ΝΑΤΟ - Γενς Στόλτενμπέργκ: Οι ασκήσεις ισορροπίας ανάμεσα σε Ελλάδα και Τουρκία.
Με μια επίδειξη ισαποστακισμού μου έμοιαζε να έχει μετρηθεί με το αλφάδι, ο Γενικός Γραμματέας του ΝΑΤΟ Γενς Στόλτενμπεργκ προέτρεψε χθες την Ελλάδα και την Τουρκία να «τα βρουν». Σε συνθήκες όμως κλιμάκωσης της έντασης από την πλευρά της Αγκυρας με μια ρητορική μάλλον πρωτοφανή εδώ και πολλές δεκαετίες, δεν είναι καθόλου περίεργο που μετριοπαθείς γενικώς φωνές, όπως αυτή του προέδρου του ΠΑΣΟΚ Νίκου Ανδρουλάκη, έκαναν λόγο για «Πόντιο Πιλάτο» και «πρεσβευτή των τουρκικών συμφερόντων». Από την άλλη πλευρά, ωστόσο, η στάση του ισορροπιστή Στόλτενμπεργκ δεν θα έπρεπε να εκπλήσσει. Η δουλειά του Νορβηγού, και μέχρι να παραδώσει τα ηνία στον επόμενο, είναι να ανοίξει τον δρόμο για την ένταξη της Σουηδίας και της Φινλανδίας στη Συμμαχία. Μόνο που, όπως γνωρίζουν άπαντες, αυτή η τελευταία περνάει από την Αγκυρα. Αλλά ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή.
Η συνέντευξη - «σκάνδαλο»
Σε συνέντευξη του στο ΑΠΕ, ο ΓΓ του ΝΑΤΟ είπε «δεν πρέπει να μας εκπλήσσει το γεγονός ότι μερικές φορές υπάρχουν έντονες διαφωνίες μεταξύ των χωρών μας. Όμως οι διαφορετικές απόψεις και οι συζητήσεις αποτελούν ουσιαστικό μέρος των δημοκρατιών μας. Τόσο η Ελλάδα, όσο και η Τουρκία είναι αφοσιωμένοι Σύμμαχοι εδώ και δεκαετίες και κάθε μέρα, η Ελλάδα και η Τουρκία συνεργάζονται στο ΝΑΤΟ, μαζί με άλλους 28 Συμμάχους, για να αντιμετωπίσουν τις πιο πιεστικές προκλήσεις ασφαλείας».
Συνεχίζοντας είπε πως η Μεσόγειος είναι ζωτικής σημασίας για το ΝΑΤΟ. «Η Ελλάδα, η Τουρκία, πολλοί Σύμμαχοι και άλλες χώρες επιχειρούν εκεί σε τακτική βάση. Στο παρελθόν υπήρξαν ατυχήματα με ελληνικές και τουρκικές δυνάμεις και πρέπει να κάνουμε ό,τι μπορούμε για να βοηθήσουμε στη μείωση του κινδύνου τέτοιων ατυχημάτων στο μέλλον. Είναι προς το συμφέρον όλων να αποφευχθεί η επανάληψη τέτοιων καταστάσεων. Το 2020, το ΝΑΤΟ βοήθησε στη δημιουργία στρατιωτικού μηχανισμού απεμπλοκής μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας για τη μείωση του κινδύνου επεισοδίων στην Ανατολική Μεσόγειο. Αυτό περιλαμβάνει μια ανοιχτή γραμμή επικοινωνίας μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, για τη διευκόλυνση της απεμπλοκής στη θάλασσα ή στον αέρα».
Στην συνέχεια προέτρεψε Ελλάδα και Τουρκία να λύσουν τις διαφορές τους στο Αιγαίο «με πνεύμα εμπιστοσύνης και συμμαχικής αλληλεγγύης». «Αυτό σημαίνει αυτοσυγκράτηση, μετριοπάθεια και αποχή από κάθε ενέργεια ή ρητορική που θα μπορούσε να κλιμακώσει την κατάσταση. Σε μια εποχή που ο πόλεμος του (σ.σ. προέδρου της Ρωσίας Βλαντίμιρ) Πούτιν κατά της Ουκρανίας έχει διαλύσει την ειρήνη στην Ευρώπη, είναι ακόμη πιο σημαντικό για τους Σύμμαχους να είναι ενωμένοι».
70 χρόνια φαγούρας ΝΑΤ0- Ελλάδα - Τουρκία
Με φόντο τα παραπάνω, αξίζουν να έχουμε υπόψη ότι φέτος συμπληρώνονται 70 χρόνια από την ένταξη της Ελλάδας στο ΝΑΤΟ. Υπάρχουν κάποιες ενδιαφέρουσες ομοιότητες ανάμεσα στο τότε και στο σήμερα. Το 1952 η Ελλάδα δεν μπήκε στο ΝΑΤΟ μόνη της, αλλά μαζί με την Τουρκία – ήταν ένα μεσογειακό δίδυμο (σήμερα συζητάμε για ένα αντίστοιχο σκανδιναβικό). Κι εκείνη η διεύρυνση, η πρώτη της Βορειοατλαντικής Συμμαχίας, προέκυψε, ανάμεσα στα άλλα, ως αντανάκλαση ενός πολέμου – αυτού της Κορέας. Η ένταξη της Ελλάδας και της Τουρκίας δεν έγινε χωρίς προσκόμματα, αφού ορισμένες από τις χώρες του ΝΑΤΟ εξέφρασαν τον σκεπτικισμό τους. Τελικά, με την αποφασιστική παρέμβαση των ΗΠΑ, οι ενδοιασμοί ξεπεράστηκαν.
