ΗΠΑ: Η κρίσιμη πορεία προς τις ενδιάμεσες εκλογές

Οι ενδιάμεσες εκλογές του Νοεμβρίου στις ΗΠΑ μπαίνουν πλέον στην τελική ευθεία, καθώς ο Μπάιντεν θα κάνει διάγγελμα την Πέμπτη το βράδυ (γύρω στα μεσάνυχτα, ώρα Ελλάδος) σχετικά με τις απειλές για τη Δημοκρατία. Ο Μπάιντεν δεν κάνει συχνά διαγγέλματα και μέχρι πρότινος απέφευγε τη μετωπική σύγκρουση με τους Ρεπουμπλικανούς — φαίνεται όμως ότι αυτό τώρα αλλάζει. Ήδη από την προηγούμενη εβδομάδα ξεκίνησε να μιλάει με πολύ επικριτικό τόνο για τους «MAGA Republicans», διαχωρίζοντας έτσι την πλειοψηφική τραμπική πτέρυγα του κόμματος από τους (πολύ λιγότερους) μετριοπαθείς Ρεπουμπλικανούς, την ψήφο των οποίων προσπαθεί να κερδίσει.

Η μετατόπιση της πολιτικής συζήτησης προς το θέμα των κινδύνων για το πολίτευμα από τον Τραμπ και τους οπαδούς του είναι ξεκάθαρα πλέον το ένα από τα δύο σκέλη της τακτικής που θα ακολουθήσουν οι Δημοκρατικοί για τις επερχόμενες εκλογές. Όχι μόνο επειδή είναι όντως ένα εξαιρετικής σημασίας ζήτημα για το μέλλον της χώρας, αλλά και επειδή η ειδησεογραφία των τελευταίων μηνών καθιστά προφανή την ταχεία διολίσθηση του Ρεπουμπλικανικού κόμματος προς τα άκρα.

Κατ' αρχάς, η απόφαση του Ανώτατου Δικαστηρίου τον Ιούνιο, που αναίρεσε τη συνταγματική προστασία για τις αμβλώσεις, καθώς και το κύμα νόμων σε συντηρητικές Πολιτείες για δραστικούς περιορισμούς στις αμβλώσεις, έχουν προκαλέσει έντονες αντιδράσεις. Η απαγόρευση των αμβλώσεων ποτέ δεν ήταν δημοφιλής στις ΗΠΑ, κάτι που φάνηκε και στο πρόσφατο δημοψήφισμα στο Κάνσας, όπου απορρίφθηκε με 59% η σχετική πρόταση για τροποποίηση του πολιτειακού συντάγματος, παρόλο που η Πολιτεία θεωρείται συντηρητική και ψηφίζει σταθερά Ρεπουμπλικανούς εδώ και δεκαετίες.

Επιπλέον, η συνεχιζόμενη έρευνα της ειδικής επιτροπής της Βουλής για την έφοδο στο Καπιτώλιο την 6η Ιανουαρίου του 2021 έχει φέρει στο φως αξιόπιστες μαρτυρίες για την άμεση εμπλοκή του Τραμπ και των στενών του συνεργατών, καταρρίπτοντας έτσι τη θεωρία του «ατυχήματος». Αυτό ενισχύεται και από το γεγονός ότι η αμφισβήτηση του εκλογικού αποτελέσματος του 2020, που ήταν η αιτία της εφόδου στο Καπιτώλιο, αποτελεί τώρα βασική ρητορική γραμμή πολλών ακραίων υποψηφίων που προωθεί ο Τραμπ. Ακόμα όμως και αρκετά ιστορικά στελέχη του κόμματος διστάζουν να αναγνωρίσουν ανοιχτά ότι ο Μπάιντεν είναι νόμιμα εκλεγμένος πρόεδρος, ώστε να μην προκαλέσουν την οργή του Τραμπ.

