Η εξέγερση του Λευκού Χαρτιού ξυπνά μνήμες της Τιεν Αν Μεν

Όπως κάθε δικτάτορας που σέβεται τον εαυτό του, έτσι και ο Ξι Ζίνπινγκ πιστεύει πως όποιος ελέγχει το Κόμμα ελέγχει τη χώρα. Τα γεγονότα τον επιβεβαιώνουν. Τουλάχιστον έως σήμερα. Στο Κομμουνιστικό Κόμμα Κίνας είναι εγγεγραμμένοι 94 εκατομμύρια πολίτες. Ένας ενήλικος στους δώδεκα, δηλαδή. Η κομματική δομή είναι πανταχού παρούσα, ακόμη και στην πλέον ταπεινή και απομακρυσμένη επιχείρηση. Σε κάθε γειτονιά, εκπαιδευτική μονάδα ή μεγάλο αγρόκτημα. Τα μέλη επιλέγονται ανάμεσα στους καλύτερους φοιτητές και φοιτήτριες. Μιλάμε για τη συγκρότηση μίας πολυάριθμης τεχνοκρατικής ελίτ, η οποία ελέγχει και διοικεί τη χώρα η οποία από μόνη της είναι μία ολόκληρη ήπειρος.

Πριν λοιπόν ασχοληθούμε με τα τρέχοντα στην Κίνα του 2022, ας αναλογιστούμε για ποια χώρα μιλάμε. Η κομματική δομή, ισχυρότερη από ποτέ, διαθέτει όλα τα τεχνικά και οικονομικά μέσα για να επιβάλει τη βούληση της κομματικής ηγεσίας σε ελάχιστους χρόνους.

Η πολιτικοστρατιωτική δομή της Κίνας είναι κάτι το τερατώδες. Δεν είναι μόνον οι αριθμοί. Είναι και το πυκνό, επάλληλο, πολυκλαδικό, οριζόντια και κάθετα δομημένο με τέτοιο τρόπο σύστημα ώστε να μην ξεφεύγει καμία λεπτομέρεια. Η ρουφιανιά δεν είναι υπόθεση ατομική στην Κίνα. Είναι υπόθεση σφαιρική, συνολική, πολυεπίπεδη. Τα κινεζικά social media είναι δομημένα για να καταγράφουν όλα τα προσωπικά στοιχεία του πολίτη. Από την καταγραφή αυτών των στοιχείων, τη σύγκρισή τους με εκείνα των υπολοίπων στον ίδιο εργασιακό ή εκπαιδευτικό χώρο και τη συνεπαγόμενη αξιολόγηση, τη βαθμολόγηση ενός εκάστου ατόμου σε μία επιχείρηση, σε ένα πανεπιστήμιο, μία ειδική σχολή, μία κρατική υπηρεσία, θα προκύψει η αναβάθμιση ή και η υποβάθμιση των εμπλεκομένων πολιτών. Το κινεζικό Facebook δίνει τον τόνο και καθορίζει τον βηματισμό. Από τις αναρτήσεις, τις φωτογραφίες και τα σχόλια του κάθε πολίτη θα προκύψει η ανταμοιβή του ή και η δυσμενής μετάθεσή του.

Ακόμη και ο τρόπος καθημερινής συμπεριφοράς, ανταλλαγής χαιρετισμού ή φιλοφρονήσεων, ακόμη και ο τονισμός στη λέξη καλημέρα, έχουν τη σημασία τους στην Κίνα της ψηφιακής εποχής

