Explainer: Πώς ο Πούτιν έφερε τον πόλεμο στη Ρωσία

Το βράδυ της Τρίτης, Ρώσοι δημοσιογράφοι που τολμάνε -ακόμα- να αναρτούν πληροφορίες στο Twitter, μετέδιδαν ότι το διάγγελμα του Βλαντίμιρ Πούτιν, που είχε προγραμματιστεί για τις 20.00, έχει καθυστερήσει χαρακτηριστικά και οι λόγοι παρέμεναν άγνωστοι. Μία δημοσιογράφος τουίταρε χιουμοριστικά, ότι αυτός ήταν ένας τρόπος για να αναγκαστούν οι πάντες να παρακολουθούν επί ώρες την προπαγανδιστική κρατική τηλεόραση.

Λίγα 24ωρα πριν από την εισβολή της 24ης Φεβρουαρίου, ο Βλαντίμιρ Πούτιν είχε προχωρήσει σε ένα μακροσκελές διάγγελμα στο οποίο –με περισσή αλαζονεία– έθετε την «ιδεολογική» βάση, πάνω στην οποία θα στήριζε την «ειδική στρατιωτική επιχείρηση» στην Ουκρανία. Την ημέρα εκείνη, μεγαλύτερη βάση στα λόγια του Πούτιν έδωσε το διεθνές κοινό – ο Ρώσος ηγεμόνας είχε πατήσει το «κουμπί», διάβαινε τον Ρουβίκωνα και τίποτα δεν θα έμενε ίδιο. Διακόσιες και κάτι ημέρες μετά, κι ενώ η ουκρανική επέλαση στο νοτιοανατολικό τμήμα της χώρας συνεχίζεται με αδιάκοπο ρυθμό, ο Πούτιν προχώρησε σε ένα ακόμα διάγγελμα, το οποίο καθυστέρησε μία μέρα.

Το διάγγελμα Βλαντίμιρ Πούτιν για τον πόλεμο της Ρωσίας στην Ουκρανία

Από τα χείλη του Ρώσου προέδρου, αυτή τη φορά, κρέμονταν περισσότερο οι Ρώσοι - ο Πούτιν έφερνε τον πόλεμο στη Ρωσία, καθώς μέχρι χθες έκανε το παν να κρατήσει (την αίσθηση του τουλάχιστον) μακριά. Οι Ρώσοι συνέχιζαν τη ζωή τους, ωσάν να μην συμβαίνει τίποτα ιδιαίτερο, η «ειδική επιχείρηση» μπορεί να εξελισσόταν σε μία γειτονική χώρα, αλλά –ένιωθαν ότι– δεν τους αφορούσε.

Στις 6 Σεπτεμβρίου, οι New York Times φιλοξενούσαν ένα ρεπορτάζ της Βάλερι Χόπκινς, η οποία είχε μελετήσει τη ζωή στη Μόσχα τους τελευταίους μήνες, καταλήγοντας στο συμπέρασμα ότι επικρατεί η κοινώς αποδεκτή ψευδαίσθηση πως όλα βαίνουν καλώς.

Σημείωνε δε χαρακτηριστικά ότι σε αυτή ακριβώς την ψυχική απόσπαση του ρωσικού λαού έδινε βάση ο Πούτιν, εφαρμόζοντας μια στρατηγική πνευματικής απόστασης των Ρώσων από τις κακουχίες του πολέμου – χωρίς στρατεύματα, χωρίς μαζικές κηδείες, χωρίς αισθήματα απώλειας ή σύγκρουσης.

Αυτό σήμερα άλλαξε. Ο Πούτιν, ανακοινώνοντας τη μερική επιστράτευση, έφερε τον πόλεμο στα σπίτια των Ρώσων. Η απόσταση από τα πεδία των μαχών μίκρυνε. Και στα μάτια πολλών, η κίνηση μοιάζει με παραδοχή ήττας, όσο κι αν ο Πούτιν επιδιώκει να τη μεταμφιέσει επικαλούμενος την προστασία «ρωσικών εδαφών», μετά τα ψευδεπίγραφα δημοψηφίσματα σε Ντονμπάς, Χερσώνα και Ζαπορίζια. Από το Κρεμλίνο εκπέμπεται προς κάθε κατεύθυνση το μήνυμα ότι οποιαδήποτε περαιτέρω ουκρανική στρατιωτική ενέργεια σε αυτά τα εδάφη θα μπορούσε να θεωρηθεί επίθεση στην ίδια τη Ρωσία.

