Η κηδεία της βασίλισσας Ελισάβετ, ένα άριστα δομημένο πολιτικό θέαμα που υπηρετεί την επανατοποθέτηση της Βρετανίας στον κόσμο
Η σορός της βασιλίσσης αναπαύεται (επιτέλους) στη βασιλική κρύπτη. Το Ηνωμένο Βασίλειο μπορεί να κοιμάται ήσυχο. Ζήτω ο βασιλεύς.
Επί δώδεκα ημέρες, ακούραστοι από τον κάματο που προκαλεί το συνεχές θέαμα, ενίοτε δε στην υπερβολή του, οι Βρετανοί πολίτες και ο κόσμος όλος παρακολούθησαν ένα λατρευτικό τελετουργικό που ξεπέρασε το πλαίσιο της κηδείας και εκείνο ενός λαμπρού πρωτοκόλλου. Η διαδικασία που επελέγη προ καιρού και διερευνήθηκε έως και την τελευταία της λεπτομέρεια εισήλθε αναμφίβολα στο τρόπο διοργάνωσης και εκτέλεσης που στην ιστορία μόνον οι ρωμαϊκοί θρίαμβοι κατάφεραν να υλοποιήσουν.
Την αναφορά στο ρωμαϊκό παρελθόν επιχειρεί η «Le Monde» της 20ής Σεπτεμβρίου και όχι ο γράφων. Επισημαίνει δε η εφημερίδα πως το τελετουργικό ολοκλήρωσης του επίσημου δεκαήμερου πένθους ήταν ταυτόχρονα θεαματικό, αναχρονιστικό και λαμπρά πομπώδες. Μόνον κάποιος Γάλλος θα μπορούσε να περιγράψει με τόσο μνησίκακο στιλ τα βρετανικά πεπραγμένα σε αυτή τη βασιλική κηδεία. Δεν έχουν άδικο ωστόσο όσοι διέγνωσαν σε αυτή τη μακρόσυρτη, πένθιμη και αυστηρή ταυτόχρονα λατρευτική διαδικασία, τη σαφή πρόθεση όσων τη σχεδίασαν και την εκτέλεσαν, να αποκαταστήσουν, έστω σε επίπεδο θεάματος και μόνον, κάτι από τη λαμπρότητα του Βασιλείου του Βρετανικού Λέοντα. Σε εποχές μίζερες όπου τα σύμβολα έχουν απολέσει τη σημασία και το περιεχόμενο, αλλά και την ίδια τη λαμπρότητά τους, η δεκαήμερη συνεχής παραπομπή σε ένα κραταιό παρελθόν, το οποίο ελάχιστη σχέση έχει με το παρόν, μάλλον εξυπηρετούσε προθέσεις και σχεδιασμούς του πυρήνα εξουσίας του Ηνωμένου Βασιλείου. Προθέσεις που συνδυάζονται με την υπέρβαση της προφανούς αμηχανίας που αισθάνεται η βρετανική κοινωνία μετά το Brexit, αμηχανία που προκαλείται από μια βαθιά οικονομική αδυναμία να αποκατασταθούν οι ανισορροπίες μετά το διαζύγιο. Αμηχανία η οποία εκφράζεται με την αποσταθεροποίηση μέχρι στιγμής δύο κυβερνήσεων, της Τερέζας Μέι και του Μπόρις Τζόνσον. Αμηχανία που εκφράζεται από την έντονη αμφισβήτηση και συλλογική αντιπάθεια της νέας πρωθυπουργού, η οποία ανέλαβε επισήμως καθήκοντα είκοσι τέσσερις ώρες πριν από τον θάνατο της βασιλίσσης. Αμηχανία η οποία εκδηλώνεται ως απάντηση σε μία χαώδη διαδικασία η οποία βρίσκεται σε εξέλιξη στην Ιρλανδία, ενδεχομένως και στη Σκωτία, και η οποία κανείς δεν γνωρίζει πού ακριβώς θα καταλήξει. Μία διαδικασία που αμφισβητεί, με αφετηρία το Brexit, τις ισορροπίες που διασφαλίζουν αυτήν τη στερεά (κατά τεκμήριο) δομή του Ηνωμένου Βασιλείου.
Ο θάνατος της βασιλίσσης συνέβη σε μια χρονική στιγμή που η Αλβιών χρειαζόταν ένα εκ θεμελίων remake. Τι καλύτερο λοιπόν και πόσο πιο προσοδοφόρο από τη διοργάνωση ενός θεάματος που όμοιό του πιθανώς να μην είχε απολαύσει ούτε ο ίδιος ο Ιούλιος Καίσαρας συμμετέχοντας στον θρίαμβό του με την Κλεοπάτρα στο πλευρό του. Η προβλεπόμενη δαπάνη των 7,5 δισεκατομμυρίων στερλινών (πρόκειται για κατ’ ελάχιστον εκτίμηση) εξηγεί εν μέρει το μέγεθος του εγχειρήματος των σχεδιαστών της όλης επιχείρησης. Η κηδεία της βασιλίσσης θα έπρεπε να σηματοδοτήσει την επιμονή (αν όχι την εμμονή) της Βρετανίας σε έναν δυσανάλογο για το μέγεθός της αλλά ανάλογο της ιστορίας της παγκόσμιο ρόλο. Δύσκολο έργο διότι ό,τι γράφεται δεν ξεγράφεται. Και ό,τι διαγράφεται δεν επανεμφανίζεται.