Η «πρόοδος» είναι μία πολύ σχετική έννοια στην κομμουνιστική Κίνα. Η έννοια της προόδου οφείλει να απαντά σε μια σειρά από κομματικές προδιαγραφές και να ικανοποιεί το κομματικό «comme il faut». Η αναρρίχηση στην παντός είδους ιεραρχία επέρχεται αν ο συνδυασμός των προδιαγραφών ικανοποιεί τα standards στα οποία έχει καταλήξει και επιβάλλει η κομματική ιεραρχία του εκάστοτε τομέα δράσης. Από τον Στρατό έως το Πανεπιστήμιο και από την επιχείρηση μέχρι την εταιρεία παροχής υπηρεσιών. Ακόμη και ο τρόπος καθημερινής συμπεριφοράς, ανταλλαγής χαιρετισμού ή φιλοφρονήσεων, ακόμη και ο τονισμός στη λέξη καλημέρα, έχουν τη σημασία τους στην Κίνα της ψηφιακής εποχής, αφού όλα καταγράφονται και όλα αναλύονται μέσω της εικόνας και του ήχου. Κλειδί και όπλο, το κινητό τηλέφωνο. Μονάδα άμεσης επέμβασης, ο κάθε υπολογιστής.

Σε ρόλο άμεσης δράσης, το δίκτυο των ψηφιακών καμερών. Η αστυνόμευση της πόλης Γιουχάν στην αρχή ακόμη της επιδημίας και στη συνέχεια η ψηφιακή παρακολούθηση των γιγαντιαίων συστοιχιών κατοικιών στη Σαγκάη, κατά το τερατώδες lock down που επιβλήθηκε, ήταν η πρώτη εφαρμογή υπό πραγματικές συνθήκες ενός πολυδαίδαλου συστήματος on line αξιολόγησης και λήψης αποφάσεων. Η Κίνα στην εποχή του Covid, ή με πρόσχημα τον Covid, εισήλθε στην περίοδο των τριγωνικών ψηφιακών εφαρμογών παρατήρησης/ελέγχου - αυτόματης αξιολόγησης - δράσης/αντίδρασης. Ολόκληρα συγκροτήματα-συνοικίες αποκλείστηκαν. Δεκάδες χιλιάδες ή και εκατοντάδες χιλιάδες σε κάποιες περιπτώσεις πολίτες τέθηκαν σε καθεστώς on line καραντίνας και συστηματικής τροφοδοσίας ή παροχής ιατρικής γνωμάτευσης. Η τροφοδοσία απέτυχε παταγωδώς. Η ιατρική γνωμάτευση επίσης. Ο συνωστισμός υπόπτων ή υπαρκτών περιστατικών σε κέντρα διάγνωσης και νοσηλείας είχε μία τραγικά απάνθρωπη κατάληξη. Το «πείραμα της Σαγκάης», παρά την πανθομολογούμενη αποτυχία του όσον αφορά τη λειτουργία των δομών, υπηρεσιών και αλυσίδων τροφοδοσίας και υγειονομικής διαχείρισης, επεκτάθηκε το 2022 σε όλη την Κίνα.

Η ρίζα της ιδεολογικής - κομματικής επιχειρηματολογίας ακούει στον όρο «Μηδενική Ανοχή στον Covid 19», αγγλιστί «Zero Covid». Πρόκειται για μια ιδέα την οποία συνέλαβε και υλοποίησε προσωπικά ο πρόεδρος Ξι. Πρόκειται για το προσωπικό του στοίχημα. Όλοι οι δικτάτορες, κάποια στιγμή, βάζουν ένα στοίχημα. Συνήθως, σχεδόν πάντα το χάνουν.  

Η οργή του Κίτρινου Ποταμού και η αντίσταση του Λευκού Χαρτιού

Στις 13 Οκτωβρίου, παραμονές του συνεδρίου του Κομμουνιστικού Κόμματος, ένας ταλαίπωρος ανθρωπάκος μάζεψε τα κομμάτια του και τόλμησε να ξεδιπλώσει ένα πανό με εχθρικά συνθήματα κατά του Ξι. Προφανώς και συνελήφθη πάραυτα.

Στις 24 Νοεμβρίου, κάποιος άλλος ταλαίπωρος πολίτης τόλμησε και αυτός να αναρτήσει ένα πανό με την εξής επιγραφή: «Υπάρχει μόνον μία μεγάλη ασθένεια στον κόσμο. Αυτή της Ανελευθερίας και της Φτώχειας». 

