Yakuza: 10 στοιχεία που φωτίζουν το μυστήριο γύρω από την ιαπωνική μαφία

Yakuza. Μια εγκληματική οργάνωση. Και όχι μόνο. Για πολλούς η Yakuza είναι ένας όρος γνωστός από τις αναφορές δημοφιλών ταινιών, σειρών και βιντεοπαιχνιδιών. Για άλλους η Yakuza είναι κάτι άγνωστο, για το οποίο αποκτούν ενδιαφέρον μόλις πληροφορούνται τη σύνδεσή του με την ιαπωνική μαφία.

Η ιαπωνική κουλτούρα έχει γίνει ιδιαίτερα δημοφιλής τα τελευταία χρόνια. Η Yakuza, όμως, εκπροσωπεί πολλά περισσότερα από μερικά χαρακτηριστικά της ιαπωνικής εθνότητας: η ιστορία της ξεκινά τον 17o αιώνα, έχει εμπλακεί σε πολιτικά συμβάντα και, είτε έχει γίνει αντιληπτό είτε όχι, έχει επηρεάσει σημαντικά τη διαμόρφωση της σύγχρονης pop κουλτούρας.

Οι Yakuza αποκαλούνται άλλοτε «οικογένεια» και άλλοτε «μαφία», δεν είναι όμως τίποτα από τα δύο

Δύσκολα θα κατανοήσουμε τι είναι η Yakuza, όταν ακόμη και στην Ιαπωνία ο ρόλος της ομάδας παραμένει απροσδιόριστος. Η Yakuza είναι δεμένη σαν οικογένεια. Εκτός όμως από αυτό δεν στερείται -φαινομενικά τουλάχιστον- των χαρακτηριστικών που έχουν οι εγκληματικές οργανώσεις. Παράλληλα, τα μέλη της οργάνωσης και η δράση τους έχουν μια ξεχωριστή σύνδεση με το έθνος. Χαρακτηριστικό είναι ότι παρουσιάζουν τους εαυτούς τους ως προστάτες των περιθωριακών ομάδων και ως φύλακες της τάξης, ρόλος που αποτυπώνεται στο όνομα που επιλέγουν για την ομάδα τους: ninkyo dantai, δηλαδή «ιπποτικές οργανώσεις». Βέβαια, η ιαπωνική αστυνομία τους αποκαλεί «βίαιες ομάδες».

Τατουάζ και κομμένα δάχτυλα: Τα σήματα - κατατεθέν ενός Yakuza

Το Υπουργείο Δικαιοσύνης των ΗΠΑ στην επίσημη ιστοσελίδα του αναφέρει χαρακτηριστικά ότι τα μέλη της ομάδας άρχισαν να προσελκύουν την προσοχή των τοπικών αξιωματούχων λόγω των περίεργων ρούχων, του κουρέματος και της συμπεριφοράς τους. Αν συναντούσε κανείς ένα μέλος της Yakuza ίσως όντως να μπορούσε να το αναγνωρίσει από δυο χαρακτηριστικά στοιχεία: τα τατουάζ και «τα κομμένα δάχτυλα».

Τα τατουάζ των Yakuza συνήθως καλύπτουν τα χέρια, την πλάτη, τους γλουτούς, μέρη του στήθους και των ποδιών, ακόμη και τα γεννητικά όργανα. Έχουν τις ρίζες τους στην περίοδο Έντο (1603-1867), κατά τη διάρκεια της οποίας, οι κρατούμενοι σημαδεύονταν συχνά με τατουάζ. Τα τατουάζ των Yakuza είναι πολύχρωμα με πολύπλοκα μαύρα περιγράμματα και αντικατοπτρίζουν την ταυτότητα του ατόμου που τα έχει πάνω του. Θεωρείται ότι όσο μεγαλύτερο πόνο βιώνει το μέλος των Yakuza, ενώ κάνει ένα τατουάζ, τόσο μεγαλύτερη σύνδεση αποκτά με την ομάδα. Οι Yakuza, ωστόσο, καλύπτουν τα τατουάζ τους, φορώντας ολόσωμα κοστούμια με γιακάδες και μανσέτες για τους εξής δυο λόγους: αφενός διότι τα τατουάζ είναι συχνά αφορμή κοινωνικού στιγματισμού, αφετέρου διότι τα μέλη των Yakuza τα θεωρούν κάτι το ιδιωτικό, το οποίο μπορούν να εκθετουν μόνο σε άλλα μέλη της ομάδας τους.

