Μαζικοί πυροβολισμοί στις ΗΠΑ

Μια εβδομάδα μετά τον πολύνεκρο πυροβολισμό στο Τέξας, χθες, ένας ένοπλος πυροβόλησε και σκότωσε τέσσερα άτομα στο νοσοκομείο Saint Francis στην Τάλσα της Οκλαχόμα. Ο δράστης αυτοκτόνησε ή τον εκτέλεσαν οι αστυνομικοί: είναι ένας από τους νεκρούς. Παραλλήλως, ο ίδιος δράατης, ένας Αφροαμερικανός 35-40 ετών, οπλισμένος με τουφέκι και περίστροφο, φέρεται να τοποθέτησε βόμβα στη γειτονική πόλη Muskogee. Ο κυβερνήτης της Οκλαχόμα Kevin Stitt χαρακτήρισε τον πυροβολισμό «παράλογη πράξη βίας και μίσους», ενώ Ο δήμαρχος της Τάλσα GT Bynum εξέφρασε τη «βαθιά ευγνωμοσύνη» του για τη γρήγορη απόκριση της αστυνομίας. Περί επικίνδυνης και παράλογης οπλοφορίας δεν ειπώθηκε τίποτα. Στον απόηχο της μαζικής δολοφονίας στο Τέξας τον περασμένο μήνα και του χθεσινού «επεισοδίου», οι Ρεπουμπλικανοί απορρίπτουν την ιδέα ότι η οπλοφορία αυξάνει την εγκληματικότητα και προτείνουν περισσότερα όπλα και μέτρα ασφαλείας. Αποδίδουν τις μαζικές δολοφονίες σε ψυχικές ασθένειες οι οποίες μένουν αδιάγνωστες εξαιτίας υπερβολικής ανοχής στην αποκλίνουσα συμπεριφορά και επιμένουν ότι όλοι οι πολίτες χρειάζονται όπλα για να υπερασπίζονται τον εαυτό τους.

Το ότι στις ΗΠΑ υπάρχει υπηρεσία που ονομάζεται Shooting Tracker δίνει πολλές πληροφορίες για το πού έχει οδηγήσει η υποτιθέμενη αφοσίωση στο αμερικανικό σύνταγμα. Το Shooting Tracker καταγράφει λεπτό προς λεπτό τους πυροβολισμούς σε ολόκληρη την επικράτεια, οι περισσότεροι από τους οποίους δεν αναφέρονται στα δελτία ειδήσεων επειδή δεν προκαλούν θανάτους. Οι τραυματισμοί και ο εκφοβισμός του πληθυσμού είναι κάτι τόσο συνηθισμένο ώστε δεν αποτελεί είδηση. Λίγες ώρες μετά τον τελευταίο μαζικό πυροβολισμό στη μικρή πόλη Γιούβαλντ του Τέξας ο Δημοκρατικός γερουσιαστής Κρις Μέρφι φώναξε οργισμένος στην αίθουσα της Γερουσίας: Τι κάνουμε επιτέλους σ’ αυτή τη χώρα; Τι κάνετε εσείς οι γερουσιαστές;

Μαζικοί πυροβολισμοί στις ΗΠΑ: Τα στοιχεία για την ένοπλη βία από το 1966 μέχρι σήμερα

Σύμφωνα με τον επίσημο ορισμό, ο μαζικός πυροβολισμός είναι περιστατικό με τουλάχιστον τέσσερα θύματα ένοπλης βίας. Από το 1966 και 2012, είχαν σημειωθεί στις ΗΠΑ 90 τέτοια περιστατικά, ενώ από το 2012 μέχρι σήμερα έχουν σημειωθεί ακόμα 80 με τις πιο μετριοπαθείς εκτιμήσεις. Ο ρυθμός με τον οποίο συμβαίνουν μαζικοί πυροβολισμοί έχει τριπλασιαστεί από το 2011: μεταξύ 1982 και 2011, ένας μαζικός πυροβολισμός συνέβαινε περίπου μία φορά κάθε 200 ημέρες. Μεταξύ 2011 και 2014, συνέβαινε κάθε 64 ημέρες. Σύμφωνα με τα Αρχεία Ένοπλης Βίας, μέχρι το τέλος του 2019 έγιναν 417 μαζικοί πυροβολισμοί, μέχρι το τέλος του 2020 έγιναν 611 και μέχρι το τέλος του 2021 693. Μέχρι τα μέσα Μαΐου 2021 συνέβαιναν 10 μαζικοί πυροβολισμοί την εβδομάδα κατά μέσον όρο. Μέχρι τα μέσα Μαΐου 2022, έγιναν συνολικά 198 μαζικοί πυροβολισμοί τις πρώτες 19 εβδομάδες του έτους, δηλαδή 11 μαζικοί πυροβολισμοί την εβδομάδα.

