Το κοινό της Eurovision που ψηφίζει κόμματα της ριζοσπαστικής Δεξιάς λατρεύει μια «εθνοπαραδοσιακή» συμμετοχή, δείχνει μια νέα επιστημονική έρευνα
Στη συνείδηση των περισσότερων από τα 150 εκατομμύρια θεατών του, ο διαγωνισμός τραγουδιού της Eurovision είναι ένα διασκεδαστικό ετήσιο δρώμενο, μια ανάλαφρη γιορτή.
Για τρεις πολιτικούς επιστήμονες από τα πανεπιστήμια του Άμστερνταμ και του Τίλμπουργκ της Ολλανδίας ωστόσο, είναι ένα τεράστιο χρυσωρυχείο δεδομένων, το οποίο τους οδήγησε – όπως υποστηρίζουν σε μια ακαδημαϊκή εργασία που δημοσιεύθηκε αυτό τον μήνα – σε ενδιαφέροντα νέα συμπεράσματα για τη λαϊκιστική ριζοσπαστική δεξιά.
«Όλοι γνωρίζουν ότι η Eurovision αντανακλά ευρείες γεωπολιτικές τάσεις», δηλώνει ο Αλεσάντρο Νάι, συγγραφέας της έκθεσης «Ποπ λαϊκισμός: Εθνοπαραδοσιακότητα πέρα από τα εθνικά σύνορα και τη λαϊκιστική ριζοσπαστική Δεξιά», πόνημα το οποίο συνυπογράφουν οι Ελίζαμπεθ Γιανγκ και Λίντα Μπος.
Όπως επισημαίνει η μελέτη, γείτονες σαν την Ελλάδα και την Κύπρο, ή τη Σουηδία και τη Δανία, πριμοδοτούν πάντοτε αλλήλους στις βαθμολογίες του διαγωνισμού της Eurovision, ενώ προηγούμενες μελέτες έχουν εντοπίσει ομάδες ψηφοφορίας που παραπέμπουν σε στενούς πολιτιστικούς και πολιτικούς δεσμούς – με πιο τρανταχτό παράδειγμα, τις χώρες του πρώην σοβιετικού μπλοκ.
«Αυτό που προπάντων καταδεικνύει η συγκεκριμένη έρευνα ωστόσο, είναι το πόσο σημαντικά δεδομένα μπορεί να αποκαλύψει η Eurovision: δεκάδες χώρες, οι οποίες χαρίζουν πόντους η μία στην άλλη, σε μια μακροχρόνια περίοδο, με αποτέλεσμα να αποκαλύπτονται δομικές πολιτικές δυναμικές μέσα από τα μοτίβα των ψηφοφοριών», επισημαίνει ο συγγραφέας της έκθεσης.
Eurovision, λαϊκιστική δεξιά και εθνοπαραδοσιακό κιτς - Τα στοιχεία της μελέτης
Αθροίζοντας 30.000 δεδομένα που προέκυψαν από την ανάλυση περισσότερων από 700 τραγούδια που παρουσίασαν 40 χώρες στη Eurovision τα τελευταία 20 χρόνια, η μελέτη διαπίστωσε ότι οι χώρες με υψηλά επίπεδα υποστήριξης στα λαϊκιστικά, ριζοσπαστικά δεξιά κόμματα υπερψήφισαν τραγούδια χωρών τα οποία περιείχαν αυτό που οι συγγραφείς της έκθεσης ονομάζουν «εθνοπαραδοσιακά στοιχεία».
«Η λαϊκιστική ριζοσπαστική δεξιά τείνει να συνδέεται με υπερβολικά εθνικές αφηγήσεις, ένα είδος εσωστρεφούς, νατιβιστικής υπεράσπισης των εγχώριων πολιτισμικών παραδόσεων ενάντια στην εκσυγχρονιστική, ομογενοποιητική επιρροή της παγκοσμιοποίησης», είπε ο Νάι.