Η ανταποκρίτρια στην Ανατολική Ευρώπη, Σάρα Ρέινσφορντ, σε ανάλυση της στο BBC, σημειώνει ότι η εντολή Πούτιν για μερική επιστράτευση αμφισβητείται από Ρώσους σχολιαστές, καθώς εκτιμούν ότι υπάρχει ασάφεια στις διατυπώσεις του διατάγματος που υπογράφηκε: «Δεν λέει τίποτα για ανώτατο όριο ή για τυχόν εξαιρέσεις». Και συνεχίζει λέγοντας ότι η επιλογή εναπόκειται στους περιφερειακούς διοικητές, να αποφασίσουν ποιον θα καλέσουν και πώς θα τηρήσουν τις ποσοστώσεις. «Στη θεωρία, και στην πράξη, το πλέγμα θα μπορούσε να είναι πολύ πιο ευρύ από ό,τι είπαν ο Πούτιν και ο Σόιγκου».

Και προσθέτει ότι η εξέλιξη αυτή φέρνει την πραγματικότητα της σύγκρουσης στα σπίτια των Ρώσων, που «δεν μπορούν πλέον να αγνοήσουν τον πόλεμο. Ενδέχεται να τους επηρεάσει άμεσα - και πολύ περισσότερο από όσο ισχυρίζεται ο Πούτιν». Δεν είχε τυχαίο ότι στη Ρωσία, το πρωί της Τετάρτης, είχαν μεγάλη επισκεψιμότητα τα site των ταξιδιών προς Κωνσταντινούπολη κι Ερεβάν (πόλεις που δεν χρειάζονται βίζα οι Ρώσοι), καθώς επίσης η αναζήτηση για το πώς... σπάει κανείς το χέρι του.

Ο Βλαντίμιρ Πούτιν και τα πυρηνικά όπλα: Μπλόφα ή όχι;

Οι New York Times, σε δική τους ανάλυση, εκτιμούν ότι η ομιλία Πούτιν ήταν μια προφανής προσπάθεια να επαναβεβαιώσει την εξουσία του σε έναν όλο και πιο χαοτικό πόλεμο που έχει υπονομεύσει την ηγεσία του - τόσο στο εσωτερικό όσο και στη διεθνή σκηνή.

Ο Πούτιν κατηγόρησε τις Ηνωμένες Πολιτείες και την Ευρώπη, ότι εμπλέκονται σε «πυρηνικό εκβιασμό» κατά της χώρας του και προειδοποίησε ότι η Ρωσία έχει «πολλά δικά της όπλα». «Σε όσους επιτρέπουν στον εαυτό τους τέτοιες δηλώσεις για τη Ρωσία, θέλω να σας υπενθυμίσω ότι η χώρα μας έχει επίσης τα μέσα και ορισμένα είναι πιο σύγχρονα από αυτά των χωρών του ΝΑΤΟ», είπε.

«Εάν απειληθεί η εδαφική ακεραιότητα της χώρας μας, σίγουρα θα χρησιμοποιήσουμε όλα τα μέσα που έχουμε στη διάθεσή μας για να προστατεύσουμε τη Ρωσία και τον λαό μας», είπε, νιώθοντας την ανάγκη ως άλλος χαρτοπαίκτης να συμπληρώσει: «Αυτό δεν είναι μπλόφα».

Η αντίδραση της Δύσης στις απειλές του Βλαντιμίρ Πούτιν

Η αντίδραση από τη Δύση ήταν ταχεία, με αξιωματούχους της Βρετανίας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης να θεωρούν την κίνηση Πούτιν ενδεικτική της αποτυχίας του πολέμου του. Η Κίνα, η οποία υπήρξε σημαντικός σύμμαχος της Ρωσίας, εξέδωσε μια σύντομη δήλωση από το Υπουργείο Εξωτερικών, καλώντας όλα τα μέρη «να καταλήξουν σε κατάπαυση του πυρός μέσω διαλόγου και διαπραγματεύσεων». Στο ίδιο μήκος κύματος κινείται και η Ινδία. Η Ρωσία -όσο περνάει ο καιρός- μπαίνει όλο και πιο βαθιά σε απομόνωση.