Αν και η προπαγάνδα υπέρ της οπλοφορίας είναι ισχυρότερη από εκείνη εναντίον της, τόσο οι εκθέσεις της εφημερίδας USA Today όσο και εκείνη του αριστερού περιοδικού Mother Jones καταλήγουν στο ίδιο συμπέρασμα: το ατομικό έγκλημα έχει μειωθεί στις περισσότερες αμερικανικές μεγαλουπόλεις (με εξαίρεση το Σαιντ Λούις, το Ντιτρόιτ και το Μέμφις) αλλά έχουν αυξηθεί οι μαζικές δολοφονίες σε δημόσιους χώρους. Ήδη, τον Δεκέμβριο του 2015, η Washington Post ανέφερε ότι εκείνη τη χρονιά έγιναν 355 μαζικοί πυροβολισμοί, δηλαδή ένας ημερησίως. Παρά τις ελαφρές διαφορές στις μετρήσεις, όλες οι πηγές συμφωνούν ως προς το δημογραφικό προφίλ των δραστών: πρόκειται συνήθως για λευκούς άνδρες, ενώ οι μαύροι και οι ισπανόφωνοι αντανακλούν πάνω-κάτω τη φυλετική κατανομή του πληθυσμού (περίπου 16% μαύροι, 8% ισπανόφωνοι).

Οι παράγοντες που συμβάλλουν στις μαζικές δολοφονίες

Ο πρώτος παράγοντας που συμβάλλει στη δημιουργία γόνιμου περιβάλλοντος για μαζικές δολοφονίες είναι η προσβασιμότητα των όπλων: στις ΗΠΑ αντιστοιχούν 120,5 πυροβόλα όπλα σε 100 άτομα. (Η δεύτερη χώρα με υψηλότερη πυκνότητα όπλων είναι η Υεμένη με 52,8 πυροβόλα όπλα ανά 100 άτομα.) Η ψυχική ασθένεια παίζει πράγματι σημαντικό ρόλο: στις ΗΠΑ επικρατεί αμέλεια, προχειρότητα ή αδιαφορία για τις ψυχικές διαταραχές, που καταλήγει συχνά σε ψευτοαγωγή με ακατάλληλα ψυχοτρόπα φάρμακα. Ως κίνητρο θεωρείται συχνά η εκδίκηση για παλιά ιστορία εκφοβισμού στο σχολείο ή/και στον εργασιακό χώρο: οι δράστες είναι άτομα που έχουν στοχοποιηθεί ή που επιζητούν προσοχή και διασημότητα αλλά που δεν έχουν διαγνωστεί με κάποια ψυχική διαταραχή - μόνο 8% των δολοφόνων έπασχαν επισήμως από σχιζοφρένεια, διπολική διαταραχή ή μείζονα καταθλιπτική διαταραχή. Παραλλήλως, πρόκειται, στις περισσότερες περιπτώσεις, για άτομα με ποινικό μητρώο και εξαρτήσεις από αλκοόλ ή ναρκωτικά, χωρίς να εκδηλώνουν απαραιτήτως συγκεκριμένα νευρολογικά συμπτώματα. Σύμφωνα με το FBI, το 70% των περιστατικών συμβαίνουν σε επιχειρηματικό, εμπορικό ή σχολικό περιβάλλον. Στο 40% των μαζικών πυροβολισμών ο δράστης αυτοκτονεί.

Το παράδοξο είναι ότι οι μαζικοί πυροβολισμοί δεν αλλάζουν τη στάση έναντι του ελέγχου των όπλων, αλλά έχουν πολωτικά αποτελέσματα: οι Δημοκρατικοί τείνουν να υποστηρίζουν εντονότερα τους περιορισμούς της οπλοφορίας, ενώ οι Ρεπουμπλικανοί επιμένουν ότι μόνο αν είναι όλοι οι πολίτες οπλισμένοι θα μπορούν να αντιμετωπίσουν τους κατά συρροήν δολοφόνους. Με λίγα λόγια, στον βαθμό που οι μαζικοί πυροβολισμοί επηρεάζουν την κοινή γνώμη -πράγμα αμφίβολο- το αποτέλεσμα είναι πόλωση, όχι συναίνεση. Στην πραγματικότητα, οι μαζικοί πυροβολισμοί έχουν ισχυρή επίδραση στα συναισθήματα των ατόμων, αλλά ο αντίκτυπος δεν είναι πολιτικός: εξάλλου, εξασθενεί μέσα σε μια εβδομάδα από το συμβάν. Αυτό το φαινόμενο εξηγεί γιατί οι μαζικοί πυροβολισμοί στις ΗΠΑ δεν έχουν οδηγήσει σε ουσιαστικές προσπάθειες μεταρρύθμισης της πολιτικής της οπλοφορίας και της διαχείρισης της ψυχικής υγείας.

