Τι είναι οι βρώμικες βόμβες και γιατί η Ρωσία μιλάει γι’ αυτές

Η «βρώμικη βόμβα» είναι η νέα... απειλή της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας αλλά και της Δύσης και το Νο.1 ερώτημα αποτελεί κατά πόσο η αναφορά στη χρήση της ρισκάρει τις ισορροπίες μεταξύ των δύο πλευρών.

Τι είναι η «βρώμικη βόμβα»;

Μια «βρώμικη βόμβα» είναι ένας συμβατικός εκρηκτικός μηχανισμός που περιέχει μια άλλη ουσία, για παράδειγμα ραδιενεργό υλικό, σχεδιασμένη να μολύνει το άμεσο περιβάλλον της περιοχής έκρηξης. Στην περίπτωση μιας βρώμικης βόμβας που χρησιμοποιεί πυρηνικό υλικό, δεν λαμβάνει χώρα σχάση (όπως θα συνέβαινε στην έκρηξη ενός πυρηνικού όπλου). Συνήθως θεωρείται ως δυνητικό τρομοκρατικό όπλο, ενώ θα είχε περιορισμένη χρησιμότητα σε συμβατικό πόλεμο.

Γιατί μιλάμε για βρώμικες βόμβες;

Η Ρωσία ισχυρίζεται ότι η Ουκρανία σχεδιάζει να χρησιμοποιήσει μια βρώμικη βόμβα στο έδαφός της και στη συνέχεια να κατηγορήσει τη Ρωσία, έναν ισχυρισμό τον οποίο μεταφέρει στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ. Ο ισχυρισμός αυτός έχει χαρακτηριστεί ως διαφανώς ψευδής και παράλογος από ανώτερους δυτικούς αξιωματούχους και από το Κίεβο, το τελευταίο εκ των οποίων έχει προσκαλέσει τους πυρηνικούς επιθεωρητές του ΟΗΕ να επισκεφθούν δύο τοποθεσίες που η Μόσχα κατονομάζει ως χώρους όπου προετοιμάζεται μια βρώμικη βόμβα.

Οι αξιωματούχοι φοβούνται ότι η Ρωσία εξετάζει το ενδεχόμενο να χρησιμοποιήσει μια βρώμικη βόμβα και στη συνέχεια να την επιρρίψει στο Κίεβο ως πρόσχημα για τη δική της κλιμάκωση, μετά από μια σειρά αποτυχιών στο πεδίο της μάχης για τη Μόσχα.

Τι ετοιμάζει λοιπόν η Ρωσία;

Σε πρώτη φάση, ο στόχος του Βλαντιμίρ Πούτιν φαίνεται να είναι να κάνει τη Δύση να μιλήσει για το πώς θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί μια βρώμικη βόμβα και τι θα σήμαινε αυτό, με τον ίδιο τρόπο που οι υπαινιγμοί της Μόσχας για χρήση τακτικού πυρηνικού όπλου στην Ουκρανία κυριάρχησαν στην ατζέντα των ειδήσεων.

Το Κρεμλίνο έχει μακρά ιστορία στις παραβιάσεις των διεθνών κανόνων -δολοφονίες, εισβολές, εγκλήματα πολέμου στη Συρία-. Συζητήσεις σχετικά με την πιθανή χρήση πυρηνικών όπλων ή το τι θα συνέβαινε σε περίπτωση χρήσης μιας βρώμικης βόμβας θα μπορούσαν να είναι ένας τρόπος αξιολόγησης των κόκκινων γραμμών, καθώς και μια προσπάθεια πυρηνικού εκβιασμού με στόχο τις χώρες που υποστηρίζουν το Κίεβο.

Η Μόσχα απέτυχε να εμποδίσει τις δυτικές χώρες να στείλουν σύγχρονα οπλικά συστήματα στην Ουκρανία, αλλά ο φόβος για την αντίδρασή της κατάφερε να κάνει την Ουάσινγκτον και άλλους να συγκρατηθούν όσον αφορά τα όπλα μεγαλύτερου βεληνεκούς.

Γιατί τώρα;

Ο Πούτιν αντιμετωπίζει αυξανόμενες προκλήσεις σε όλα τα μέτωπα. Τα εξαντλημένα στρατεύματα της Ρωσίας απωθούνται προς τα νότια και ανατολικά, όχι μόνο γύρω από τη Χερσώνα, όπου μια μάχη για την ίδια την πόλη φαίνεται όλο και πιο επικείμενη.

Η ελπίδα του Πούτιν να χρησιμοποιήσει την ενεργειακή κρίση στην Ευρώπη ως μοχλό πίεσης για να στρέψει την κοινή γνώμη κατά του πολέμου βρίσκεται επίσης σε κίνδυνο. Η Ευρώπη ήταν πολύ πιο επιτυχημένη στο να γεμίσει τις αποθήκες φυσικού αερίου για το χειμώνα από ό,τι περίμενε κανείς και η υψηλή χονδρική τιμή του φυσικού αερίου - από την οποία επωφελήθηκε η Ρωσία - πέφτει ραγδαία.