Η κομμένη άρθρωση του μικρού δακτύλου που εντοπίζεται στα μέλη των Yakuza είναι ουσιαστικά ένδειξη μεταμέλειας για μια παράβαση που έχουν διαπράξει. Εάν ο δράστης διαπράξει διαδοχικά αδικήματα, αναγκάζεται να ακρωτηριάσει και άλλα τμήματα του δακτύλου του. Η πρακτική αυτή αποδίδεται στο ιαπωνικό τελετουργικό Yubitsume. Το σκεπτικό πίσω από αυτό βρίσκεται στις παραδόσεις της ιαπωνικής ξιφομαχίας, σύμφωνα με τις οποίες η αφαίρεση του δαχτύλου θα δυσκόλευε το δράστη να κρατήσει τη λαβή του σπαθιού του και κατά συνέπεια θα τον καθιστούσε για το υπόλοιπο της ζωής του πιο αδύναμο λόγω των σφαλμάτων του. Αξιοσημείωτο είναι ότι ο ο δράστης πρέπει, σύμφωνα με την παράδοση, να ακρωτηριάσει το δάχτυλό του χωρίς καμία βοήθεια.

Το όνομα των Yakuza σημαίνει «άχρηστος»

Το όνομα Yakuza στην πραγματικότητα σημαίνει «άχρηστος» και θεωρείται ότι προήλθε από ένα παραδοσιακό ιαπωνικό παιχνίδι με κάρτες που ονομάζεται Oicho-Kabu. Σε αυτό το παιχνίδι, Yakuza (ya-ku-sa «οκτώ-εννιά-τρία») αποκαλείται το χειρότερο «χέρι» που μπορεί να τραβήξει κάποιος. Στην Ιαπωνία, αλλά και στη Δύση, ο όρος Yakuza χρησιμοποιείται για να αναφερθεί κανείς γενικά σε γκάνγκστερ ή εγκληματίες, καθώς και στις ομάδες του ιαπωνικού οργανωμένου εγκλήματος.

Η Yakuza διαφέρει από αυτό που παρουσιάζουν οι δημοφιλείς σειρές και ταινίες

Ενώ τα εγκληματικά συνδικάτα της Yakuza είναι βαθιά ριζωμένα στην ιστορία και τον πολιτισμό της Ιαπωνίας, στον δυτικό κόσμο έχουν δημιουργηθεί και επικρατήσει για αυτούς  στερεότυπα με στόχο κατά κύριο λόγο τον εντυπωσιασμό. Η αναπαράσταση των Yakuza, που είναι εξαιρετικά ελκυστική και διάσημη στα δημοφιλή μέσα, ποικίλλει: άλλοτε εμφανίζονται ως ιπποτικοί χαρακτήρες που μοιάζουν με τον Ρομπέν των Δασών και άλλοτε ως βίαιοι μαφιόζοι χωρίς τιμή και αξιοπρέπεια. Τέτοιες εικόνες συναντάμε στο Dead or Alive, στο Graveyard of Honor και το The Outsider. Ταινίες και μυθιστορήματα, ακόμη και εκείνα που είναι εμπνευσμένα από ιστορικά γεγονότα ή προσωπικές εμπειρίες, παρουσιάζουν μια συγκεκριμένη εικόνα που αποτελεί περισσότερο τεχνητό κατασκεύασμα, το οποίο ελάχιστα ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα.

Η ζωή των μελών της Yakuza εμφανίζεται στην ομώνυμη σειρά βιντεοπαιχνιδιών και στην τηλεόραση στη σειρά Hawaii Five-0. Η πιο πρόσφατη αναπαράσταση είναι η δημοφιλής σειρά της HBO Max, Tokyo Vice, η οποία αφηγείται την ιστορία ενός δημοσιογράφου στο Τόκιο που μπλέκεται στον κόσμο της Yakuza.