«Αναρωτηθήκαμε αν βλέποντας εκφράσεις της τοπικής ταυτότητας –παραδοσιακές φορεσιές, αρχαία όργανα, λαϊκή μουσική, την επιλογή της εθνικής γλώσσας– θα λειτουργούσε ως σύνθημα για υποστήριξη από άλλες χώρες, κάτι που όντως συνέβη».
Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι το 28% όλων των συμμετοχών της Eurovision από το 1999, (όταν οι διαγωνιζόμενοι μπορούσαν να επιλέξουν σε ποια γλώσσα θα τραγουδούσαν), έως το 2019 περιείχαν τουλάχιστον ένα τέτοιο εθνοπαραδοσιακό στοιχείο, με ορισμένες να περιλαμβάνουν και τα τρία.
Παραδείγματα συμπεριελάμβαναν τη συμμετοχή Αλβανίας το 2006, με δύο άντρες με παραδοσιακή τοπική ενδυμασία να παίζουν γκάιντα, και την περίφημη συμμετοχή της Ρωσίας το 2012, στην οποία οι γιαγιάδες «Buranovo Grannies», φορώντας κεντημένα φορέματα, μαντίλες και ξυλοπάπουτσα, έψησαν ψωμί σε φούρνο και τραγούδησαν σε τοπική διάλεκτο.
Η συμμετοχή της Ιρλανδίας το 2007 («Dervish»), το τραγούδι της Πολωνίας το 2014, με τον ενδεικτικό τίτλο «We Are Slavic» και το «OPA» του Αλκαίου για την υποψηφιότητα της Ελλάδας το 2010 θα μπορούσαν παρομοίως να κατηγοριοποιηθούν ως ευρέως εθνοπαραδοσιακές, είπε ο Νάι.
Στην ίδια κατηγορία ενέταξε τις συμμετοχές της Ρουμανίας το 2000, της Μολδαβίας το 2005 και της Σλοβενίας το 2010.
«Αντιστοιχώντας τις ψήφους για αυτά τα τραγούδια με τα εκλογικά ποσοστά λαϊκιστικών, ριζοσπαστικών δεξιών κομμάτων στις χώρες που ψήφισαν, βρήκαμε ξεκάθαρους δείκτες», ανέφερε ο συγγραφέας, επικαλούμενος τα παραδείγματα της Ουγγαρίας, της Σερβίας, της Βόρειας Μακεδονίας και της Τουρκίας.
Τα αποτελέσματα ελέγχθηκαν με πολλές συνισταμένες, συμπεριλαμβανομένης της συμμετοχής στα γνωστά πολιτικά μπλοκ της Eurovision, και η αύξηση των ψήφων σε κάθε περίπτωση ήταν επιβεβαιωμένη.
«Αυτό που υποστηρίζουμε», είπε ο Νάι, «είναι ότι μέσα στην υποτιθέμενη εσωστρεφή, νατιβιστική κοσμοθεωρία της λαϊκιστικής ριζοσπαστικής δεξιάς, οι διεθνείς εκφράσεις του εθνοπαραδοσιασμού συμμαχούν σε μια ευρύτερη πάλη: το εγχώριο λαϊκιστικό συναίσθημα επηρεάζει την ψηφοφορία της Eurovision».
Οι συγγραφείς της έκθεσης προειδοποιούν ότι τα αποτελέσματα πρέπει να εξετάζονται με προσοχή, κυρίως επειδή δεν υπάρχουν δεδομένα για μεμονωμένους θεατές, την ενδεχόμενη υποστήριξή τους σε λαϊκιστικά, ριζοσπαστικά δεξιά κόμματα και τους λόγους για τους οποίους ψήφισαν εθνοπαραδοσιακά ξένα τραγούδια.
Σύμφωνα πάντως με τον επικεφαλής συγγραφέα της έκθεσης, μια ενδιαφέρουσα καινούργια εικόνα σχηματίζεται γύρω από τη σχέση του νατιβισμού, του ριζοσπαστικού δεξιού λαϊκισμού και τις διεθνείς επιρροές τους.
«Επιπλέον, ήταν πολύ διασκεδαστικό», καταλήγει ο Νάι. «Μελετήσαμε 20 χρόνια συμμετοχών στη Eurovision».
16°