Και οι δύο αυτές φωνές, ας μη γελιόμαστε, ήταν μειοψηφικές. Τραγικά μειοψηφικές. Η μεγάλη μάζα της αχανούς Κίνας πιστεύει ακόμη και σήμερα πως η επιλογή της κομματικής ηγεσίας για μηδενική ανοχή στον Covid ήταν και είναι σωστή. Μόνο που το γυαλί κάπου ράγισε. Σε μια μικρή γωνίτσα πιθανώς. Κάπως έτσι είχε συμβεί και τότε, το 1989, όταν οι φοιτητές και οι φοιτήτριες άρχισαν να συγκεντρώνονται στην Πλατεία Τιεν Αν Μεν. Στην αρχή ήταν κάποιες εκατοντάδες. Έγιναν χιλιάδες. Μετά δεκάδες χιλιάδες. Και μετά έφτασαν τα τανκς του Λαϊκού Στρατού. Πάντα στο τέλος φθάνουν τα τανκς κάποιου στρατού. Ακόμη και στη Γαλλία του Μάη 1968, τα τανκς του Στρατηγού Μασί (του γνωστού βασανιστή του Αλγερίου) πέρασαν τη γέφυρα του Κολμάρ και κατευθύνθηκαν προς το Παρίσι. Όχι, παίζουμε. Το κράτησαν κρυφό για μια μακρά περίοδο. Τελικά ουδέν κρυπτόν υπό τον ήλιον.

Η διαμαρτυρία του «λευκού φύλλου χαρτιού» ξεκίνησε από το Χονγκ Κονγκ και επεκτάθηκε σε όλη την Κίνα. Η ενέργεια απευθύνεται στους αστυνομικούς. Η ιδέα έχει ως εξής. «Αφού δεν γράφεται τίποτε σε αυτή τη λευκή σελίδα τότε γιατί με συλλαμβάνεις;» Η διαμαρτυρία αυτή πήρε τον κωδικό «Η Επανάσταση του Α4». Αυτά για την ιστορία και τους συμβολισμούς. 

Οι φοιτητές της Πλατείας Τιεν Αν Μεν είναι πια μεσόκοποι άνδρες και γυναίκες. Είδαν τη χώρα τους να φθάνει στο Διάστημα, να στήνει δικό της διαστημικό σταθμό και να πολιορκεί τη Σελήνη. Η Κίνα είναι άλλες φορές η πρώτη, κι άλλες φορές η δεύτερη οικονομία του πλανήτη. Η Κίνα διαθέτει τόσα αμερικανικά ομόλογα που αν θεωρητικά τα «διώξει» στην αγορά, η Αμερική θα καταρρεύσει μέσα σε λίγες ώρες. Θεωρητικά πάντα. Η Κίνα είναι γίγαντας και δράκος ταυτόχρονα. Τόσο παλιά όσο ο κόσμος. Τόσο έμπειρη όσο η ιστορία. Και όμως.

Είναι η κρατική πολιτική έναντι της Πανδημίας το βασικό αίτιο που προκαλεί την οργή του κόσμου ή πρόκειται για κάτι το βαθύτερο και πιθανόν σημαντικότερο;

«Θέλουμε Ελευθερία»

Δειλά-δειλά από την Παρασκευή που μας πέρασε άρχισαν να ακούγονται τα πρώτα συνθήματα του τύπου «Κάτω το Κομμουνιστικό Κόμμα» ή «Θέλουμε Ελευθερία». Οι διαδηλώσεις, μουδιασμένα στην αρχή, άρχισαν να επεκτείνονται από μεγαλούπολη σε μεγαλούπολη. Στο Πεκίνο, τη Σαγκάη, στην Καντόνα και την Νανκίν, στην Γιουχάν και την Σισουάν. Τη Δευτέρα συνεχίστηκαν. Άρχισαν και οι απεργίες.