«Σε εμάς θα βρείτε ένα σύμμαχο, που διέπεται από πνεύμα ολόψυχης συνεργασίας και είναι έτοιμος να συμμετάσχει πλήρως σε όλες τις προσπάθειες στην κατεύθυνση υλοποίησης των στόχων της Συνθήκης στην οποία προσχωρούμε τώρα». Με τα λόγια αυτά ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών Μεχμέτ Φουάτ Κιοπρουλού δήλωνε την προσήλωση της χώρας του στο ΝΑΤΟ μιλώντας στη σύνοδο των υπουργών Εξωτερικών της Συμμαχίας στη Λισαβόνα στις 20 Φεβρουαρίου 1952.
Έκτοτε κύλησε αρκετό νερό στο αυλάκι. Οι σχέσεις με την Τουρκία πέρασαν από «σαράντα κύματα» με αποκορύφωμα την απόσυρση της Ελλάδας από το στρατιωτικό σκέλος της Συμμαχίας από το 1974 έως το 1980 σε ένδειξη διαμαρτυρίας για την αδράνεια του ΝΑΤΟ στην εισβολή στην Κύπρο.
Η γειτονική μας χώρα κατά τη διάρκεια των 70 χρόνων της παρουσίας της στο ΝΑΤΟ φρόντισε να εκμεταλλευτεί την κομβική θέση της μεταξύ Ευρώπης και Ασίας προσβλέποντας ότι η ένταξη της στη Συμμαχία θα αποτελούσε εγγύηση ασφάλειας αλλά και μέσο ενίσχυσης της δυτικής της ταυτότητας. Οι χερσαίες και θαλάσσιες βάσεις, οι ισχυρές στρατιωτικές δυνάμεις της και η στρατηγική γεωγραφική θέση της την κατέστησαν ακρογωνιαίο λίθο της δυτικής ασφάλειας στη νότια πλευρά της Συμμαχίας.
Τα παζάρια του Ερντογάν
Η στάση του Ερντογάν έρχεται να μας υπενθυμίσει ένα μακροχρόνιο πρόβλημα για το ΝΑΤΟ, το οποίο αυτήν τη στιγμή αριθμεί 30 μέλη. Η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία μπορεί να έδωσε στη Συμμαχία μια νέα αίσθηση καθήκοντος αναζωογωνώντας τη νατοϊκή αποστολή, αλλά το ΝΑΤΟ εξακολουθεί να πρέπει να αντιμετωπίσει έναν αυταρχικό ηγέτη που είναι πρόθυμος να χρησιμοποιήσει την επιρροή του και τα διαπραγματευτικά του χαρτιά (βλ. βέτο) για να κερδίσει πολιτικούς πόντους στο εσωτερικό, εμποδίζοντας τη συναίνεση – τουλάχιστον για ένα χρονικό διάστημα.
Τα πράγματα θα ήταν πιο απλά εάν η Τουρκία δεν ήταν τόσο σημαντική – γεωγραφικά – για το ΝΑΤΟ. Η Τουρκία δίνει στη Συμμαχία μια κρίσιμη στρατηγική θέση στο σταυροδρόμι μεταξύ Ευρώπης και Ασίας, που αγγίζει τόσο τη Μέση Ανατολή όσο και τη Μαύρη Θάλασσα, όπως σημειώνεται. Η Τουρκία φιλοξενεί μια σημαντική αεροπορική βάση των ΗΠΑ όπου αποθηκεύονται αμερικανικά πυρηνικά όπλα (σ.σ. Ιντσιρλίκ), και ο Ερντογάν έχει μπλοκάρει τα ρωσικά πολεμικά πλοία που κατευθύνονται προς την Ουκρανία (σ.σ. Συνθήκη Μοντρέ).
Οι άνθρωποι των «ειδικών αποστολών»
Ο Στολτενμπεργκ όπως και οι προκάτοχοι του Άντερς Φογκ Ράσμουσεν, Πήτερ Κάρριγκτον, Γιόζεφ Λουνς, Ξαβιέ Σολάνα, Βίλι Κλάες και Γιαπ ντε Χοοπ Σέφερ έχουν τον ρόλο του κυματοθραύστη, των ανθρώπων που προσπαθούν με κάποιο τρόπο (ενίοτε άκομψο και άλλοτε αμφιλεγόμενο) να βρουν λύσεις που θα εκτονώσουν την κατάσταση. Συχνά οι δύο χώρες προσφεύγουν στην συμμαχία. Μονότονα λαμβάνουν την απάντηση, περί μη εμπλοκής σε ενδοσυμμαχικές διενέξεις και ταυτόχρονα προτροπές για συνεννόηση. Την ίδια στιγμή η συντριπτική πλειοψηφία των εξοπλιστικών δαπανών Ελλάδας και Τουρκίας αφορούν ΝΑΤΟϊκό εξοπλισμό, ενώ η συμμαχία παίζει έναν καθοριστικό ρόλο στην διατήρηση της εξοπλιστικής ισορροπίας, καθώς δαπανούν σχεδόν το ίδιο ποσοστό του ΑΕΠ τους για στρατιωτικές δαπάνες.
Αναλυτές εκτιμούν ότι το ΝΑΤΟ δεν θα ανάγκαζε την Τουρκία να υιοθετήσει μια στάση που θα έδινε την αίσθηση ότι δικαιώνει την ελληνική πλευρά. Η σαφής θέση της Ουάσινγκτον όσο και των Βρυξελλών ότι δεν αμφισβητείται η κυριαρχία των ελληνικών νησιών δεν αποτυπώνεται στο ΝΑΤΟ και στη συνήθως άγαρμπη διπλωματία του.
12°
