Η Μάχσα Αμινί ήταν (τελικά) μια επαναστάτρια με αιτία

Στο σκάκι, αν κάποιος αποφασίσει να θυσιάσει ένα άλογο ή έναν αξιωματικό, είναι γιατί αυτή η κίνηση στρατηγικής θα του επιτρέψει -ενδεχομένως- να βρεθεί σε καλύτερη θέση από τον αντίπαλό του στη συνέχεια της παρτίδας. Στο Ιράν η ανακοίνωση περί κατάργησης της Αστυνομίας Ηθών, μετά από σχεδόν τρεις μήνες αιματηρής καταστολής των διαδηλώσεων με περισσότερους από 470 νεκρούς διαδηλωτές -εκ των οποίων 64 παιδιά- και χιλιάδες συλληφθέντες, πολλοί από τους οποίους έχουν υποστεί βασανιστήρια, είναι μια κίνηση που σε πολλούς δημιούργησε ένα αίσθημα αισιοδοξίας.

Είναι, όμως, πράγματι δείγμα υποχώρησης του θεοκρατικού καθεστώτος; Ή μήπως μια «σκακιστική» μπλόφα;

Κατάργηση της Αστυνομίας Ηθών στο Ιράν;

Πρώτα από όλα, η ανακοίνωση για την κατάργηση της Αστυνομίας Ηθών του Ιράν, που είναι υπεύθυνη για την αυστηρή εφαρμογή του νόμου που υποχρεώνει τις γυναίκες να φορούν μαντήλα, ήρθε από τον Γενικό Εισαγγελέα της χώρας. Συγκεκριμένα, ο Μοχάμαντ Τζαφάρ Μονταζερί δήλωσε ότι «η Αστυνομία Ηθών δεν έχει καμία σχέση με το δικαστικό σώμα» και έχει καταργηθεί.

Ωστόσο, ακριβώς επειδή η Αστυνομία Ηθών δεν έχει σχέση με το δικαστικό σώμα, αλλά ανήκει στους Φρουρούς της Επανάστασης -το επίλεκτο Σώμα των Ενόπλων Δυνάμεων του Ιράν- η «κατάργησή» του δεν μπορεί να γίνει δια στόματος εκπρόσωπου της Δικαιοσύνης, αλλά από την κυβέρνηση ή τον πρόεδρο της χώρας. Ωστόσο, η δήλωση Μονταζερί όχι μόνο δεν συνοδεύτηκε από τέτοιου είδους ανακοίνωση, αλλά αντίθετα κρατικά μέσα ενημέρωσης υπογράμμιζαν το γεγονός ότι ο Γενικός Εισαγγελέας δεν έχει αρμοδιότητα για την Αστυνομία Ηθών.

Το δεύτερο στοιχείο που ρίχνει φως στις πραγματικές διαστάσεις της δήλωσης Μονταζερί είναι το γεγονός ότι άμεσα προκηρύχθηκε τριήμερη απεργία στο Ιράν. Οι Ιρανοί που διαδηλώνουν από την 16^η Σεπτεμβρίου, όταν η 22χρονη Μάχσα Αμινί έχασε τη ζωή της, έπειτα από ξυλοδαρμό και όντας υπό κράτηση, τρεις ημέρες μετά τη σύλληψή της από την Αστυνομία Ηθών επειδή δεν φορούσε σωστά την χιτζάμπ της, δεν φαίνεται να πείθονται από τις εξαγγελίες του καθεστώτος. Αλλά ακόμη κι αν όντως πρόκειται για έναν ελιγμό του προέδρου Ιμπραήμ Ραΐσι προκειμένου να εκτονωθεί η κατάσταση στους δρόμους και τα πανεπιστήμια, φαίνεται πως κάτι τέτοιο δεν θα επιτευχθεί μόνο με την κατάργηση της αστυνόμευσης για τη μαντήλα.

