Ο Πούτιν προειδοποιεί τη Δύση: «Δεν μπλοφάρω»

Ο Βλαντιμίρ Πούτιν φλερτάρει ξανά με τη ζοφερή προοπτική ενός πυρηνικού πολέμου κι αυτή τη φορά μπορεί να το εννοεί. Η προχθεσινή ομιλία του Ρώσου ηγέτη σηματοδοτεί την κλιμάκωση του πολέμου στην Ουκρανία και εγείρει φόβους για άνευ προηγουμένου καταστροφή. Νιώθοντας στριμωγμένος στη γωνία, ο Πούτιν παίζει το τελευταίο του χαρτί: η Ρωσία, είπε ο Ρώσος πρόεδρος την περασμένη Τετάρτη, είναι έτοιμη να χρησιμοποιήσει πυρηνικά όπλα αν η Ουκρανία συνεχίσει τις επιθετικές της επιχειρήσεις. Απευθυνόμενος στο ρωσικό έθνος με βαρυσήμαντο ύφος, ο Πούτιν επιβεβαίωσε ότι σχεδιάζει να προσαρτήσει τέσσερις μερικώς κατεχόμενες περιοχές της νότιας και ανατολικής Ουκρανίας μετά τα «δημοψηφίσματα» που οργάνωσε το Κρεμλίνο για το προσεχές Σαββατοκύριακο. Και πρόσθεσε ότι θα χρησιμοποιήσει «όλα τα μέσα» για να υπερασπιστεί την «εδαφική ακεραιότητα» των εδαφών και των πληθυσμών που έχει καταλάβει ο ρωσικός στρατός. Τέλος, ανακοίνωσε μερική επιστράτευση απειλώντας με πυρηνικά αντίποινα τους Ουκρανούς και τους συμμάχους τους στην επάρατη και φταίχτρα Δύση.

Οι δηλώσεις του Πούτιν ξεπερνούν το ρωσικό πυρηνικό δόγμα, σύμφωνα με το οποίο η Ρωσία δεν θα καταφύγει στη χρήση πυρηνικών ει μη μόνον αν απειληθεί η ίδια η ύπαρξη του ρωσικού κράτους. Στη συγκεκριμένη περίπτωση είναι δύσκολο να στηρίξει κανείς κάποιο επιχείρημα υπαρξιακής απειλής για το ρωσικό κράτος. Από την πλευρά της, η Ουκρανία, η οποία τις τελευταίες εβδομάδες. σημειώνει στρατιωτικές νίκες, τόνισε ότι θα συνεχίσει τις προσπάθειές της για την απελευθέρωση των κατεχόμενων εδαφών. Φαίνεται ότι η αποφασιστικότητα του Πούτιν θα δοκιμαστεί τις επόμενες εβδομάδες, καθώς η έννοια της «εδαφικής ακεραιότητας» όπως τη διατυπώνουν οι Ρώσοι σημαίνει την απορρόφηση τεσσάρων ουκρανικών περιοχών, όπου διεξάγονται σφοδρές μάχες.

Ο Mark Galeotti, ειδικός στη ρωσική πολιτική —συγγραφέας, μεταξύ άλλων, του βιβλίου «Μικρή ιστορία της Ρωσίας» (που εκδόθηκε στα ελληνικά από τις εκδόσεις Πατάκη)― είπε στη βρετανική εφημερίδα Guardian ότι οι πυρηνικές απειλές του Πούτιν έχουν πρωτοφανή τόνο αλλά αμφισβήτησε το ότι ο Ρώσος ηγέτης θα ξεκινήσει πυρηνικό πόλεμο. «Δεν μπλοφάρει ακριβώς», είπε ο Galeotti, «αλλά η αξιοπιστία μιας απειλής για θερμοπυρηνικό Αρμαγεδδώνα αν οι ουκρανικές δυνάμεις συνεχίσουν να κινούνται σε εδάφη που είναι ουκρανικά de facto και βάσει νόμου, είναι αμφίβολη.» Ο Galeotti δεν βλέπει την απειλή σαν μπλόφα αλλά σαν εκβιασμό που έχει σκοπό να αναγκάσει τη Δύση και την Ουκρανία να αποδεχτούν τα εδαφικά κέρδη της Ρωσίας στον πόλεμο.

Ο Ουκρανός πρόεδρος Βολοντιμίρ Ζελένσκι, σε συνέντευξή του στη γερμανική εφημερίδα Bild είπε επίσης ότι δεν πιστεύει ότι ο Πούτιν θα χρησιμοποιήσει πυρηνικά όπλα «διότι ο κόσμος δεν θα του το επιτρέψει», πρόσθεσε όμως ότι «δεν μπορούμε να ξέρουμε τι γίνεται μέσα στο κεφάλι του Πούτιν».

