Παγκοσμιοποίηση, αυταρχικά κράτη και οι απειλές στο κράτος δικαίου: πώς διαψεύδονται τα μετα-ψυχροπολεμικά όνειρα της δημοκρατίας και της ευημερίας.
Η ακρίβεια είναι εδώ, ασχέτως αν σε παγκόσμιο επίπεδο και σε μεγάλο βαθμό είναι τεχνητή. Και είναι τεχνητή όχι μόνο από τα δίκτυα της κερδοσκοπίας που «παίζουν» στη παγκόσμια αγορά εμπορευμάτων, αλλά και από τα αυταρχικά κράτη, που ελέγχουν, ελέω του καπιταλισμού και της Δύσης, ζωτικούς τομείς αποθήκευσης, διακίνησης και διανομής αγαθών που συγκροτούν την εφοδιαστική αλυσίδα. Και από την άποψη αυτή θα πρέπει να υπογραμμίσουμε ότι ο δυτικός κόσμος έπεσε σε μια καλοστημένη παγίδα.
Για πολλά χρόνια, η Δύση είχε την εντύπωση ότι Κίνα και Ρωσία, υπό το φως της κατάρρευσης του κομμουνισμού παγκοσμίως, είχαν αντλήσει μαθήματα από την ιστορία και άρα θα πλησίαζαν την φιλελεύθερη διεθνή τάξη, ώστε να δημιουργηθεί ένας κόσμος ανάπτυξης, προόδου και εντέλει ευημερίας. Ιδιαίτερα δε στην Κίνα, από τα μέσα της δεκαετίας του 1980 επικρατούσε το δόγμα Ντενγκ, με βάση το οποίο «μια γάτα δεν εξαρτάται από το τι χρώμα έχει αλλά από το πόσα ποντίκια πιάνει».
Με αφετηρία το δόγμα αυτό, η μετά τον Μάο Τσε Τουνγκ Κίνα μπήκε σε μια εκπληκτική φάση ανάπτυξης, με ρυθμούς που σε κάποια φάση έφτασαν και το 16% ετησίως. Την ίδια περίοδο η καπιταλιστικού τύπου ανάπτυξη της Κίνας βοηθούσε κάπου 1,5 δισεκατομμύριο άνθρωποι στον κόσμο να φύγουν από την απόλυτη φτώχεια, ενώ στην Κίνα περισσότεροι από 2 εκατομμύρια Κινέζοι γίνονταν εκατομμυριούχοι και 200 εκατομμύρια αποκτούσαν κατά κεφαλή εισόδημα πάνω από 36.000 δολλάρια το χρόνο. Υπό παρόμοιες συνθήκες, η κινεζική οικονομία διεκδικούσε την πρώτη θέση στον κόσμο, ενώ η κινεζική κομμουνιστική ηγεσία αναζητούσε τρόπους μονιμοποίησής της στην εξουσία.
Για το Κ.Κ. Κίνας το στοίχημα να αποδείξει ότι μπορούσε να υπάρξει καπιταλισμός χωρίς δημοκρατία, ελευθερία και άλλα ενοχλητικά παρόμοια ήταν κάτι που μπορούσε να επιτευχθεί και άρα να γίνει παγκόσμιο παράδειγμα. Στο πλαίσιο αυτής της λογικής και του «οράματος» που εκπορευόταν από αυτήν, όταν ο υποτιθέμενος Κινέζος μεταρρυθμιστής κομμουνιστής ηγέτης Χσιαοπίνγκ άρχισε να ανεβαίνει στην εξουσία, στόχος του δεν ήταν τόσο η περαιτέρω ανάπτυξη της Κίνας, όσο η μονιμοποίηση του ίδιου και των ανθρώπων του στην εξουσία και η εγκατάσταση ενός καθεστώτος που θα έκλεινε ερμητικά κάθε χαραμάδα δημοκρατίας και κράτους δικαίου. Τα γεγονότα αμφισβήτησης προ πανδημίας Covid-19 στο Χονγκ-Κονγκ αλλά και σε πάμπλουτες κινεζικές πόλεις όπως η Σαγκάη, ήσαν πολύ σοβαρά και έπρεπε να καταπολεμηθούν αμέσως.
Τότε λοιπόν, για τον Κινέζο ηγέτη, στις Η.Π.Α., έκανε την εμφάνισή του από «μηχανής Θεός» ήτοι ο πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ. Η εκλογή του Ντόναλντ Τραμπ το 2016 στη προεδρία των ΗΠΑ, πυροδότησε μια μεγάλη συζήτηση για τη φύση και τη μοίρα της φιλελεύθερης διεθνούς τάξης πραγμάτων και του ανερχόμενου συνεχώς αντιδημοκρατικού και αντιφιλελεύθερου παγκόσμιου περιβάλλοντος μέσα στο οποίο κινείται η παγκόσμια οικονομία. Στη σημερινή έτσι φάση της διεθνούς τάξης πραγμάτων, ο πόλεμος στην Ουκρανία και η διεθνής οικονομική κρίση που προκαλείται από αυτόν, αλλά και από γεγονότα που προκλήθηκαν, δεν είναι παροδικές κρίσεις. Πρόκειται για υπαρξιακές εξελίξεις, που αφορούν άμεσα και πολύ σοβαρά το μέλλον της φιλελεύθερης τάξης και του συναφούς με αυτήν κράτους δικαίου.