Αλλαγή του νόμου για τη χιτζάμπ στο Ιράν;

Κι αν οι προβολείς της δημοσιότητας στράφηκαν κυρίως πάνω στην αναφορά περί κατάργησης της Αστυνομίας Ηθών, ο Γενικός Εισαγγελέας είχε πει και κάτι ακόμη την προηγουμένη: ότι η Δικαιοσύνη και η Βουλή «εξετάζει την υπόθεση» του νόμου για την υποχρέωση των γυναικών να φορούν χιτζάμπ.

Αυτή η δήλωση του Μονταζερί ήρθε μία ημέρα μετά την αναφορά του προέδρου Ραΐσι: «Τα ισλαμικά και λαϊκά θεμέλια του Ιράν είναι συνταγματικά κατοχυρωμένα.

Οι τρόποι εφαρμογής του Συντάγματος μπορεί να είναι ευέλικτοι». Οι αναλυτές σχολίασαν ότι ο συνδυασμός των δύο δηλώσεων ίσως σηματοδοτεί πως θα επέλθει κάποια αλλαγή στον νόμο-πιθανώς χαλάρωση, αλλά όχι κατάργησή του.

Τρεις μήνες ταραχών στο Ιράν

Ωστόσο, όσο και αν αυτού του είδους η ρητορική μπορεί να επιτρέψει αχτίδα αισιοδοξίας, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι οι επόμενες τρεις ημέρες διαδηλώσεων θα συνοδευτούν από σκληρή καταστολή. Ήδη, στους σχεδόν τρεις μήνες ταραχών στο Ιράν, σύμφωνα με καταμέτρηση ανεξάρτητων οργανώσεων ανθρωπίνων δικαιωμάτων έχουν χάσει τη ζωή τους 470 Ιρανοί -η Τεχεράνη ομολογεί περί τους 200 θανάτους-, μεταξύ τους πολλά παιδιά, ενώ χιλιάδες πολίτες έχουν συλληφθεί. Καταγγελίες που έχουν επιβεβαιωθεί από διεθνή μέσα ενημέρωσης, κάνουν λόγο για εργαλειοποίηση των βιασμών διαδηλωτριών στις φυλακές όπου κρατούνται, για σεξουαλική κακοποίηση παιδιών, για βασανισμούς και απειλές, για κρατούμενους των οποίων τα ίχνη έχουν χαθεί, ενώ υπάρχουν επίσημες καταδίκες σε θάνατο για συμμετοχή στις αντικαθεστωτικές διαδηλώσεις.

Η πίεση από τους αντιφρονούντες αυξάνεται όμως, μετά τις δηλώσεις του Σαββατοκύριακου για την Αστυνομία Ηθών και το νόμο για τη χιτζάμπ. Κι αυτό διότι αντιλαμβάνονται πως είτε υπάρχει ρωγμή στο σύστημα εξουσίας, είτε το καθεστώς επιχειρεί ελιγμό, ανησυχώντας ότι η κατάσταση βαίνει επιδεινούμενη και πιθανώς τεθεί εκτός ελέγχου -κάτι που έχει βάση.

