Πώς θα πετάξουμε τη μαντίλα του μυαλού μας

Το 2020 ο ανώτατος θρησκευτικός ηγέτης του Ιράν, Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ, είχε καταγγείλει την αμερικάνικη αστυνομία για τον θάνατο του Τζορτζ Φλόιντ, λέγοντας ότι ο θάνατος του Φλόιντ κατά τη διάρκεια της σύλληψής του από αστυνομικούς αποκάλυψε «την αληθινή φύση» της αμερικανικής ηγεσίας. Προχθές πέθανε η 22χρονη Μαχσά Αμινί επειδή δεν φόραγε σωστά τη χιτζάμπ, δηλαδή φαίνονταν τα μαλλιά της. Ένας ακόμα φρικτός και αναίτιος θάνατος που δεν αποκαλύπτει κάτι καινούργιο, κάτι που δεν ξέραμε για τη φύση του ιρανικού καθεστώτος. Η άτυχη Μάχσα συνελήφθη από την «αστυνομία ηθών» μαζί με άλλες γυναίκες προς συνετισμό, ξυλοφορτώθηκε αγρίως πριν μπει στο βαν της αστυνομίας, έπεσε σε κώμα μέσα στο κελί της και κατέληξε στο νοσοκομείο. Απ’ ό,τι λένε τα ρεπορτάζ τής είχαν σπάσει το κεφάλι. Γιατί δεν φόραγε σωστά τη χιτζάμπ. Είναι ένας τρόπος να πεθαίνεις στο Ιράν.

Στην Ελλάδα οι γυναίκες σκοτώνονται από άλλες αιτίες, αλλά όχι για ενδυματολογικούς λόγους. Όχι για θρησκευτικούς ενδυματολογικούς κανόνες. Και σίγουρα δεν τις σκοτώνει κάποια «αστυνομία ηθών», αλλά συνήθως ο σύντροφός τους επειδή δεν μπορεί να αποδεχθεί ότι έχουν προσωπική άποψη, προσωπικά θέλω, προσωπική ζωή. Επειδή μπορούν να ζήσουν και χωρίς αυτόν. Αυτό για να θυμηθούμε όλους εκείνους που συχνά διατείνονται ότι ο σκοταδισμός στην Ελλάδα δεν διαφέρει και πολύ από αυτόν του Ιράν, επειδή δεν προχωράει ο διαχωρισμός κράτους - εκκλησίας ή επειδή κάποιοι ιεράρχες κάνουν ανοίκειες πολιτικές δηλώσεις. Διότι τα μεγέθη και οι ποιότητες είναι διαφορετικές. Το Ισλάμ δεν είναι μόνο θρησκεία είναι ένα ολοκληρωτικό πολιτικό και κοινωνικό σύστημα. Και η γυναίκα στο Ιράν θεωρείται υποδεέστερο όν από τον άντρα επισήμως, θεσμικά. Η κάλυψη της κεφαλής της είναι το λιγότερο. 

Τόσο στο απώτερο όσο και στο πρόσφατο παρελθόν είχε ανοίξει στην Ευρώπη μια έντονη συζήτηση για τη μαντίλα. Να σεβόμαστε το δικαίωμα ενός εθίμου ή να το απαγορεύσουμε. Είναι μια ελεύθερη ενδυματολογική επιλογή, ένα απλό πολιτισμικό στοιχείο, ή ένα δείγμα ακραίου φονταμενταλισμού, μια δήλωση γυναικείας υποταγής; Κι αν το απαγορεύσουμε, θα βάζουν οι δυτικές κυβερνήσεις μια άλλη «αστυνομία ηθών» να τους βγάζει τη μαντίλα; Όπως είχε γίνει, ως κωμικοτραγικό γεγονός, σε παραλίες της Γαλλίας με το μπουργκίνι;