Το πνεύμα των Ουκρανών το αποτύπωσε σε μερικές φράσεις η Αλιόνα Χλίβκο, πρώην βουλευτής και νυν πολιτική αναλύτρια. Μιλώντας στο The Daily του Monocle, το απόγευμα της Τρίτης και ερωτηθείσα εάν οι Ουκρανοί έχουν διάθεση υποχώρησης ή θα πολεμήσουν ως το τέλος, είπε: Θα πολεμήσουμε ως το τέλος, δεν το συζητάμε. Κατόπιν περιέγραψε την ατμόσφαιρα στο Κίεβο κι αλλού. Το ηθικό των Ουκρανών είναι στα ύψη μετά τις πρόσφατες επιτυχίες στο Χάρκοβο – οι πάντες είναι αποφασισμένοι να δώσουν μάχη μέχρις εσχάτων.

Σε άρθρο του στο The Atlantic, ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Τζο Χόπκινς, Έλιοτ Κοέν, περιγράφει το πώς ο ίδιος προσέλαβε την ατμόσφαιρα στο Κίεβο, στη διάρκεια πρόσφατης επίσκεψής του. Μιλώντας για τη συνάντησή του με τον πρόεδρο της Ουκρανίας Βολοντιμίρ Ζελένσκι, λέει: «Τον συνάντησα πρόσφατα και τον βρήκα όπως ήλπιζα – χαλαρό, αισιόδοξο αλλά όχι αλαζονικό, αποφασιστικό για τον πόλεμο που διεξάγει η χώρα του με επιτυχία. Οι βασικοί υφιστάμενοι του Ζελένσκι, στρατηγοί όσο και υπουργοί, απηχούσαν τη διάθεσή του: ρεαλιστές, θαρραλέοι και απόλυτα αφοσιωμένοι στο να απαλλάξουν τη χώρα τους από έναν βάναυσο εισβολέα».

Ο ίδιος σημειώνει ότι οι δυτικές κυρώσεις έχουν ακρωτηριάσει μεγάλο μέρος της στρατιωτικής βιομηχανίας της Ρωσίας και σταδιακά συμπιέζουν και τους υπόλοιπους κλάδους. Τα έσοδα της Ρωσίας από το πετρέλαιο έχουν αρχίσει να μειώνονται καθώς τα ασιατικά κράτη απαιτούν εκπτώσεις για την αγορά του. «Εν τω μεταξύ, η Κίνα δεν έχει, μέχρι στιγμής, παρέμβει για να καλύψει τις ανάγκες της Ρωσίας και έχει αμφισβητήσει ακόμη και τη νομιμότητα του πολέμου. Η Μόσχα μπορεί σύντομα να αισθάνεται περισσότερο υποτελής του Πεκίνου παρά σύμμαχος».

Ο Κοέν, αφού εξάρει τις ενέργειες της Δύσης για την ενίσχυση του ουκρανικού αγώνα, καταλήγει: «Αυτή είναι πράγματι μια επικίνδυνη στιγμή, γιατί ο Πούτιν θα βρεθεί αναπόφευκτα ταπεινωμένος και εγκλωβισμένος και μπορεί κάλλιστα να αναζητήσει έναν τρόπο να επιτεθεί. Αλλά, όπως είπε ο στρατηγός Τζέιμς Γουλφ πριν κατακτήσει τα ύψη του Κεμπέκ το 1759, ο πόλεμος είναι μια σειρά δύσκολων επιλογών».

Και σε αυτό το σημείο βρισκόμαστε: Ο Πούτιν επέλεξε να φέρει τον πόλεμο στην εξώπορτα των Ρώσων, κραδαίνοντας ταυτόχρονα την πυρηνική απειλή με ύφος τζογαδόρου που παίζει τα ρέστα του, μετά από αλλεπάλληλες χαμένες παρτίδες.