, κατά την οποία εκατοντάδες πτώματα στρατιωτών έχουν παραμείνει σκορπισμένα στο πεδίο της μάχης– «θα άφηνε πίσω».

Αυτοί ακριβώς είναι οι άνθρωποι από τους οποίους τώρα ο Πούτιν διεκδικεί χατίρια. Η συμφωνία μπορεί να ήταν περισσότερο ιδιοτελής. Πολλοί πιστεύουν ότι όταν ο Μπουτ υπηρετούσε στην Αφρική, είχε στενούς δεσμούς με μέλη της ρωσικής ελίτ που τώρα βρίσκονται κοντά στον Πούτιν. Μήπως γι' αυτό οι ΗΠΑ ξόδεψαν τόσο χρόνο και χρήμα για να τον κρατήσουν; Μήπως πίστευαν ότι θα άλλαζε γνώμη; Ίσως να μην μάθουμε ποτέ.

Ναι, είναι μια νίκη για τον Πούτιν, η οποία όμως έρχεται με το κόστος της αποκάλυψης της αδυναμίας του και της ανάγκης του να κρατήσει ικανοποιημένη τη στρατιωτική ελίτ στην οποία βασίζεται.