Για δεκαετίες μετά τον Δεύτερο παγκόσμιο Πόλεμο, οι κυρίαρχες πολιτικές τάσεις και ομάδες τόσο στο Δημοκρατικό όσο και το Ρεπουμπλικανικό Κόμμα στις ΗΠΑ, είχαν σαφώς δεσμευτεί να στηρίξουν και να δημιουργήσουν μια διεθνή φιλελεύθερη τάξη υπό αμερικανική ηγεσία. Θεωρούσαν, μετά από δύο πολεμικές επεμβάσεις για τη δημοκρατία στην Ευρώπη, την Ουάσιγκτον ως κεντρική στην οικοδόμηση ενός κόσμου οργανωμένου, τουλάχιστον εν μέρει, γύρω από την ανοικτή αγορά και την ατομική ιδιοκτησία, την προστασία των πολιτικών, αστικών και ανθρωπίνων δικαιωμάτων την κανονιστική υπεροχή της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας και τα επισήμως ισότιμα κυρίαρχα κράτη που εργάζονται συχνά μέσω πολυμερών θεσμών. Όποια κι αν ήταν τα λάθη της, η τάξη που θα αναδυόταν στον απόηχο του Ψυχρού Πολέμου έβγαλε εκατομμύρια ανθρώπους από την φτώχεια και οδήγησε ένα ποσοστό ρεκόρ της ανθρωπότητας να ζει υπό δημοκρατικά κυβερνήσεις. Αλλά αφαίρεσε επίσης τις «αντιπυρικές ζώνες» που δυσκόλευαν την εξάπλωση της αναταραχής από ένα πολιτικό επίπεδο σε ένα άλλο - για παράδειγμα, πηδώντας από το υποεθνικό στο εθνικό, στο περιφερειακό και, τέλος, στο παγκόσμιο επίπεδο.
Οι βασικοί παίκτες στις υφιστάμενες δημοκρατίες, ειδικά στην Ευρώπη και στην Βόρεια Αμερική, υπέθεσαν ότι η μείωση των διεθνών φραγμών θα διευκόλυνε την διάδοση των φιλελεύθερων κινημάτων και αξιών. Έτσι έγινε για κάποιο χρονικό διάστημα, αλλά η διεθνής τάξη που προέκυψε ευνοεί τώρα μια ποικιλία αντιφιλέλευθερων δυνάμεων, συμπεριλαμβανομένων αυταρχικών κρατών, όπως η Κίνα, που απορρίπτουν συλλήβδην την φιλελεύθερη δημοκρατία, καθώς και αντιδραστικών λαϊκιστών και συντηρητικών αυταρχικών που τοποθετούνται ως προστάτες των αποκαλούμενων παραδοσιακών αξιών και της εθνικής κουλτούρας, καθώς σταδιακά ανατρέπουν τους δημοκρατικούς θεσμούς και το κράτος δικαίου. Στα μάτια πολλών δεξιών Αμερικανών και των αντιστοίχων τους στο εξωτερικό, ο Δυτικός αντιφιλελευθερισμός φαίνεται απόλυτα δημοκρατικός.
Αμέσως μετά την ορκωμοσία του, ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Τζο Μπάιντεν, άρχισε να μιλά για «μια μάχη μεταξύ της χρησιμότητας των δημοκρατιών του εικοστού πρώτου αιώνα και των απολυταρχιών». Κάνοντάς το, επανέλαβε μια ευρέως διαδεδομένη άποψη ότι ο δημοκρατικός φιλελευθερισμός αντιμετωπίζει απειλές τόσο από τα μέσα όσο και από τα έξω. Οι αυταρχικές δυνάμεις και οι αντιφιλελεύθερες δημοκρατίες επιδιώκουν να υπονομεύσουν βασικές πτυχές της φιλελεύθερης διεθνούς τάξης. Και οι υποτιθέμενοι πυλώνες αυτής της τάξης, κυρίως οι Ηνωμένες Πολιτείες, κινδυνεύουν να υποκύψουν στον αντιφιλελευθερισμό στο εσωτερικό τους.
Αυτή είναι η μεγάλη πρόκληση της εποχής μας και στη συντήρησή της έχουν ποντάρει Ρωσία και Κίνα.
13°