Ο πρόεδρος Ξι αντέδρασε με ψυχραιμία. Έδωσε διαταγή στην Αστυνομία να κάνει αισθητή την παρουσία της παντού. Χωρίς να αντιδράσει βίαια. Τη Δευτέρα το βράδυ η πολιτική ηγεσία στο Πεκίνο άφησε να διαφανεί το ενδεχόμενο κάποιας αποκλιμάκωσης των μέτρων εφαρμογής της πολιτικής «Μηδενική Ανοχή στον Covid».

Όμως ήδη στους δρόμους των αστικών κέντρων διαπιστώθηκε μία ποιοτική αλλαγή στον τρόπο έκφρασης των διαδηλωτών. Μπορεί το πρόσχημα, τα άγρια lockdowns και η πολιτική Ζero Covid να βρίσκονται στον πυρήνα των κινητοποιήσεων, ωστόσο η πολιτικοποίηση του πεζοδρομίου είναι πια γεγονός. Θα ικανοποιηθούν οι διαδηλωτές με μία μικρή υποχωρητικότητα της πολιτικής ηγεσίας του κόμματος; Είναι η κρατική πολιτική έναντι της Πανδημίας το βασικό αίτιο που προκαλεί την οργή του κόσμου ή πρόκειται για κάτι το βαθύτερο και πιθανόν σημαντικότερο;

Η Ουάσιγκτον και το Παρίσι μπήκαν σιγά-σιγά στον πολιτικό χορό. Άρχισαν οι πρώτες δηλώσεις στα διεθνή ΜΜΕ, καθώς και οι πρώτες παρεμβάσεις του ΟΗΕ και των ανθρωπιστικών οργανώσεων. Τρίτη πρωί 29 Νοεμβρίου, όλα τα πρωτοσέλιδα των μεγάλων εφημερίδων με διεθνή επιρροή ήταν αφιερωμένα στην Κίνα και τις διαδηλώσεις.

Το συνέδριο του Κομμουνιστικό Κόμματος επιβεβαίωσε την απόλυτη εξουσία του Ξι Ζίπινγκ. Πρόκειται για τον πρώτο κινέζο πολιτικό που απολαμβάνει τόσες εξουσίες όσες και ο Μάο. Η πολιτική «μηδενικής ανοχής στον Covid» ήταν μία συνειδητή και προσωπική του επιλογή. Προφανώς και φέρει την ευθύνη αλλά θα χρεωθεί και τις όποιες επιπτώσεις από την εσφαλμένη ή αποτυχημένη εφαρμογή της.

Η εξουσία απομονώνει, γράφει η γαλλική «Le Monde» στο πρωτοσέλιδο της Τρίτης 29 Νοεμβρίου. «Η απόλυτη εξουσία απομονώνει σε απόλυτο βαθμό» συμπληρώνει η εφημερίδα και συνεχίζει, «ο Πρόεδρος όταν επισκέπτεται μία κινεζική επαρχία έρχεται για να ελέγξει και να εποπτεύσει. Αυτό σημαίνει πως δεν πρόκειται να διασταυρωθεί ή να ακούσει ή και να νιώσει καμία έκφραση δυσαρέσκειας. Όλα θα είναι πλήρως τακτοποιημένα». Και αποστειρωμένα, θα συμπληρώναμε.

Από την περασμένη Παρασκευή η πτωτική τάση της διεθνούς τιμής του πετρελαίου συνεχίστηκε. Μάλιστα, από τη Δευτέρα που μας πέρασε, η τάση αυτή ενισχύθηκε. Οι διεθνείς αναλυτές κάνουν λόγο για «ανησυχίες της αγοράς οι οποίες προκαλούνται από τις διαδηλώσεις και την πολιτική αμφισβήτηση που εκφράζεται στην Κίνα». Με λίγα λόγια, η αγορά εκτιμά πως ο μεγαλύτερος ενεργειακός πελάτης του πλανήτη θα μειώσει τις ανάγκες του σε πετρέλαιο λόγω της κοινωνικής αναταραχής και των απεργιών στα βιομηχανικά κέντρα. Μάλλον τα πράγματα στην χώρα της Πήλινης Στρατιάς είναι πολύ περισσότερο απειλητικά  απ’ όσο φαίνονται.