Σκέψεις περί ιδιοκτησίας

Φαίνεται ότι υπάρχει μια αυξανόμενη αναγνώριση ότι ο κόσμος μας φτάνει στο τέλος του. Ότι η ανθρωπότητα πλησιάζει στους «έσχατους καιρούς». Στις εικόνες των φυσικών καταστροφών, των πλημμυρών και των πυρκαγιών ήρθαν να προστεθούν οι νεκροί από τον covid… και τώρα ο πόλεμος στην Ευρώπη. Στις ειδήσεις αρχίζουν να μας προϊδεάζουν για «ήπια» χρήση πυρηνικών όπλων, λες και ο όλεθρος, ο κίνδυνος του αφανισμού μας μπορεί να είναι «ήπιος». Όλα αυτά που συμβαίνουν κάνουν ξεκάθαρο ότι οι άνθρωποι -εσείς και εγώ- δεν έχουμε καμία αξία. Δεν είμαστε τίποτε άλλο παρά πιόνια σε μια σκακιέρα. Μέσα για να εξυπηρετούμε τους σκοπούς των ισχυρών, είτε είναι κράτη, είτε είναι εταιρείες. Ωστόσο, όπως υποστήριζε ο Μαρξ, το νόημα της φιλοσοφίας δεν είναι απλώς να ερμηνεύει τον κόσμο αλλά και να τον αλλάζει. Και το κυρίαρχο φιλοσοφικό ερώτημα σήμερα είναι πως θα αλλάξουμε το τρόπο που σκεφτόμαστε, πως θα αλλάξουμε τη δομή της σκέψης μας ώστε να αλλάξουμε και τον κόσμο μας.

Σε αυτό το πλαίσιο το Ινστιτούτο Γκαίτε με το project «new old properties» ανοίγει τη συζήτηση για την ιδιοκτησία, αφού η ιδιοκτησία συνδέεται «με την αποικιοκρατία και με τον έλεγχο των ανθρώπων» λέει η Διευθύντρια του Πολιτιστικού Τμήματος του Ινστιτούτου Γκαίτε, Stefanie Peter.

Η Γη ως εταιρική ιδιοκτησία ή ως εταιρικός αποικιοκρατισμός;

Στην άποψη των ευρωπαίων αποικιοκρατών ότι τα πάντα υπάρχουν για τη δική τους εξυπηρέτηση βρίσκεται και ο σπόρος της υπαρξιακής απειλής που βιώνει σήμερα η ανθρωπότητα. Η κλιματική αλλαγή, η πανδημία, οι πόλεμοι και εσχάτως ο πόλεμος στην Ουκρανία που μπορεί να εξελιχθεί σε πυρηνικό, είναι το αποτέλεσμα αυτής της αποικιοκρατικής σκέψης αιώνων.

Ο πλούτος των κρατών, το έδαφος και το υπέδαφος, οι άνθρωποι και η εργασία τους, οι φυσικοί και οι ανθρώπινοι πόροι δηλαδή από την εποχή των αποικιών μέχρι σήμερα, μετατράπηκαν σε κεφάλαια που συσσωρεύτηκαν στα χέρια μερικών. «Οι άνθρωποι έγιναν αγαθά στην αποικιοκρατία, αγαθά που κάποιος μπορεί να τα πουλήσει» θα πει ο Νικόλας Κοσματόπουλος, ανθρωπολόγος από το Πανεπιστήμιο της Βηρυτού, και συνεχίζει λέγοντας ότι «σήμερα το αναχρονιστικό αποικιακό προϊόν αναπαράγεται με τη μεταφορά προσφύγων και με την μεταφορά ορυκτών καυσίμων ενώ την ίδια στιγμή μιλάμε για γαλάζια οικονομία». 

«Ποιος ξέρει άραγε αυτοί οι πρόσφυγες από πού προέρχονται; Ποιος υφάρπαξε τη Γη τους και πώς βρέθηκαν στην Ελλάδα» αναρωτιέται η καθηγήτρια νομικής στο Πανεπιστήμιο του Λονδίνου, Radha D’Souza, θέτοντας στην ουσία ένα οντολογικό ερώτημα για το πού πάνε οι άνθρωποι όταν οι εταιρείες υφαρπάζουν τη γη τους και τους εκτοπίζουν. «Πού πάνε οι άνθρωποι όταν οι εταιρείες τους αφήνουν “άτοπους”, χωρίς τόπο να μείνουν, να σταθούν; Αυτό είναι το θέμα που πρέπει να μας απασχολήσει σήμερα και όχι το αφήγημα ότι οι εταιρείες δίνουν ζωή» θα πει χαρακτηριστικά, αναφέροντας ότι από το 2000 έως το 2010 η αγροτική γη που αγοράστηκε από τις εταιρείες για την καλλιέργεια βιοκαυσίμων είναι οχτώ φορές μεγαλύτερη από το μέγεθος του Ηνωμένου Βασιλείου. «Το 2011 έδειξε ότι υπήρξε υφαρπαγή της Γης. Μετά την χρηματοπιστωτική κρίση οι επενδυτές είδαν ότι το χρηματιστήριο δεν είχε πραγματική αξία και επένδυσαν στην εξαγορά της Γης για να εκμεταλλευτούν ότι υπήρχε πάνω και κάτω απ’ αυτήν» λέει η Radha D’Souza.

Η ιδιοκτησία είναι βαθιά εμπεδωμένη στην Ευρώπη. Πάει πίσω στη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία. Ωστόσο είναι άλλο πράγμα η ιδιωτική ιδιοκτησία και άλλο πράγμα η εταιρική ιδιοκτησία. «Η ιδιωτική ιδιοκτησία φτάνει μέχρι ένα σημείο, όταν όμως μιλάμε για εταιρική ιδιοκτησία σου ανήκει όλος ο πλανήτης. Και αυτό είναι επικίνδυνο» λέει η Radha. «Η ιδέα να σου ανήκει η φύση είναι τρομακτική» καταλήγει.

Ωστόσο εμείς οι άνθρωποι έχουμε δημιουργήσει αυτό το κόσμο που σημαίνει ότι μπορούμε να τον αλλάξουμε κιόλας. «Η τρέχουσα κατάσταση οφείλεται στους εμπόρους αλλά και στους διανοούμενους. Οι διανοούμενοι πρέπει να αναγνωρίσουμε το πρόβλημα και να το αντιμετωπίσουμε» θα πει η Radha D’Souza που είναι μια σύγχρονη Ινδή φιλόσοφος. Και ως Ινδή δεν ξεχνά τη δύναμη της προσωπικής αλλαγής ως θεμελιώδη αλλαγή για τον κόσμο. «Σ' εμάς καθρεφτίζεται ο κόσμος. Αν μπορούσαμε να αλλάξουμε τον εαυτό μας, θα άλλαζε και ο κόσμος» έλεγε ο Γκάντι.