Δύσκολα ερωτήματα πάνω σε «πολιτισμικά» θέματα που γέννησε αλλά και θα γεννάει συνεχώς η παγκοσμιοποίηση. Οι μεταναστευτικές ροές φέρνουν ανθρώπους με διαφορετική κουλτούρα, με άλλες βεβαιότητες σε μια περιοχή της Γης όπως η Ευρώπη που έχει λύσει εδώ και πολλά χρόνια τα δικά της προβλήματα σκοταδισμού. Και τα έχει λύσει με αγώνες και θυσίες και φυσικά αρνείται, και καλά κάνει, να τα δει να εισέρχονται στον κοινωνικό της ιστό από το παράθυρο. Διότι δεν είναι ένα απλό θέμα αισθητικής που μπορείς να κάνεις ότι δεν το βλέπεις. Η ισότητα των δύο φύλων δεν είναι ένα πολιτισμικό θεματάκι. Είναι ένα ισχυρό θέμα ιδεολογίας. Είναι ένας από τους σοβαρούς πυλώνες πάνω στους οποίους στηρίζεται ο ευρωπαϊκός τρόπος ζωής, τον οποίο καμία μετακίνηση πληθυσμών δεν πρέπει να αλλοιώσει.

Η ΕΕ πρέπει να εργαστεί σοβαρά για να πείσει τους ανθρώπους που έρχονται να ζήσουν στους κόλπους της ότι εδώ επικρατούν άλλα ήθη και άλλα έθιμα. Η οποιαδήποτε σωματική ή ψυχολογική άσκηση βίας κατά των γυναικών είναι παράνομη και διώκεται από τους νόμους και τα συντάγματα των κοινωνιών που την αποτελούν. Και όποιος θέλει να ζήσει εδώ είναι καλοδεχούμενος αρκεί να σέβεται τους νόμους. Χρειαζόμαστε ένα διαφορετικό, υβριδικό σχολείο για όλους αυτούς τους ανθρώπους που δεν θα τους φέρνει σε σύγκρουση με τα θρησκευτικά τους πιστεύω. Αλλά θα αναδεικνύει τα στοιχεία της προσωπικής ελευθερίας και της χειραφέτησης τόσο των ανδρών όσο και των γυναικών από τα ολοκληρωτικά στοιχεία της θρησκείας τους. Από όλα εκείνα δηλαδή που σκαρφίστηκαν οι δυνάστες τους για να τους ελέγχουν την ψυχή, το μυαλό και το σώμα. Ώστε να τους εξουσιάζουν ολοκληρωτικά. Διότι ο θεμέλιος λίθος κάθε θρησκευτικού φονταμενταλισμού είναι η ενοχοποίηση της χαράς, η συκοφάντηση της απόλαυσης, η απαγόρευση της προσωπικής ζωής, το αμαρτωλό της αυτοδιάθεσης του σώματος και εν τέλει η υποταγή στον αφέντη είτε αυτός είναι ο πατέρας, ο σύζυγος, ο ιεράρχης, ο μονάρχης, ο δικτάτορας.

Η ΕΕ πρέπει να φτιάξει ανοικτά φιλελεύθερα σχολεία χειραφέτησης από εξουσιαστικές θρησκείες. Αλλά και, γιατί όχι, από εξουσιαστικές ιδεολογίες. Μικρά καμίνια συζητήσεων και ερευνών πάνω στις δικές της φιλελεύθερες και δημοκρατικές αξίες, στο δικό της τρόπο ζωής που θα προσκαλούν ανθρώπους κάθε χρώματος, κάθε θρησκείας και κάθε ιδεολογίας να αναστοχαστούν την πορεία και τις βεβαιότητές τους και να γνωρίσουν άλλους κόσμους, άγνωστους μέχρι χτες, οι οποίοι όμως μπορούν να τους αλλάξουν τη ζωή. Προς το καλύτερο. Και να πετάξουν την όποια «μαντίλα» από το μυαλό τους πρωτίστως. Δεν μπορεί να τα αφήνει όλα στην τύχη, ή στην αγορά.

Διότι κάπως έτσι γεννιούνται τα γκέτο στις μεγάλες ευρωπαϊκές πόλεις που φέρνουν μίσος και απομόνωση και αναβαθμίζουν τη βία του ολοκληρωτισμού. Και φυσικά κάπως έτσι επανέρχονται στο προσκήνιο οι ευρωπαϊκοί πολιτικοί ολοκληρωτισμοί του 20ού αιώνα. Με εμπορεύσιμα γλαφυρά προσωπεία βέβαια, που εκμεταλλεύονται όμως την ξενοφοβία και τις πολιτισμικές διαφορές και οδηγούν σε ρατσιστικά κινήματα. Οι κοινωνίες που σήμερα βλέπουν την άνοδο του φασισμού στο σπίτι τους δεν είναι αναμάρτητες.