Tekiya και Bakuto: Δύο ομάδες του περιθωρίου που συνέστησαν τους Yakuza  

Η Yakuza υπάρχει περισσότερα από 400 χρόνια. Την καταγωγή της έλκει από δύο περιθωριακές ομάδες που εμφανίστηκαν κατά την περίοδο Έντο. Η πρώτη ομάδα, η tekiya, ήταν μικροπωλητές που πήγαιναν από χωριό σε χωριό για να πουλήσουν προϊόντα χαμηλής ποιότητας σε πανηγύρια και αγορές. 

Η δεύτερη ομάδα, από την οποία προήλθε η Yakuza ήταν η bakuto ή αλλιώς τζογαδόροι. Ο τζόγος ήταν τότε, όπως και σήμερα, αυστηρά απαγορευμένος στην Ιαπωνία. Με κύρια δραστηριότητά τους τον τζόγο, τα μέλη της bakuto επιδόθηκαν σε τοκογλυφία και σε άλλες παράνομες δραστηριότητες. Το Tekiya παρείχε προστασία στο παράνομο κύκλωμα τζόγου που ανέπτυσσαν οι bakuto, δημιουργώντας σταδιακά ένα δίκτυο εγκλήματος που συνένωσε τις δύο ομάδες. Tekiya και Bakuto συνεργάστηκαν τελικά μεταξύ τους και ανέπτυξαν εγκληματική δράση, διαπράττοντας απάτες, εκβιασμούς και φόνους.

Η Yakuza εκσυγχρονίστηκαν ταχύτατα και άρχισαν να εμπλέκονται στην πολιτική 

Η Yakuza εκσυγχρονιζόταν με ταχείς ρυθμούς, αντίστοιχους με εκείνους της Ιαπωνίας. Εξακολουθούσαν να αναπτύσσουν το κύκλωμα παράνομου τζόγου, το οποίο όμως έπρεπε να είναι ακόμη πιο μυστικό, καθώς η αστυνομία καταδίωκε πλέον τις συμμορίες του Bakuto. Η Tekiya, σε αντίθεση με τη Bakuto, άκμασε και επεκτάθηκε περισσότερο, καθώς οι δραστηριότητές ήταν φαινομενικά νόμιμες. 

Η Yakuza, άρχισε να εμπλέκεται στην πολιτική και να συνεργάζεται με την κυβέρνηση, προκειμένου να απολαμβάνει την εύνοιά της και να αναπτύσσει ανενόχλητη τις δραστηριότητές της. Η κυβέρνηση άλλοτε επωφελούνταν από τη δράση της Yakuza και άλλοτε αξιοποιούσε απευθείας τα μέλη της.

Τα πράγματα άλλαξαν, ωστόσο, όταν το Pearl Harbor βομβαρδίστηκε και η κυβέρνηση δεν χρειαζόταν πλέον τους Yakuza, τους οποίους άρχισε να φυλακίζει. Οι αμερικανικές δυνάμεις στη μεταπολεμική Ιαπωνία είδαν τη Yakuza ως σοβαρή απειλή και ξεκίνησαν ενέργειες για την καταστολή της. Οι δυνάμεις θεώρησαν ότι τους εξολόθρευσαν, ενώ στην πραγματικότητα οι Yakuza συνέχιζαν τη δράση τους. Η Yakuza έγινε πιο βίαιη. Τα μέλη δεν κρατούσαν πλεόν σπαθιά, αλλά όπλα. Η εμφάνισή τους επηρεάστηκε από τους Αμερικανούς γκάνγκστερ των ταινιών και άρχισαν να φοράνε γυαλιά ηλίου, σκούρα κοστούμια και λευκά πουκάμισα με γραβάτες. Τα μέλη της Yakuza τότε, έφτασαν τα 184.000, περισσότερα από τα μέλη του Ιαπωνικού Στρατού. 5.200 συμμορίες που δρούσαν πλέον σε όλη την Ιαπωνία, κατέφευγαν σε πράξεις βίας ακόμη και μεταξύ τους.

