11 Νοεμβρίου 1918: Το τέλος του Α' Παγκοσμίου Πολέμου

Πολλές ευρωπαϊκές χώρες μνημονεύουν κάθε την 11η Νοεμβρίου, την ημέρα όπου τερματίστηκε ο λεγόμενος Μεγάλος Πόλεμος: είχε ξεκινήσει στις 28 Ιουλίου 1914 ως ενδοευρωπαϊκή διένεξη αλλά επεκτάθηκε με τη συμμετοχή αποικιακών στρατευμάτων και με την εμπλοκή των ΗΠΑ. Στον Α’ παγκόσμιο πόλεμο 10 εκατομμύρια άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους στις μάχες, ενώ άλλα 10 εκατομμύρια άμαχοι σκοτώθηκαν σε βομβαρδισμούς,ή πέθαναν από πείνα, κακουχίες και ασθένειες. Οι ακρότητες και οι σφαγές που έκαναν οι Οθωμανοί μαζί με την επιδημία της γρίπης του 1918 που μεταδόθηκε στο 1/3 του πληθυσμού της γης είχαν ως αποτέλεσμα τον θάνατο πολλών ακόμα εκατομμυρίων.

Το 1914, οι Μεγάλες Δυνάμεις της εποχής χωρίζονταν σε δύο αντιμαχόμενες συμμαχίες, τις Ενωμένες Δυνάμεις -«Δυνάμεις της Αντάντ»: Βρετανία, Γαλλία, Ρωσία- και τις Κεντρικές Δυνάμεις ή Τριπλή Συμμαχία, δηλαδή τη Γερμανία, την Αυστροουγγαρία και την Ιταλία. Οι εντάσεις στα Βαλκάνια κορυφώθηκαν στις 28 Ιουνίου του 1914 μετά τη δολοφονία του αρχιδούκα Φραγκίσκου-Φερδινάνδου από τον αναρχικό Σερβοβόσνιο Γκαβρίλο Πρίντσιπ. Η Αυστροουγγαρία κατηγόρησε τη Σερβία για τον φόνο και διπλωματικές κινήσεις που ακολούθησαν δεν έφεραν αποτέλεσμα:στις 28 Ιουλίου, η Αυστροουγγαρία κήρυξε τον πόλεμο στη Σερβία. Η Ρωσία υπερασπίστηκε τη Σερβία και μέχρι τις 4 Αυγούστου, στη σύγκρουση μπήκαν η Γερμανία, η Γαλλία και η Βρετανία, μαζί με τα αποικιακά εδάφη τους. Τον Νοέμβριο του 1914, η Οθωμανική Αυτοκρατορία, η Γερμανία και η Αυστρία σχημάτισαν τις Κεντρικές δυνάμεις, ενώ τον Απρίλιο του 1915 η Ιταλία προσχώρησε στην πλευρά της Βρετανίας, της Γαλλίας, της Ρωσίας και της Σερβίας.

Κατά τη διάρκεια του πολέμου οι Μπολσεβίκοι κατέλαβαν την εξουσία στη Ρωσία και τον Μάρτιο του 1918 υπέγραψαν το σύμφωνο ειρήνης Μπρεστ-Λιτόφσκ απελευθερώνοντας μεγάλο όγκο γερμανικών στρατευμάτων και χαρίζοντας πάνω από 150.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα έκτασης της πρώην Ρωσικής Αυτοκρατορίας στη Γερμανική και Αυστροουγγρική Αυτοκρατορία. Αλλά αυτή η γερμανική επιτυχία δεν βοήθησε τους Γερμανούς οι οποίοι ηττήθησαν μετά από την Επίθεση των Εκατό Ημερών των Συμμάχων. Ο Κάιζερ Γουλιέλμος παραιτήθηκε από το θρόνο στις 9 Νοεμβρίου και η νέα γερμανική κυβέρνηση υπέγραψε την ανακωχή της 11ης Νοεμβρίου 1918. Ακολούθησε η Σύνοδος της Ειρήνης του Παρισιού το 1919 που επέβαλε διάφορες διευθετήσεις στις ηττημένες δυνάμεις, με πιο γνωστές τη Συνθήκη των Βερσαλλιών που αφορούσε τη Γερμανία και τη Συνθήκη των Σεβρών για την Τουρκία και την Ελλάδα.

