Explainer: Το παζλ της «πιο κρίσιμης» Συνόδου του ΝΑΤΟ

Αυτή της Μαδρίτης είναι, σύμφωνα με τους όλους αναλυτές, «η πιο κρίσιμη Σύνοδος Κορυφής του ΝΑΤΟ εδώ και πολλές δεκαετίες». Στην πραγματικότητα, είναι ένα παζλ, κάθε κομμάτι του οποίου συνιστά και μια δύσκολη εξίσωση. Η Σύνοδος έχει βέβαια συγκεκριμένη ατζέντα. Αλλά όπως συμβαίνει σε κάθε εξίσωση, πολλά εξαρτώνται από άγνωστες παραμέτρους και απρόβλεπτους παράγοντες, οι οποίοι θα παίξουν τον δικό τους αποφασιστικό ρόλο στο νέο δόγμα της Συμμαχίας, ενώ τα μέτωπα, τόσο στο εσωτερικό της όσο και έξω από αυτήν, ανοίγουν το ένα μετά το άλλο. Την ίδια ώρα η Αθήνα είναι έτοιμη για μπρα ντε φερ με την Αγκυρα.  

Γιατί είναι τόσο κρίσιμη αυτή η Σύνοδος;

Μεταξύ άλλων, επειδή πρόκειται να εγκριθεί η νεότερη έκδοση της Στρατηγικής Αντίληψης (Strategic Concept) του NATO η οποία, αν εξαιρέσει κανείς την ιδρυτική συνθήκη της Συμμαχίας, είναι το σημαντικότερο έγγραφο του Βορειοατλαντικού Συμφώνου και ουσιαστικά αποτελεί τον οδικό χάρτη της Συμμαχίας, ο οποίος επανεξετάζεται και ανανεώνεται περίπου ανά δεκαετία.

Ξέρουμε τι περιλαμβάνει;

Αν και η προσοχή όλων είναι στραμμένη στην Ουκρανία, στο έγγραφο αναμένεται να περιληφθεί για πρώτη φορά συγκεκριμένη αναφορά στην Κίνα. Η νούμερο ένα πρόκληση για την Ουάσιγκτον δεν είναι η Ρωσία του Βλαντίμιρ Πούτιν αλλά η Κίνα του Σι Τζινπίνγκ, μια Κίνα που άλλωστε παρακολουθεί στενά και τις εξελίξεις στο Ουκρανικό που, χωρίς να εμπλέκεται άμεσα υπέρ της επιτιθέμενης Μόσχας, «κυνηγά» ανταλλάγματα, οφέλη και διδάγματα από τον πόλεμο. Να σημειωθεί εδώ προς για πρώτη φορά έχουν προσκληθεί σε Σύνοδο του NATO οι ηγέτες της Ιαπωνίας, της Νότιας Κορέας, της Αυστραλίας και της Νέας Ζηλανδίας.

Και ο πόλεμος στην Ουκρανία;

Είναι ασφαλώς ψηλά στην ατζέντα. Και γι’ αυτό θα εξεταστούν και άλλες προκλήσεις που απορρέουν από τον πόλεμο στην Ουκρανία, όπως τα προβλήματα στον ενεργειακό και τον επισιτιστικό εφοδιασμό.

Αυτό είναι όλο;

Όχι. Θα επικυρωθεί επίσης η σύσταση ενός νέου Ταμείου Καινοτομίας του NATO, για επενδύσεις σε αναδυόμενες τεχνολογίες που έχουν πολιτική και στρατιωτική χρήση και η οριζόντια ενσωμάτωση μίας πράσινης πολιτικής σε όλες τις δράσεις της Συμμαχίας, με στόχο την μείωση των εκπομπών ρύπων από NATOϊκές δραστηριότητες.

Αυτό είναι το νέο δόγμα του ΝΑΤΟ;

Το νέο δόγμα επικεντρώνεται στη «ρωσική απειλή» - και να φανταστεί κανείς πως ως πρόσφατα η Μόσχα ήταν «στρατηγικός εταίρος».  Όπως δήλωσε τη Δευτέρα, ο γενικός γραμματέας της Συμμαχίας, Γενς Στόλτενμπεργκ, οι ηγέτες θα συζητήσουν τον υπερεπταπλασιασμό της δύναμης ταχείας αντίδρασης (NATO Response Force - NRF), η οποία σε αυτήν την περίπτωση θα ανέλθει από περίπου 40.000 ένστολους που αριθμεί σήμερα σε 300.000. Ενισχύεται επίσης το μέτωπο της Ανατολικής Ευρώπης με βαρύ εξοπλισμό, αποθήκευση πολεμοφοδίων και αυξημένες δυνατότητες αεράμυνας και διοίκησης. Η Συμμαχία έχει, άλλωστε, ήδη ανακοινώσει τη δημιουργία τεσσάρων νέων battlegroups στη Νοτιοανατολική Ευρώπη, σε συνέχεια των τεσσάρων που ήδη υπηρετούν στις τρεις χώρες της Βαλτικής και στην Πολωνία.

Οι βαλτικές χώρες πώς μπαίνουν στο παιχνίδι;

Ζητούν την αναβάθμιση των νατοϊκών δυνάμεων που σταθμεύουν στο έδαφός τους σε επίπεδο ταξιαρχίας (από τάγμα που είναι σήμερα), με παράλληλη ενίσχυση των μέσων που έχουν στη διάθεσή τους. Κάτι που αναμένεται να γίνει δεκτό, έστω κι αν αυτό δεν συνεπάγεται αυτομάτως την αύξηση των μονίμως ανεπτυγμένων στρατιωτών σε αυτές τις χώρες, αλλά την αύξηση των εφεδρειών σε ετοιμότητα.