Έχει ενδιαφέρον το γεγονός ότι η βασιλική θητεία της Ελισάβετ δεν είχε να δείξει κάτι το συγκλονιστικό. Η θεαματική ήττα στο Σουέζ, όταν οι Αγγλογάλλοι απέτυχαν να αιφνιδιάσουν τον Νάσερ, η κατάρρευση της Αυτοκρατορίας, η επώδυνη απώλεια του Άντεν και της Κύπρου, όλα τα παραπάνω συνδυάστηκαν με την ενθρόνισή της.
Αργότερα, το στιλ της συμπεριφοράς της ήταν κοστοβόρο. Την αντιπαθούσε σφόδρα η Μάργκαρετ Θάτσερ με τη λαϊκή καταγωγή. Οι αντιδράσεις της μετά τον θάνατο της Νταϊάνα προκάλεσαν τη θεαματική κατάρρευση της δημοτικότητάς της. Τη διέσωσε, κυριολεκτικά την τελευταία στιγμή, ένας «Εργατικός», δηλαδή ένας «ταξικός εχθρός», ο τότε πρωθυπουργός Τόνι Μπλερ. Την πήρε από το χέρι και την ανέβασε στον αφρό πείθοντάς την να αλλάξει τακτική, συμπεριφορά και κυρίως... ύφος.
Αυτή λοιπόν η ελάχιστα «θεαματική βασίλισσα» κατάφερε, διότι έτσι τα φέρνει η Ιστορία, να πρωταγωνιστήσει σε μία από τις κολοσσιαίες παραγωγές θεάματος στην ιστορία της ανθρώπινης δραστηριότητας. Και μάλιστα, μια παραγωγή η οποία βασίστηκε όλως περιέργως και στη διαχείριση της… υπερβολής. Διότι έβριθε υπερβολών το σενάριο-σχεδιασμός αυτού του τελετουργικού. Από τα χρώματα και τις ομάδες ενστόλων, τους χρόνους μετακινήσεων, τους σχηματισμούς των διαφορετικών πομπών, τους ρυθμούς βηματισμού, ακόμη και τη συστηματική επανάληψη του στρατιωτικού εμβατηρίου κατά την κηδεία. Μα ακριβώς η επανάληψη, η ακρίβεια, η παράδοση, τα πλουμιστά χρώματα, η επαναλαμβανόμενη στάση των σωμάτων, ο ρυθμός του βηματισμού, ο ήχος ο κοφτός αλλά σταθερός, όλα αυτά συνδιαμορφώνουν το ζητούμενο. Τη μεγαλοπρέπεια. Είναι το στοιχείο το οποίο έλειπε από τη ζωή του πολιτικού θεάματος σε αυτή τη σημερινή και μετρία ως προς το πολιτικό δέμας Μεγάλη Βρετανία. Μία νεκρή βασίλισσα πρόσφερε στον πυρήνα εξουσίας της χώρας της, στο πολιτικό σύστημα του βασιλείου της, ό,τι ακριβώς του έλειπε και ό,τι χρειαζόταν, ως μία χώρα η οποία θέλει να διαδραματίσει παγκόσμιο ρόλο και να πείσει τους αντιπάλους της πως η εξουσία της είναι διαχρονική. Η συμπεριφορά της Βρετανίας στο ουκρανικό ζήτημα ήταν αντιθέτως ανάλογη με την πραγματική στρατιωτική και διεθνή πολιτική της ισχύ. Συμπαρέσυρε στη στήριξη των επιλογών της την Ευρώπη και έως ένα σημείο και την Ουάσιγκτον. Είναι προφανές πως το Λονδίνο θα καταγραφεί ως ένας από τους βασικότερους παράγοντες στο ξεδόντιασμα του Βλαδίμηρου Πούτιν αλλά και την απαρχή συγκρότησης μιας δυναμικής αντίστασης στο ευρασιατικό μοντέλο που προτείνουν Μόσχα και Πεκίνο.
Η Βρετανία πένθησε τη μακροβιότερη μονάρχη στην ιστορία της και εκμεταλλεύτηκε με μαεστρία την παγκόσμια πολιτική συγκυρία για να επανατοποθετηθεί στη διεθνή παλαίστρα με άλλοθι και άρμα ένα μεγαλειώδες τελετουργικό που υπενθύμισε πως η εξουσία και οι σημαντικοί πολιτικοί ρόλοι πλαισιώνονταν ανέκαθεν από ένα άριστα δομημένο πολιτικό θέαμα, έστω και αν αυτό καταλήγει συχνά σε πομπώδες υπερθέαμα. God save us!
Έργο του Απόστολου Γιαγιάννου, «Ελισάβετ Β΄», πορτρέτο από τη σειρά «Εικοστός Αιών» του 2013, με ακρυλικά και μολύβια σε καμβά
14°