Για εκατομμύρια Ρώσους, η επιστράτευση ήταν μια αφύπνιση: έχουν αρχίσει να καταλαβαίνουν ότι, αν συνεχιστεί αυτή η ρωσική πολιτική, μεγάλος αριθμός νέων θα κληθούν να πολεμήσουν και να πεθάνουν για τους απατηλούς σκοπούς του προέδρου τους. Πάντως, από την έναρξη του πολέμου, ο Πούτιν προσπάθησε να θωρακίσει τον ρωσικό πληθυσμό από την πραγματικότητα του πολέμου, διατηρώντας μια ψευδαίσθηση κανονικότητας στους δρόμους της Μόσχας και άλλων μεγάλων πόλεων: το αποτέλεσμα της προπαγάνδας ήταν οι δημοσκοπήσεις να δείχνουν στην αρχή αδιαφορία, ύστερα στήριξη «στον αγώνα εναντίον των Ουκρανών ναζί», στη συνέχεια κάποια ανησυχία. Γενικά πάντως, ο μέσος Ρώσος κρατούσε μέχρι σήμερα απόσταση από τη σύγκρουση. Αλλά με την απόφαση να κληθούν στα όπλα 300.000 νεαροί Ρώσοι, το άγραφο κοινωνικό συμβόλαιο έχει πλέον ακυρωθεί και ο πόλεμος θα μπει στα νοικοκυριά χιλιάδων οικογενειών σε όλη τη χώρα.

Αλλά, ας μην είμαστε υπεραισιόδοξοι σχετικά με την αντίδραση των Ρώσων. Αν και ανακοινώθηκαν αντιπολεμικές διαδηλώσεις σε εθνικό επίπεδο με πρωτοβουλία του φυλακισμένου επικεφαλής της αντιπολίτευσης Αλεξέι Ναβάλνι, μεγάλο μέρος της αντιπολίτευσης είναι παροπλισμένο: πολλά μέλη της είναι είτε εξόριστοι είτε πίσω από τα κάγκελα. Δεν πρέπει να περιμένουμε να βγουν οι Ρώσοι μαζικά στους δρόμους. Η ρωσική κοινωνία είναι πειθήνια και υποταγμένη στις ηγεσίες: όσοι ξέρουν καλά τη ρωσική νοοτροπία λένε ότι οι Ρώσοι θα βρουν πρακτικούς τρόπους να αποφύγουν το μπέρδεμα. Δεν είναι τυχαίο ότι τα εισιτήρια για τις απευθείας πτήσεις από τη Μόσχα προς την Κωνσταντινούπολη, το Ερεβάν, την Τασκένδη και το Μπακού, δηλαδή τις πρωτεύουσες των χωρών που επιτρέπουν στους Ρώσους την είσοδο χωρίς βίζα, εξαντλήθηκαν μέσα σε δύο ημέρες, ενώ οι φτηνότερες πτήσεις από τη Μόσχα προς το Ντουμπάι, όπου επίσης δεν χρειάζεται βίζα, κοστίζουν περίπου 350.000 ρούβλια (5.000 δολάρια), ένα άπιαστο ποσό για τους περισσοτέρους. Η επιλογή για φυγή από την ξηρά περιορίστηκε αυτή την εβδομάδα: τέσσερις από τις πέντε χώρες της ΕΕ που συνορεύουν με τη Ρωσία ανακοίνωσαν ότι δεν επιτρέπουν πλέον στους Ρώσους να εισέρχονται με τουριστική βίζα.

Στο μεταξύ, σε τυπικό ρωσικό στιλ, αυξήθηκαν οι αναζητήσεις «Πώς να σπάσετε το χέρι σας» και «Πώς να αποφύγετε επιστράτευση» στο Google και στη ρωσική μηχανή αναζήτησης Yandex, ενώ αναμένεται όργιο δωροδοκίας από φυγόστρατους. Όσο για τις χιλιάδες των Ρώσων που πολεμούν ήδη στην Ουκρανία, φαίνεται ότι έχουν χάσει το ηθικό τους και ότι τα κρούσματα απειθαρχίας πληθαίνουν μέρα με τη μέρα. Σύμφωνα με κυβερνητικό διάταγμα που δημοσιεύτηκε στην ιστοσελίδα του Κρεμλίνου, οι συμβάσεις των στρατιωτών που πολεμούν αυτή τη στιγμή θα παραταθούν αυτομάτως «μέχρι το τέλος της περιόδου μερικής επιστράτευσης», πράγμα που σημαίνει όλο και πιο κουρασμένα και απογοητευμένα στρατεύματα.

Με λίγα λόγια, η λύση θα πρέπει να έρθει από τους ίδιους τους Ρώσους. Από κάποιου είδους αντίσταση, ανυπακοή, αψηφισιά: ο Πούτιν συμβολίζει για πολλούς Ρώσους τον ξανακερδισμένο τσαρισμό, αλλά είναι τρελός· μπορεί να οδηγήσει τον λαό του στην καταστροφή και ήδη έχει αρχίσει να το κάνει.