Οι γυναίκες των Yakuza εμπλέκονται εξίσου με τους συζύγους τους στις εγκληματικές δραστηριότητες

Η οικογενειακή ζωή των Yakuza παρέμενε για χρόνια ένα μυστήριο. Σύμφωνα με κάποιες αναφορές παλαιότερων οι σύζυγοι των εγκληματιών ήταν αποκομμένες από τις παράνομες δραστηριότητες, ενώ οι άντρες χρησιμοποιούσαν το ονόματά των γυναικών τους για να πραγματοποιούν τραπεζικές μεταφορές ή να υπογράφουν συμβόλαια. Η σύζυγος ενός μέλους της Yakuza παρουσιαζόταν ως μια υπάκουη και υποταγμένη γυναίκα που ασχολούνταν με το σπίτι και τα παιδιά.

Όμως, οι γυναίκες της Yakuza είναι από πολλές απόψεις εντελώς διαφορετικές από άλλες γυναίκες της μαφίας σε όλο τον κόσμο. Οι γυναίκες των Yakuza είναι κάθε άλλο παρά παθητικές και αδύναμες, καθώς εμπλέκονται ενεργά και συχνά επιθετικά στα εγκληματικά εγχειρήματα της ομάδας τους. Είναι συχνά οι αγγελιοφόροι και διαπραγματευτές ή οι εγκέφαλοι πίσω από επιθέσεις εκδίκησης.  

Επιχειρήσεις, όπλα, ναρκωτικά και Love Hotels: Η Yakuza ελέγχει στην Ιαπωνία πολλά περισσότερα από ότι μπορεί κανείς να φανταστεί 

Σήμερα εκτιμάται ότι υπάρχουν πάνω από 25.000 μέλη της Yakuza στην Ιαπωνία, τα οποία χωρίζονται σε τρία μεγάλα συνδικάτα. Λειτουργούν σχεδόν εξολοκλήρου στην Ιαπωνία και συνεργάζονται με εγκληματικές οργανώσεις σε άλλες χώρες, προκειμένου να εισαγάγουν προϊόντα δυσεύρετα στην χώρα, συμπεριλαμβανομένων των όπλων και των ναρκωτικών. Όσο για την ιδιότητα του μέλους της Yakuza, δεν είναι πλέον παράνομη. Η χρήση των όπλων έχει μειωθεί, γεγονός που συνέπεσε με τις σχετικές κυρώσεις που επέβαλε η Ιαπωνία για τη μεταφορά και χρήση πυροβόλων όπλων. Φέρουν πάνω τους επαγγελματικές κάρτες και λαμβάνουν μέχρι και συνταξιοδοτικά προγράμματα, χρηματοδοτούμενα από το κοινό.

Ήδη από τη δεκαετία του 1980, πολλές ομάδες Yakuza απέκτησαν εταιρείες και διεκδίκησαν μεγάλα κεφάλαια σε νόμιμες επιχειρηματικές δραστηριότητες. Η Inagawa-kai, μια από τις μεγαλύτερες οικογένειες Yakuza στην Ιαπωνία, δημιούργησε τα γραφεία της στο κέντρο του Τόκιο, με το όνομά της να αναγράφεται στην πρόσοψη του κτιρίου.

Οι Yakuza, παρότι διατηρούν και νόμιμες επιχειρήσεις, δεν έχουν σταματήσει τις παράνομες δραστηριότητές τους. Χρησιμοποιούν πρακτικές όπως αυτή της sokaiya, δηλαδή του εκβιασμού εταιριών. Ελέγχουν μέρος της βιομηχανίας του θεάματος, τα ακίνητα, την ανταλλαγή συναλλάγματος, το εργατικό δυναμικό, την πυρηνική βιομηχανία και τις βιομηχανίες πληροφορικής και χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών. Οι Yakuza δραστηριοποιούνται και στο χρηματιστήριο. Η οικονομική τους επιρροή από μόνη της εκτιμάται μεταξύ 2 και 3 τοις εκατό του ΑΕΠ της Ιαπωνίας.

