Σχόλιο με αφορμή το t-shirt του Ρώσου Υπουργού Εξωτερικών Σεργκέι Λαβρόφ
Πάνω στον καμβά και τους τοίχους της Νέας Υόρκης, πάντρευε τη ζωγραφική με τον γραπτό λόγο, χρησιμοποιώντας αλλού λέξεις και αλλού εικόνες. Με αυτόν τον τρόπο, εξέφραζε τις σκέψεις και τις ανησυχίες του και επιθυμούσε να περάσει τα μηνύματά του για τα θέματα που τον απασχολούσαν. Έθετε χωρίς μισόλογα το πρόβλημα του ρατσισμού και του φυλετικού διαχωρισμού και έθιγε ζητήματα όπως η κοινωνική δικαιοσύνη και η κατάχρηση εξουσίας. Πολλές φορές, διέγραφε τις λέξεις με μια γραμμή, καθώς, όπως έλεγε ο ίδιος, αυτό έκανε τον θεατή να δώσει ακόμα μεγαλύτερη σημασία σ’ αυτά που έγραφε.
Ο Ζαν Μισέλ Μπασκιά αντλούσε έμπνευση από διάφορους πολιτισμούς, στους οποίους έκανε αναφορές μέσα από τα έργα του. Ακόμη, μέσα από τους πίνακές του, απέτιε φόρο τιμής σε σημαντικές προσωπικότητες, αφροαμερικανικής καταγωγής, όπως τον πυγμάχο Μοχάμεντ Άλι και τον μουσικό Τσάρλι Πάρκερ. Ένα από τα σχέδια που χρησιμοποιούσε πολύ συχνά ήταν το στέμμα, που έγινε και το σήμα κατατεθέν του.
Aυτό το στέμμα, μαζί με το όνομά του, ήταν τυπωμένα στο t-shirt που φορούσε ο Ρώσος Υπουργός Εξωτερικών Σεργκέι Λαβρόφ, έτσι όπως εμφανίστηκε σε βίντεο από το Μπαλί της Ινδονησίας με το οποίο διέψευσε τις φήμες ότι έχει πρόβλημα υγείας. Η επιλογή του t-shirt έχει ενδιαφέρον ή μήπως όχι; Αν ο Λαβρόφ φόρεσε αυτό το μπλουζάκι ως απλό παράγωγο της pop κουλτούρας την οποία δημοσία απορρίπτει αλλά υιοθέτει στον ιδιωτικό του βίο τότε δεν έχει κάνενα νόημα ο σχολιασμός. Αν όμως θέλησε να πέρασει κάποιο μήνυμα; Δύσκολα μπορεί κανείς να φανταστεί τον Λαβρόφ να ταυτίζεται με τον Μπασκιά.
Αν κάποιος μοιραζόταν ακριβώς αυτή τη σκέψη με τον Λαβρόφ, πιθανότατα θα άκουγε διάφορα περί αμερικανικού ρατσισμού και ιμπεριαλισμού της εξωτερικής πολιτικής των ΗΠΑ - αυτό ακριβώς έκανε ο πρόεδρός του, ο Βλαντίμιρ Πούτιν, όταν σκοτώθηκε ο Τζορτζ Φλόιντ.
Πράγματι στην Νέα Υόρκη των 80s ήταν δύσκολο για τον Μπασκιά ακόμα και να πάρει ταξί από τον δρόμο εξαιτίας του χρώματος του δέρματός του. Επηρεάστηκε πολύ όταν ο street artist Μάικλ Στιούαρτ άφησε την τελευταία του πνοή από τα χτυπήματα αστυνομικών που τον συνέλαβαν να κάνει γκραφίτι στο μετρό της Νέας Υόρκης. Αφιέρωσε λοιπόν ένα από τα διασημότερα έργα του στον Στιούαρτ με μια φράση: «Θα μπορούσα να είμαι εγώ». Θα μπορούσε όμως να φανταστεί τον Μπασκιά να κάνει γκράφιτι στη Μόσχα του σήμερα η να εκφράζεται ελεύθερα; Αδύνατον.