Ο Νοέμβριος ήταν επί τέσσερα χρόνια, ο πιο αποφασιστικός μήνας: τον Νοέμβριο του 2015 έληξε η πολύνεκρη μάχη του Αρτουά στο Δυτικό Μέτωπο· τον Νοέμβριο του 2016 κατέρρευσε ο σερβικός στρατός· τον Νοέμβριο οι Μπολσεβίκοι πήραν την εξουσία στη Ρωσία· τον Νοέμβριο τερματίστηκαν οι μάχες στον ποταμό Σομ· τον Νοέμβριο, με τη βοήθεια των Γερμανών οι Αυστριακοί εξαπέλυσαν αντεπίθεση στην πεδιάδα της Βενετίας κατατροπώνοντας τους Ιταλούς στο Καπορέτο, ένα τραυματικό γεγονός της ιταλικής ιστορίας.

Από τον Νοέμβριο του 1918 μέχρι τον Ιανουάριο του 1919 εκπονήθηκε το σχέδιο «άνευ όρων» συνθηκολόγησης της Γερμανίας πάνω στα αποκαλούμενα Δεκατέσσερα Σημεία. Στη Διεθνή Διάσκεψη Ειρήνης, συμμετείχαν ο πρόεδρος των ΗΠΑ Γούντροου Ουίλσον, ο πρόεδρος της Γαλλικής Δημοκρατίας Ζορζ Κλεμανσό, ο πρωθυπουργός της Αγγλίας Λόιντ Τζορτζ, ο πρωθυπουργός της Ιταλίας Ορλάντο και αντιπροσωπείες 32 συνολικά κρατών. Κατά τη Συνθήκη των Βερσαλλιών, που υπογράφηκε την 28η Ιουνίου 1919 μεταξύ των Συμμάχων και της Γερμανίας, η Γερμανία υποχρεώθηκε να πληρώσει αποζημιώσεις 226 δισεκατομμυρίων χρυσών μάρκων για τις καταστροφές που προκάλεσε στη διάρκεια του πολέμου, να μειώσει το στρατό της σε 100.000 άνδρες και τον στόλο της σε δυναμικό 108.000 τόνων. Υποχρεώθηκε επίσης σε μεγάλες εδαφικές παραχωρήσεις: έχασε περίπου 75.000 τ.χλμ. του εδάφους της με πληθυσμό 7.000.000 κατοίκους (το μεγαλύτερο μέρος παραχωρήθηκε στην Πολωνία και στη Γαλλία) και όλες τις αποικίες της, από τις οποίες τη μερίδα του λέοντος (73% του εδάφους και 47% του πληθυσμού) πήρε η Αγγλία. Οι υπόλοιποι όροι της συνθήκης αφορούσαν τη διεθνοποίηση των ποταμών της Γερμανίας, την αποστρατικοποίηση της περιοχής της Ρηνανίας για 15 χρόνια, τη δήμευση των κάθε είδους γερμανικών αξιών στο εξωτερικό, την παράδοση του 90% του γερμανικού εμπορικού στόλου στους Συμμάχους σε αντάλλαγμα για τις ζημιές που προκλήθηκαν στα συμμαχικά εμπορικά πλοία στη διάρκεια του πολέμου και την ακύρωση της συμφωνίας του Μπρεστ-Λιτόφσκ. Ακολούθησε η Συνθήκη του Νεϊγύ, την 27η Νοεμβρίου 1919 μεταξύ των Συμμάχων και της Βουλγαρίας η οποία αναγκάστηκε να παραχωρήσει στην Ελλάδα την περιοχή της Κομοτηνής και της Αλεξανδρούπολης.

Η στάση των διάφορων χωρών στον Α’ παγκόσμιο πόλεμο δίνει πολλές πληροφορίες για το ήθος και τα εθνικά τους χαρακτηριστικά: η Ουγγαρία και η Τουρκία βρέθηκαν στη «λάθος πλευρά» ενώ η Ιταλία ταλαντευόταν και στο μέλλον θα επιδιδόταν σε καταστροφές και περιπέτειες. Η φρίκη εκείνου του πολέμου προκάλεσε μια πρωτοφανή κρίση συνείδησης στους Ευρωπαίους: τίποτα δεν ήταν πια το ίδιο —οι άνθρωποι άρχισαν να αμφισβητούν όλες τις αξίες, τα ήθη και την αισθητική του 19ου αιώνα.