Πιο πρόσφατα, η έφοδος του FBI στο Mar-a-Lago για την ανάκτηση άκρως απόρρητων εγγράφων που είχε κρατήσει παράνομα ο Τραμπ έχει διχάσει την κοινή γνώμη: οι φανατικοί οπαδοί του μιλούν για σκευωρία, ενώ όλοι οι υπόλοιποι βλέπουν αδιάσειστα στοιχεία για κατάχρηση εξουσίας.

Τέλος, ο συνεχής θόρυβος που κάνει ο ίδιος ο Τραμπ με τις συνήθεις προκλητικές δηλώσεις του, προετοιμάζοντας την ανακοίνωση της υποψηφιότητάς του για τις προεδρικές εκλογές του 2024, διατηρεί στο προσκήνιο το ενδεχόμενο της επιστροφής του. Είναι χαρακτηριστικό ότι πολλά ηγετικά στελέχη των Ρεπουμπλικανών προτρέπουν τον Τραμπ να μην ανακοινώσει ακόμα την υποψηφιότητά του, γιατί φοβούνται τις αρνητικές επιπτώσεις στις εκλογές του Νοεμβρίου.

Όλα αυτά βέβαια αφορούν το πρώτο σκέλος της εκλογικής τακτικής των Δημοκρατικών, δηλαδή την έμφαση στον κίνδυνο για το πολίτευμα. Παράλληλα όμως, έχουν και σημαντικό έργο να επιδείξουν, όπως:

• Το πακέτο $1,3 τρισ. για τις υποδομές (αυτοκινητόδρομοι, τρένα, δίκτυο ύδρευσης, ευρυζωνικότητα κλπ.), το οποίο μάλιστα ψηφίστηκε και από 19 Ρεπουμπλικανούς στη Γερουσία και 13 στη Βουλή.
• Το CHIPS Act, με προϋπολογισμό $250 δις για την ενίσχυση της έρευνας και ανάπτυξης παραγωγής προϊόντων υψηλής τεχνολογίας στις ΗΠΑ, ώστε να αποδεσμευτούν οι γραμμές παραγωγής από την Κίνα.
• Το Inflation Reduction Act, το οποίο (παρά το όνομά του) μάλλον δεν θα βοηθήσει ιδιαίτερα με τον πληθωρισμό, αλλά περιλαμβάνει σημαντικά μέτρα για την ανάπτυξη πράσινης τεχνολογίας στις ΗΠΑ, καθώς και μείωση της τιμής φαρμάκων όπως η ινσουλίνη.
• Τον νόμο για την ασφάλεια των όπλων, ο οποίος, μολονότι δεν περιλαμβάνει δραστικά μέτρα για τον περιορισμό της οπλοκατοχής, είναι η σημαντικότερη νομοθεσία που έχει ψηφιστεί για το θέμα εδώ και σχεδόν 30 χρόνια.
• To προεδρικό διάταγμα για τη διαγραφή μέρους των φοιτητικών δανείων των οικονομικά ασθενέστερων, που αποτελούσαν ένα τεράστιο κοινωνικό πρόβλημα των τελευταίων δεκαετιών.
• Το πακέτο $1,9 τρις κοινωνικής στήριξης για τις επιπτώσεις της πανδημίας, που ψηφίστηκε τον Μάιο του 2021.

Κάποια από τα παραπάνω είναι πολύ πρόσφατα και οι επιπτώσεις τους δεν έχουν φανεί ακόμα, ενώ το αρχικό πακέτο των 1,9 τρισ. έχει σχεδόν ξεχαστεί. Το βασικό μήνυμα όμως του Μπάιντεν και των Δημοκρατικών είναι ότι μια καλή κυβέρνηση μπορεί να βοηθήσει τη χώρα να πάει μπροστά, σε αντίθεση με την περίφημη ρήση του Ρέιγκαν, που έχει γίνει βασική πολιτική αρχή για τους Ρεπουμπλικανούς, πως «Η κυβέρνηση δεν είναι η λύση στο πρόβλημά μας, η κυβέρνηση είναι το πρόβλημα».