Και οι σκανδιναβικές χώρες; Τι έγινε με την ένταξη της Σουηδίας και της Φινλανδίας;

Η Τουρκία ήρε τις επιφυλάξεις της στο παρά πέντε. Όπως ανακοινώθηκε αργά χθες, η Άγκυρα, το Ελσίνκι και η Στοκχόλμη υπέγραψαν ένα μνημόνιο που καλύπτει τις ανησυχίες που εξέφραζε η Τουρκία, συμπεριλαμβανομένων των εξαγωγών όπλων και του αγώνα κατά της τρομοκρατίας. Θα συγκροτηθεί επίσης ένας μηχανισμός διαμοιρασμού πληροφοριών για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας την οποία, για να ακριβολογούμε, η Αγκυρα εντοπίζει σχεδόν μόνο στους Κούρδους. Μένει να φανεί εάν τι θα κάνουν οι Σκανδιναβοί με τους Κούρδους που φιλοξενούν στο έδαφός τους.

Πάμε στα δικά μας. Τι σημαίνει για εμάς η Σύνοδος;  

Δεδομένης της τουρκικής δραστηριότητας το τελευταίο διάστημα, δίνουμε ιδιαίτερη βαρύτητα στη Σύνοδο. Τον Κυριάκο Μητσοτάκη θα συνοδεύσουν ο υπουργός Εξωτερικών Νίκος Δένδιας, ο υπουργός Εθνικής Άμυνας Νίκος Παναγιωτόπουλος, ο κυβερνητικός εκπρόσωπος Γιάννης Οικονόμου, η διευθύντρια του Διπλωματικού Γραφείου του Πρωθυπουργού πρέσβης Άννα-Μαρία Μπούρα και ο Σύμβουλος Εθνικής Ασφάλειας Θάνος Ντόκος. Η ελληνική αντιπροσωπεία είναι έτοιμη, όπως λένε κυβερνητικές πηγές, για «κάθε ενδεχόμενο».

Δηλαδή; Μπορεί να θέσει η Τουρκία ζήτημα αποστρατιωτικοποίησης των νησιών;  

Είναι ένα από τα σενάρια που έχουν εξεταστεί για να δοθεί η κατάλληλη απάντηση. Στην πιο επιθετική εκδοχή, η Αγκυρα θα μπορούσε να συμπεριλάβει στο «πακέτο», το μεταναστευτικό και τη θεωρία ότι η Ελλάδα εκπαιδεύει τρομοκράτες. Πληροφορίες ήθελαν μάλιστα την Τουρκία να αποστέλνει νέα ρηματική διακοίνωση στα Ηνωμένα Έθνη με ονομαστικές αναφορές για τα νησιά που θεωρεί «ακαθορίστου κυριαρχίας», προετοιμάζοντας έτσι το κλίμα για τη Σύνοδο Κορυφής της Βορειοατλαντικής Συμμαχίας.

Αποστρατιωτικοποίηση, μεταναστευτικό τρομοκρατία. Πώς θα απαντήσει η ελληνική πλευρά;

Με την επίκληση των διεθνών συνθηκών, με χάρτες, με τη διαβεβαίωση πως είναι έτοιμη να επιλύσει τις αναγνωρισμένες διαφορές στο δικαστήριο της Χάγης, αλλά και ντοκουμέντα που θα αποδεικνύουν πώς εργαλειοποιεί η Αγκυρα το μεταναστευτικό. Αναπάντητες δεν θα μείνουν ούτε οι αιτιάσεις περί εκπαίδευσης τρομοκρατών.

Το σενάριο να μην σηκώσει η Αγκυρα ψηλά τα ελληνοτουρκικά δεν υπάρχει;

Ναι, και σε αυτήν την περίπτωση η Αθήνα θα κρατήσει χαμηλούς τόνους παρά την εκτίμηση πως ακόμη και εάν δεν θέσει τα θέματα αυτά στο τραπέζι ο Ταγίπ Ερντογάν, θα επανέλθει την επαύριο της Συνόδου με διάφορες αφορμές. Η απόφαση πάντως να μην θέσει η ελληνική πλευρά θέμα για την τουρκική επιθετικότητα, με το σκεπτικό ότι «δεν επιθυμεί τριβές» στη Σύνοδο Κορυφής του ΝΑΤΟ, είναι ειλημμένη.

Υπάρχει περίπτωση να συνομιλήσουν ο Ελληνας πρωθυπουργός με τον Τούρκο πρόεδρο;

Ο Ερντογάν το έχει αποκλείσει κατηγορηματικά. Είναι το δόγμα «Μητσοτάκης γιοκ» που διατύπωσε ο τούρκος πρόεδρος μετά την ομιλία Μητσοτάκη στο αμερικανικό Κογκρέσο. Ο Ερντογάν θα έχει βέβαια συνάντηση με τον αμερικανό πρόεδρο Τζο Μπάιντεν, κάτι που θεωρείται αναμενόμενο δεδομένου πως η Αγκυρα είναι παίκτης – κλειδί στο Ουκρανικό αφού εξαρτάται από αυτήν ακόμη και ο διάδρομος από τον οποίο θα περάσουν τα εγκλωβισμένα από τους Ρώσους σιτηρά της Ουκρανίας.