Το αίτημα για Ελευθερία και ο φόβος εμφυλίου στο Ιράν

Δεν είναι μόνο ο ξεσηκωμός των γυναικών που καίνε τις μαντήλες τους, έχοντας σημαντική μερίδα ανδρών στο πλευρό τους, φοιτητές και εφήβους, που προκαλεί ανησυχία στο καθεστώς. Φόβο προκαλούν οι βαθύτερες και ευρύτερες ρίζες ανυπακοής που έχουν διαμορφωθεί στο Ιράν. Οι διεκδικήσεις της αυτοδιάθεσης των γυναικών και του δικαιώματος να ορίζουν το σώμα τους «βαδίζουν» στους δρόμους της Τεχεράνης χέρι – χέρι με το αίτημα για ελευθερία. «Γυναίκες, Ζωή, Ελευθερία» είναι, άλλωστε, το σύνθημα της επανάστασης της Μάχσα Αμινί. Και το σύνθημα «Ελευθερία» είναι αυτό που τρομάζει το θεοκρατικό καθεστώς της Τεχεράνης. Γιατί δεν είναι μόνο οι Ιρανές που το φωνάζουν. Είναι οι Ιρανές κουρδικής καταγωγής, όπως η Αμινί, είναι οι Κούρδοι στις εσχατιές του Ιράν που συνορεύουν με το ιρακινό Κουρδιστάν, εκεί όπου εδρεύουν οργανώσεις της ιρανικής αντιπολίτευσης. Είναι αυτοί οι Κούρδοι και οι αντιφρονούντες, που δέχονται συχνά πυκνά αεροπορικές επιδρομές από τους Φρουρούς της Επανάστασης, τους οποίους το καθεστώς φοβάται ότι θα πάρουν τα όπλα και θα βγουν στους δρόμους. Και τότε οι αιματοβαμμένες διαδηλώσεις θα μετατραπούν σε εμφύλιο.

Και δεν είναι μόνο οι Κούρδοι, οι γυναίκες, οι φοιτητές και οι έφηβοι που αγωνίζονται κόντρα στο θεοκρατικό καθεστώς της Τεχεράνης, αμφισβητίες φαίνεται να «ξεφυτρώνουν» από παντού πλέον. Ο Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ θα πρέπει να ξέσπασε στην τηλεόρασή του, παρακολουθώντας τους ποδοσφαιριστές της Εθνικής του Ιράν στην αγωνιστική πρεμιέρα τους στο Μουντιάλ του Κατάρ να μην ανοίγουν το στόμα τους για να ψάλουν τον εθνικό ύμνο της χώρας, σε προφανή ένδειξη διαμαρτυρίας για τα όσα συμβαίνουν πίσω στην πατρίδα. Επιπλέον, πληροφορίες αναφέρουν ότι μεταξύ των συλληφθέντων στους δρόμους της διαμαρτυρίας υπάρχουν και στρατιωτικοί. Αναφορές θέλουν περί το 1% του συνολικού αριθμού των συλληφθέντων να είναι στρατιωτικοί. Με τους συλληφθέντες να υπολογίζονται περί τις 10.000, αυτό αντιστοιχεί σε περίπου 100 στρατιωτικούς.

Οι επιλογές της Τεχεράνης

Δεν είναι, όμως, οι αριθμοί που προβληματίζουν τα ηγετικά κλιμάκια στην Τεχεράνη. Άλλωστε, οι Φρουροί της Επανάστασης και το παρακλάδι τους, οι εθελοντές παραστρατιωτικοί Basij, είναι ιδιαιτέρως ισχυροί σε αριθμό και εξοπλισμό, ενώ έχουν αντιμετωπίσει επιτυχώς ταραχές στο παρελθόν. Το πρόβλημα για το θεοκρατικό καθεστώς του Ιράν είναι το βάθος και το εύρος της διείσδυσης αυτού του μηνύματος περί Ζωής και Ελευθερίας. Και σε αυτές τις περιπτώσεις, όπως διδάσκει η Αραβική Άνοιξη και άλλες επαναστάσεις, μεταξύ οδομαχιών και εμφυλίου το σύνορο είναι εύθραυστο.

Ενώπιον μιας τέτοιας εξέλιξης, που θα φέρει το Ιράν σε ακόμη πιο δύσκολη θέση έναντι της διεθνούς κοινότητας, υπάρχει πάντα η επιλογή να προχωρήσει σε (κάποιου είδους) μεταρρύθμιση. Άλλωστε ο νόμος για τη χιτζάμπ εφαρμόζεται με δρακόντεια αυστηρότητα μόλις τα τελευταία 15 χρόνια. Και το χειρότερο για τον Αγιατολάχ είναι πως η ισλαμική «Επανάσταση» μετρά μόνο λίγες δεκαετίες (από το 1979), κάτι που σημαίνει ότι μνήμες απ' όταν η χώρα ήταν φιλοδυτικής νοοτροπίας είναι ακόμη ζωντανές…