Το ερώτημα παραμένει, φυσικά, κατά πόσον όλα αυτά θα είναι αρκετά για να εξισορροπήσουν τη δυσαρέσκεια του κόσμου για τον συνεχιζόμενο υψηλό πληθωρισμό, η οποία αποτυπώνεται και στο χαμηλό ποσοστό αποδοχής του Μπάιντεν (το οποίο όμως τον τελευταίο μήνα έχει ανακάμψει σημαντικά). Κατά μέσο όρο, το κόμμα που έχει την προεδρία χάνει περίπου 26 έδρες στη Βουλή στις ενδιάμεσες εκλογές (ο Ομπάμα το 2010 είχε χάσει 63!), και οι Δημοκρατικοί έχουν αυτή τη στιγμή μια ισχνή πλειοψηφία 5 εδρών, σε σύνολο 435. Οι προβλέψεις πριν από μερικές εβδομάδες ήταν πως οι Δημοκρατικοί θα χάσουν 20-30 έδρες, τα πράγματα όμως φαίνεται να αλλάζουν.

Τα προγνωστικά του FiveThirtyEight δίνουν τώρα μια πιθανότητα 22% στους Δημοκρατικούς να διατηρήσουν τον έλεγχο της Βουλής, βάσει των δημοσκοπήσεων συνολικά στη χώρα και ανά εκλογική περιφέρεια, καθώς και άλλων στοιχείων όπως η χρηματοδότηση των υποψηφίων. Η τάση είναι ανοδική, αφού πριν από μόλις ενάμιση μήνα το ίδιο προγνωστικό μοντέλο έδινε στους Δημοκρατικούς όχι περισσότερο από 13% πιθανότητα νίκης. Θα είναι σημαντικό όμως ακόμα κι αν καταφέρουν απλώς να περιορίσουν τις ζημιές τους στις 10-15 έδρες, αφού τότε η πλειοψηφία των Ρεπουμπλικανών θα είναι εύθραυστη και ίσως αποφευχθούν τα χειρότερα (π.χ., impeachment του Μπάιντεν, για κάποιο λόγο που θα εφεύρουν οι οπαδοί του Τραμπ στη Βουλή).

Στη Γερουσία τα πράγματα είναι πολύ καλύτερα, καθώς οι Δημοκρατικοί έχουν 67% πιθανότητα να διατηρήσουν την πλειοψηφία, σύμφωνα πάλι με το FiveThirtyEight. Ο λόγος είναι, πρώτον, ότι μόνο το 1/3 των εδρών ανανεώνεται, ενώ οι περισσότερες φέτος ανήκουν σε Ρεπουμπλικανούς (άρα οι Δημοκρατικοί έχουν λίγες έδρες να χάσουν και περισσότερες να κερδίσουν). Και, δεύτερον, ότι κάποιες επιλογές του Τραμπ για τα ψηφοδέλτια, που στις περισσότερες περιπτώσεις στηρίχτηκαν και από την πλειοψηφία της βάσης του κόμματος, είναι προβληματικές και απομακρύνουν ψηφοφόρους του μεσαίου χώρου στις κρίσιμες Πολιτείες (Πενσιλβάνια, Τζόρτζια, Αριζόνα κλπ.).

Είναι βέβαια πολύ σημαντικότερο για τους Δημοκρατικούς να διατηρήσουν τον έλεγχο στη Γερουσία από ό,τι στη Βουλή, καθώς η Γερουσία εγκρίνει τους διορισμούς νέων μελών της κυβέρνησης, δικαστικών, ανώτατων στρατιωτικών και πρέσβεων. Το πιο κρίσιμο ερώτημα όμως που περιμένουμε να απαντηθεί στις εκλογές είναι κατά πόσον η κυριαρχία των Τραμπικών στο Ρεπουμπλικανικό κόμμα και η πιθανή απομάκρυνση ενός μικρού αλλά κρίσιμου κοινού θα τους οδηγήσει σε ήττα, ή αν θα καταφέρουν να πάρουν τον έλεγχο του Κογκρέσου, ανοίγοντας έτσι τον δρόμο για την Προεδρία το 2024 και θέτοντας σε κίνδυνο τη σταθερότητα του πολιτεύματος των ΗΠΑ.