Γλυπτά του Παρθενώνα: Πώς μπορεί ένα ρομπότ να ανοίξει τον δρόμο για την επιστροφή τους

Με την πάροδο των ετών, πολλοί προσπάθησαν να πείσουν το Βρετανικό Μουσείο να επιστρέψει τα Ελγίνεια μάρμαρα στην Ελλάδα. Αλλά ο Ρότζερ Μισέλ έχει κάτι που οι άλλοι δεν είχαν: Ένα κεφάλι αλόγου σε φυσικό μέγεθος, φτιαγμένο από ελληνικό πεντελικό μάρμαρο, που μοιάζει εντυπωσιακά με αυτό που εκτίθεται στο μουσείο, με μικροσκοπικά θραύσματα και σημάδια σμίλης και όλα αυτά, σκαλισμένα από ένα ρομπότ.

Σε ένα εργαστήριο στην Καράρα της Ιταλίας, ένας ρομποτικός γλύπτης βάζει τις τελευταίες πινελιές σε ένα αντίγραφο του αλόγου της Σελήνης, το οποίο έχει προγραμματιστεί να εκτεθεί στο Λονδίνο την πρώτη εβδομάδα του Σεπτεμβρίου. Το άλογο είναι ένα από τα πιο γνωστά από τα γλυπτά ηλικίας 2.500 ετών -γνωστά και ως Μάρμαρα του Παρθενώνα- που αφαιρέθηκαν από την Ακρόπολη της Αθήνας στις αρχές του 1800 από τον Τόμας Μπρους, τον έβδομο κόμη του Έλγιν, όταν ήταν πρεσβευτής στην κατοχική Οθωμανική Αυτοκρατορία.

Οπως σημειώνει η Ουάσινγκτον Ποστ, η Michel πιστεύει ότι τα αντίγραφά του θα μπορούσαν να είναι η απάντηση σε μια από τις πιο διαβόητες πολιτιστικές διαμάχες της ιστορίας. Αν το Βρετανικό Μουσείο δεχτεί τα αντίγραφά του, λέει, μπορεί να στείλει τα πρωτότυπα στην Ελλάδα.

"Τα γλυπτά που δημιουργούμε μπορούν να σπάσουν αυτό το αδιέξοδο 200 ετών", δήλωσε ο Michel, διευθυντής του Ινστιτούτου Ψηφιακής Αρχαιολογίας, ενός οργανισμού διατήρησης της πολιτιστικής κληρονομιάς με έδρα την Οξφόρδη.

Το μουσείο δεν υπήρξε δεκτικό. Αρνήθηκε το αίτημά του να σαρώσει τα μάρμαρα - αυτός και ένας συνάδελφός του κατέληξαν να το κάνουν με iPhone και iPad αφού μπήκαν στην γκαλερί ως κανονικοί επισκέπτες. Ο Τζόναθαν Γουίλιαμς, αναπληρωτής διευθυντής του μουσείου, έριξε περισσότερο κρύο νερό στην ιδέα σε συνέντευξή του στους Sunday Times αυτόν τον μήνα. "Οι άνθρωποι έρχονται στο Βρετανικό Μουσείο για να δουν το πραγματικό πράγμα, έτσι δεν είναι;", είπε.

Όσον αφορά τα Ελγίνεια μάρμαρα, οι πρόσφατοι τίτλοι στη Βρετανία έδειχναν ότι μια συμφωνία με την Ελλάδα μπορεί τελικά να είναι κοντά.

Ο Γουίλιαμς δήλωσε στους Sunday Times ότι είναι πρόθυμος να "αλλάξει την πορεία της συζήτησης" και πιστεύει ότι "υπάρχει χώρος για μια πραγματικά δυναμική και θετική συζήτηση στο πλαίσιο της οποίας μπορούν να βρεθούν νέοι τρόποι συνεργασίας".

Αλλά αν υπάρχει αλλαγή στον τόνο, δεν έχει υπάρξει ακόμη αλλαγή στην πολιτική. Το Βρετανικό Μουσείο δεν έχει προτείνει ότι θα δώσει τα μάρμαρα πίσω στην Ελλάδα - είναι "απολύτως αναπόσπαστο μέρος" της συλλογής, δήλωσε ο Williams.

Ένα δάνειο λοιπόν; Έτσι ερμήνευσαν κάποιοι το σχόλιο του Γουίλιαμς: "Υπάρχουν πολλά υπέροχα πράγματα που θα χαιρόμασταν να δανειστούμε και να δανείσουμε. Είναι αυτό που κάνουμε".

Όμως, ενώ το διοικητικό συμβούλιο του μουσείου έχει δηλώσει ότι "θα εξετάσει κάθε αίτημα για δανεισμό και επιστροφή μέρους της συλλογής", απαιτεί από το δανειζόμενο ίδρυμα να αναγνωρίσει την κυριότητα του Βρετανικού Μουσείου.