Ακόμη, τα Love Hotels στην Ιαπωνία, τα οποία παρέχουν ενοικιαζόμενα δωμάτια με την ώρα κατά κύριο λόγο σε ζευγάρια, χρηματοδοτούνται από τους Yakuza, καθώς έχουν και ιστορικούς δεσμούς με την teikya. Τα Love Hotels μπορεί να είναι νόμιμες επιχειρήσεις, συνδέονται όμως με την παράνομη βιομηχανία του σεξ, η οποία αποτελεί ένα σημαντικό πεδίο από όπου κερδίζει χρήματα η Yakuza.

Οι Yakuza εξακολουθούν να έχουν πολιτική αλλά και ανθρωπιστική δράση

Σε πολιτικό επίπεδο η Yakuza εξακολουθεί να επηρεάζει, αφού συνεργάζεται με το εκάστοτε κυβερνόν κόμμα και σε διάφορες περιπτώσεις χρηματοδοτεί και τις δράσεις του. Εξακολουθεί να είναι πεποίθηση τόσο των ίδιων των μελών, όσο και κάποιων πολιτών ότι η Yakuza επιτελεί ανθρωπιστικό έργο, ρυθμίζοντας την τάξη στην Ιαπωνία. Για παράδειγμα, στις φυσικές καταστροφές της Ιαπωνίας το 2012 η Yakuza ενεργοποιήθηκε και βοήθησε ταχύτερα από την ιαπωνική κυβέρνηση. Συμβάλλει επίσης στη μείωση των μικροεγκλημάτων στους τομείς κυρίως, από τους οποίους εισπράττει έσοδα.

Η κυβέρνηση της Ιαπωνίας πασχίζει να εξαφανίσει τη Yakuza

Παρά την εν μέρει ωφέλιμη δράση της Yakuza στην ιαπωνική κοινωνία, η κυβέρνηση τις τελευταίες δεκαετίες έχει αποφασίσει να εξαφανίσει οριστικά τις συμμορίες της. Τον Μάρτιο του 1995, ψήφισε σκληρή νομοθεσία για την καταστολή των δραστηριοτήτων των μελών εγκληματικών συμμοριών. Το 2008, το Osaka Securities Exchange, το μεγαλύτερο χρηματιστήριο της Οσάκα, εκκαθάρισε όλες τις εταιρείες που είχαν δεσμούς με τη Yakuza. Από το 2009, η αστυνομία σε όλη τη χώρα συλλαμβάνει αφεντικά της Υakuza και κλείνει τις επιχειρήσεις που συνεργάζονται με τις συμμορίες. Έτσι, η απόκτηση ιδιότητας μέλους της Yakuza, το 2009, απαιτούσε από τα επίδοξα μέλη να δώσουν γραπτή εξέταση για να διασφαλιστεί ότι γνωρίζουν τους ιαπωνικούς νόμους και τις δομές εξουσίας της Yakuza, ώστε να αποφευχθούν οι συγκρούσεις με την αστυνομία και οι δαπανηρές αγωγές.

Την ίδια στιγμή την υπόσταση της Yakuza απειλούν ζητήματα διάσπασης λόγω των διαφορών ανάμεσα στις φατρίες της. Ακόμη, υπάρχει πλέον και αδυναμία της οργάνωσης να προσελκύσει τους νέους, ένω τα παλαιότερα μέλη της πρέπει να αποσυρθούν. Παρά τις συστηματικές προσπάθειες της κυβέρνησης να καταστείλουν τις δραστηριότητες της Yakuza, είναι σχεδόν απίθανο ότι θα καταφέρει να εξαφανίσει εντελώς τις συμμορίες της.

Μέλη της Yakuza δίνουν μέχρι και σήμερα συνεντεύξεις σε δημοσιογράφους. Πολλοί Ιάπωνες ομολογούν ότι γνωρίζουν ένα τουλάχιστον μέλος της Yakuza ή μια εταιρεία που λειτουργεί υπό τη διαχείρισή τους. Οι δραστηριότητες τους ακόμη ασκούν ισχυρή επιρροή, τόσο στην κοινωνία και την κουλτούρα της χώρας, όσο και έξω από αυτήν.