Αρκετοί παρατηρητές πιστεύουν ότι ο βασικός στόχος της Ρωσίας επί του παρόντος είναι να παγώσει τις γραμμές της σύγκρουσης και να ωθήσει την Ουκρανία σε διαπραγματεύσεις - κάτι που απορρίπτεται από το Κίεβο, το οποίο έχει δηλώσει ότι στόχος του είναι η απελευθέρωση όλων των κατεχόμενων από τη Ρωσία περιοχών.

Πρέπει να ανησυχούμε για μια κλιμάκωση;

Ο Νεντ Πράις, εκπρόσωπος του αμερικανικού υπουργείου Εξωτερικών, επανέλαβε τη Δευτέρα: «Δεν έχουμε δει κανένα λόγο να προσαρμόσουμε τη δική μας πυρηνική στάση, ούτε έχουμε ενδείξεις ότι η Ρωσία ετοιμάζεται να χρησιμοποιήσει πυρηνικά όπλα. Αλλά ακούσαμε αυτές τις πολύ ανησυχητικές δηλώσεις και θέλαμε να στείλουμε ένα πολύ σαφές μήνυμα [στη Μόσχα]».

Το κατά πόσον η Ρωσία είναι σε θέση να κλιμακώσει περαιτέρω την κατάσταση είναι επίσης αμφίβολο. Η Μόσχα έχει ήδη αυξήσει τον ρυθμό των πυραυλικών επιθέσεων και των χτυπημάτων με μη επανδρωμένα αεροσκάφη καμικάζι σε μη στρατιωτικές υποδομές, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που σχετίζονται με τον ενεργειακό εφοδιασμό καθώς πλησιάζει ο χειμώνας, και η μεγάλη μερική κινητοποίηση 300.000 στρατιωτών δημιούργησε περισσότερα προβλήματα από όσα έλυσε, διοχετεύοντας ελάχιστα εκπαιδευμένους και κακώς εξοπλισμένους στρατιώτες στην πρώτη γραμμή. Ένα νέο περιφερειακό στρατιωτικό σύμφωνο με τη Λευκορωσία, παράλληλα με την ανάπτυξη ρωσικών στρατευμάτων εκεί, φαίνεται επίσης να είναι σε μεγάλο βαθμό σαμποτάζ.

Ενώ οι ρωσικοί ισχυρισμοί για μια βρώμικη βόμβα - και τι μπορεί να σημαίνουν - έχουν σαφώς τρομάξει τους δυτικούς αξιωματούχους, η άλλη πλευρά είναι η ασυνήθιστη έξαρση επαφών υψηλού επιπέδου μεταξύ Ρώσων και δυτικών αξιωματούχων. Είναι σαφές ότι αυτές χρησιμοποιήθηκαν από τη δυτική πλευρά για να ενισχύσουν τα μηνύματα σχετικά με τις κόκκινες γραμμές όσον αφορά τη χρήση πυρηνικών όπλων και μη συμβατικών όπλων όπως οι βρώμικες βόμβες, αλλά είναι πολύ πιθανό ότι αυτές οι επαφές μπορεί να είναι το νόημα όλων αυτών.

Είναι όλα αυτά λοιπόν μια τακτική τρόμου;

Πιθανώς. Παρατηρητές έχουν επισημάνει ότι η ρωσική ιστορία σχετικά με την προέλευση μιας πιθανής βρώμικης βόμβας δεν είναι πειστική και ότι η Μόσχα έχει προειδοποιήσει στο παρελθόν για επικείμενες χημικές και βιολογικές επιθέσεις που (ευτυχώς) δεν έχουν υλοποιηθεί.

«Αυτή δεν είναι η πρώτη φορά που η Ρωσία ισχυρίζεται ότι θα υπάρξει κάποιου είδους χρήση όπλων μαζικής καταστροφής με ψεύτικη σημαία στην Ουκρανία», έγραψε ο Andrei Baklitskiy του Ινστιτούτου Έρευνας για τον Αφοπλισμό του ΟΗΕ.

Η Ρωσία έχει προειδοποιήσει για την Ουκρανία ότι ετοιμάζει πυρηνικές και χημικές επιθέσεις από τον Απρίλιο. Δεδομένης της επιθυμίας της Ρωσίας να παγώσει τη σύγκρουση και της έντονης διπλωματικής δραστηριότητας, συμπεριλαμβανομένης της έκκλησης για συνομιλίες στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ, είναι πιθανό η Ρωσία να αναζητά κάθε πρόσχημα για συνομιλίες, ενώ ενισχύει τη θέση της στο πεδίο της μάχης.