Ο ρατσισμός είναι ένα παλιό και βαθύ πρόβλημα στην Αμερική. Δεν είναι όμως καθόλου άγνωστος στη Ρωσία. Όχι μόνο στην τσαρική Ρωσία, αλλά και την περίοδο της Σοβιετικής Ένωσης, βασίλευαν οι προκαταλήψεις για τους μη Σλάβους και για τους Εβραίους, παρά την πολυεθνική δομή της σοβιετικής ζωής. Αλλά την τελευταία δεκαετία, εν μέσω φτώχειας και ανεργίας, οι ξενοφοβικές ιδέες είναι ευρέως διαδεδομένες και καμία ηγεσία δεν έκανε κάτι για να τις ξεριζώσει από τη ρωσική κοινωνία. Ερευνες δείχνουν ότι περισσότεροι από το 50% του πληθυσμού υποστηρίζουν την ιδέα ότι οι Ρώσοι θα πρέπει να έχουν προνόμια έναντι των άλλων εθνοτικών ομάδων. Επί Πούτιν στη Ρωσία, μια χώρα που θυσίασε 25 εκατομμύρια ανθρώπους στον αγώνα κατά της ναζιστικής Γερμανίας και εμμέσως και της ιδεοληψίας περί φυλετικής υπεροχής, τα κρούσματα ρατσιστικής βίας με πρωταγωνιστές «σκίνχεντς» είναι καθημερινά.
Μπορεί η Αμερική να δείχνει διχασμένη, μπορεί να υπάρχει ρατσισμός που χύνει το αίμα αθώων αλλά ποτέ δεν θα πάει στη φυλακή ένας πολίτης για τις ιδέες του, δεν θα κλείσει μια εφημερίδα και δεν θα διώκονται οι ΛΟΑΤΚΙ σαν απόκληροι του κόσμου
Όσο για την ελευθερία της έκφρασης; Αυτό είναι ίσως σύντομο ανέκδοτο. Όχι μόνο καλλιτέχνης δεν μπορεί να εκφραστεί στη Ρωσία αλλά κανείς και πουθενά χωρίς να κινδυνεύει η ζωή του. Η εισβολή στην Ουκρανία ήταν ο επιθάνατιος ρόγχος της ούτως ή άλλως υποτυπώδους ελευθερίας της έκφρασης. Δεκάδες εργαζόμενοι σε ανεξάρτητα μέσα ενημέρωσης, όπως στο τηλεοπτικό κανάλι Dojd και το Mediazona, έχουν χαρακτηριστεί «πράκτορες του εξωτερικού» και πολλοί δημοσιογράφοι και εκδότες έφυγαν από τη χώρα. Πολλοί αναλυτές εκτιμούν ότι στο εγγύς μέλλον δεν θα υπάρχει στη Ρωσία κανένα ανεξάρτητο μέσο, χαρακτηριστικό είναι άλλωστε ότι η Novaya Gazeta που τιμήθηκε με Νόμπελ Ειρήνης έκλεισε σε μια νύχτα από το Κρεμλίνο.
Όσο για το τσιτάτο του ιμπεριαλισμού που ρίχνουν εδώ και εκεί οι Ρώσοι; Μα είναι αυτοί που εισέβαλαν, κατέκτησαν, λεηλάτησαν και διέπραξαν εγκλήματα πολέμου στην γειτονική τους χώρα με το πρόσχημα της καταπίεσης του ρωσόφωνου πληθυσμού. Ήταν η Ρωσία που το 2008 απέσπασε ένα τμήμα της Γεωργίας ενώ συχνά πυκνά αφήνει υπόνοιες για «προστασία του πληθυσμού» της Υπερδνειστερίας στην Μολδαβία.
Δεν χρειάζεται λοιπόν να πάμε μακριά. Μπορεί η Αμερική να δείχνει διχασμένη, μπορεί να υπάρχει ρατσισμός που χύνει το αίμα αθώων αλλά ποτέ δεν θα πάει στη φυλακή ένας πολίτης για τις ιδέες του, δεν θα κλείσει μια εφημερίδα και δεν θα διώκονται οι ΛΟΑΤΚΙ σαν απόκληροι του κόσμου και μιάσματα. Το πιο πιθανό είναι λοιπόν ότι στη σημερινή Ρωσία ο Μπασκιά να ήταν κλεισμένος σε μπρουντρούμι μαζί με τον Ναβάλνι, δολοφονημένος όπως ο Νεμτσόφ ή εξόριστος και φοβούμενος για την ζωή του όπως πλείστοι όσοι Ρώσοι τόλμησαν να αναμετρηθούν με το πουτινικό καθεστώς.
6°