Το ζήτημα της ψυχικής υγείας αφορά επίσης τους πληθυσμούς που εκτίθενται σε τέτοια τραυματικά γεγονότα. Αν και είναι στατιστικά απίθανο να γίνουν μάρτυρες ενός ακόμη μαζικού πυροβολισμού, οι άνθρωποι που έχουν δει τέτοια περιστατικά ζουν την υπόλοιπη ζωή τους με αυξημένο φόβο και με αντίληψη κινδύνου που υπερβαίνει την πραγματικότητα.

Οι θανατηφόροι μαζικοί πυροβολισμοί στις ΗΠΑ δεν είναι καινούργιο φαινόμενο. Παλιότερα, καταγράφονταν ως μαζικοί πυροβολισμοί μόνο τα περιστατικά με δέκα ή περισσότερους νεκρούς, άρα πολλοί έχουν ξεχαστεί. Η λίστα ξεκινά το 1949, όταν κάποιος Howard Unruh σκότωσε στο Νιου Τζέρζι 13 άτομα μέσα σε 12 λεπτά της ώρας. Έκτοτε, έχουν συμβεί πολύνεκροι πυροβολισμοί στο Λας Βέγκας, στο Ορλάντο της Φλόριντα, στο Δημοτικό Σχολείο Σάντι Χουκ του Κονέτικατ, στο Τέξας (που διατηρεί το ρεκόρ), στο Κολοράντο, στην πολιτεία της Νέας Υόρκης, στην Πενσυλβάνια, στην Καλιφόρνια. Το σκηνικό είναι σχολεία, πανεπιστημιουπόλεις, εκκλησίες, συναγωγές και εμπορικά κέντρα.

Μαζικοί πυροβολισμοί στις ΗΠΑ: Η αντίδραση του Τζο Μπάιντεν 

Αν και ο πρόεδρος Τζο Μπάιντεν μίλησε για τη μέχρι τώρα αδράνεια, είναι σχεδόν σίγουρο ότι με τη σημερινή σύνθεση της Βουλής -221 Δημοκρατικοί, 208 Ρεπουμπλικανοί- δεν μπορεί να προχωρήσει ριζική μεταρρύθμιση του δικαιώματος της οπλοφορίας και οπλοχρησίας. Πολλοί Δημοκρατικοί του Νότου έχουν υποσχεθεί στους ψηφοφόρους τους ότι δεν θα τους «πάρουν τα όπλα τους», ενώ, επιπλέον, η προπαγάνδα των Ρεπουμπλικανών που επικεντρώνεται στην «ψυχική ασθένεια», όχι στην οπλοφορία, γνωρίζει επιτυχία: φέτος μόνο το 36% των ερωτηθέντων σε δημοσκόπηση της Gallup απάντησαν ότι θέλουν αυστηρότερους ελέγχους στην οπλοφορία, 41% είπαν ότι είναι ικανοποιημένοι με τους υπάρχοντες, 13% θεωρούν ότι οι νόμοι παραείναι περιοριστικοί και 7% ότι ναι μεν είναι πολύ περιοριστικοί αλλά ότι μάλλον πρέπει να παραμείνουν έτσι.

Πολλοί Δημοκρατικοί αποφεύγουν να προτείνουν ριζική λύση στο πρόβλημα, ισχυριζόμενοι ότι «δεν φταίνε τα όπλα, φταίνε οι άνθρωποι» κι ότι χρειάζονται απλώς κάποιοι κανόνες για τη χρήση τους. Αναγνωρίζοντας την παιδαριώδη αγάπη των Αμερικανών για τα όπλα -όπλα σημαίνει δύναμη- αναβάλλουν ξανά και ξανά την επιταγή του πολιτισμού: το κράτος δικαίου πρέπει να έχει το μονοπώλιο της βίας. Ωστόσο, παρά τη διαρκή έκπληξη του υπόλοιπου κόσμου, οι ΗΠΑ δεν έχουν κάτι τέτοιο στο πρόγραμμα.