Αυτό δεν είναι πιθανό στην περίπτωση των μαρμάρων του Έλγιν: Η ιδιοκτησία τους αποτέλεσε αντικείμενο έντονης διαμάχης από την αρχή. Η βρετανική κυβέρνηση λέει ότι ο Έλγιν είχε την άδεια να τα αφαιρέσει. Άλλοι λένε ότι η άδεια περιοριζόταν στα κομμάτια που βρέθηκαν στα ερείπια - δεν είχε την άδεια να αποκόψει εκείνα που ήταν ακόμη προσκολλημένα στο οικοδόμημα. Η αρχική άδεια έχει χαθεί για την ιστορία. Και εν πάση περιπτώσει, λέει η Ελλάδα, η συμφωνία του ήταν με μια κατοχική δύναμη που δεν εκπροσωπούσε τα συμφέροντα ή τη θέληση του ελληνικού λαού.

Σε κάθε περίπτωση, ο Έλγιν έβαλε να ξηλώσουν τα μάρμαρα του 5ου αιώνα π.Χ. από τον Παρθενώνα και να τα μεταφέρουν στη Βρετανία, όπου σκόπευε να τα εκθέσει ιδιωτικά στο σπίτι του. Αντ' αυτού τα πούλησε στη βρετανική κυβέρνηση έναντι 42.000 δολαρίων για να βοηθήσει στην πληρωμή ενός δαπανηρού διαζυγίου.

Σε επίσκεψή του στην Ντάουνινγκ Στριτ πέρυσι, ο Έλληνας πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης ανανέωσε το αίτημα της Ελλάδας για την "επανένωση" των 80 μέτρων μαρμάρινης ζωφόρου στο Λονδίνο με τα 50 μέτρα που βρίσκονται στο Μουσείο της Ακρόπολης.

Ο Μπόρις Τζόνσον, ο απερχόμενος πρωθυπουργός της Βρετανίας, απάντησε ότι το θέμα ανήκει στο Βρετανικό Μουσείο. Αλλά αυτό δεν ήταν απαραίτητα αλήθεια - το μουσείο δεσμεύεται από νόμους που εμποδίζουν ορισμένα εθνικά χρηματοδοτούμενα μουσεία να επιστρέφουν αντικείμενα.

Ο Τζόνσον, ως πρωθυπουργός, υποστήριξε ότι τα μάρμαρα πρέπει να παραμείνουν στο Ηνωμένο Βασίλειο, επειδή "αποκτήθηκαν νόμιμα από τον Λόρδο Έλγιν σύμφωνα με τους κατάλληλους νόμους της εποχής".

Ως μελετητής κλασικών σπουδών στην Οξφόρδη, είχε διαφορετική άποψη. Σε ένα άρθρο του που αποκαλύφθηκε πρόσφατα το 1986, ο Τζόνσον έγραψε ότι "τα μάρμαρα του Έλγιν θα πρέπει να εγκαταλείψουν αυτή τη βόρεια κουλτούρα ενοχής που πίνει ουίσκι και να εκτεθούν εκεί που ανήκουν: σε μια χώρα με λαμπερό ήλιο και το τοπίο του Αχιλλέα, "τα σκιερά βουνά και την ηχηρή θάλασσα"".

Η άποψη αυτή υποστηρίζεται σήμερα από το βρετανικό κοινό. Το 59% των Βρετανών πιστεύει ότι τα μάρμαρα ανήκουν στην Ελλάδα, σύμφωνα με έρευνα της YouGov τον Νοέμβριο. Το 18% δήλωσε ότι ανήκουν στη Βρετανία.

Όπως και με τα αντίγραφα των μαρμάρων του Έλγιν, το έργο αυτό περιελάμβανε ρομποτικά κοπτικά εργαλεία που σκαλίζουν τον βράχο με βάση ένα ψηφιακό τρισδιάστατο μοντέλο. "Είναι η ψηφιακή καινοτομία το μέλλον για να ξαναζωντανέψουν ιστορικά γεγονότα και τόποι;" αναρωτιέται ρητορικά το Βρετανικό Μουσείο στο διαφημιστικό υλικό.

Η κατασκευή των αντιγράφων του Ινστιτούτου Ψηφιακής Αρχαιολογίας θα κοστίσει περίπου 180.000 δολάρια, δήλωσε ο Michel. Ένα αρχικό αντίγραφο του αλόγου της Σελήνης σκαλίστηκε από ένα ρομπότ που έτρεχε ασταμάτητα επί τέσσερις ημέρες, βουίζοντας σε ένα λευκό, ευάερο εργαστήριο, με το τεντωμένο χέρι του και τη διαμαντένια μύτη του να φρεζάρει τοπικό ιταλικό μάρμαρο. Ένα δεύτερο αντίγραφο του αλόγου θα σκαλιστεί από πέτρα που βρέθηκε στα λατομεία της Ελλάδας που χρησιμοποιήθηκαν για την κατασκευή της Ακρόπολης. Αυτό το μάρμαρο αποκτήθηκε "σε συνεννόηση με τις ελληνικές αρχές", δήλωσε ο Michel.