Ξεκίνησε και επίσημα ο πόλεμος του φυσικού αερίου Ρωσίας - Ευρώπης;

Το επόμενο βήμα στον οικονομικό της πόλεμο με τη Δύση έκανε σήμερα η Ρωσία, «παγώνοντας» τις ροές φυσικού αερίου προς Βουλγαρία και Πολωνία, δύο χώρες που έχουν αρνηθεί να πληρώσουν σε ρούβλια. Υπενθυμίζεται ότι ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν έχει απαιτήσει από χώρες, τις οποίες χαρακτηρίζει «μη φιλικές», να συμφωνήσουν στην εφαρμογή ενός σχεδίου βάσει του οποίου θα πρέπει να ανοίξουν λογαριασμούς στην Gazprombank για τις πληρωμές του ρωσικού φυσικού αερίου, με την τελευταία να αναλαμβάνει τη μετατροπή του συναλλάγματος σε ρούβλια.

Πρόκειται για την πρώτη διακοπή στην Ευρώπη από το 2006 και το 2009, τότε που οι διαφωνίες για τις τιμές του φυσικού αερίου μεταξύ της Ρωσίας και της Ουκρανίας οδήγησαν σε διαταραχές στον εφοδιασμό των ευρωπαϊκών κρατών. Η δεύτερη διακοπή, τον χειμώνα του 2009, διήρκεσε σχεδόν δύο εβδομάδες και μπλόκαρε τη μεταφορά φυσικού αερίου προς την ΕΕ μέσω Ουκρανίας, προκαλώντας μεγάλα προβλήματα. Η Σλοβακία και ορισμένες βαλκανικές χώρες αναγκάστηκαν να κλείσουν εργοστάσια και να κόψουν την παροχή ρεύματος για ορισμένο διάστημα.

Η Σόφια και η Βαρσοβία τονίζουν ότι η διακοπή της παροχής φυσικού αερίου από τη Ρωσία αποτελεί παραβίαση της σύμβασης, ενώ χθες, όταν και έγινε γνωστό ότι θα κλείσουν οι στρόφιγγες, το βουλγαρικό υπουργείο ανέφερε πως έχει λάβει μέτρα για την εξεύρεση εναλλακτικών λύσεων σε ό,τι αφορά τις προμήθειες φυσικού αερίου και τη διαχείριση της κατάστασης. Επίσης, υπογράμμισε ότι στην παρούσα φάση δεν απαιτούνται περιορισμοί στην κατανάλωση φυσικού αερίου στη Βουλγαρία, η οποία καλύπτει πάνω από το 90% των αναγκών της με τις εισαγωγές από την Gazprom.

Νωρίτερα, η ρωσική Gazprom ενημέρωσε την πολωνική κρατική εταιρεία πετρελαίου και φυσικού αερίου PGNiG ότι διακόπτει την προμήθεια φυσικού αερίου μέσω του αγωγού Yamal από το πρωί της Τετάρτης. Η είδηση αυτή οδήγησε σε άλμα πάνω από 20% στις τιμές του φυσικού αερίου στην Ευρώπη.

Σε αυτό το κλίμα, η απόφαση της Μόσχας για διακοπή από σήμερα των ροών φυσικού αερίου προς Πολωνία και Βουλγαρία, έχει θέσει σε συναγερμό τις ελληνικές αρχές. Ο ένας λόγος είναι ότι η Ελλάδα έχει δεσμευθεί στο πλαίσιο της κοινοτικής αλληλεγγύης να βοηθήσει την Βουλγαρία, η οποία εξαρτάται κατά 90% από το ρωσικό αέριο.

Διακοπή της ροής του φυσικού αερίου - Τι θέλει να επιτύχει ο Πούτιν;

Η διακοπή της ροής του φυσικού αερίου ειδικά προς την Πολωνία και τη Βουλγαρία έχει σύμφωνα με αναλυτές ειδική βαρύτητα. Η μεν Πολωνία από την πρώτη στιγμή στάθηκε στο πλευρό της Ουκρανίας, ζητώντας να δοθούν ακόμη και πολεμικά αεροσκάφη, η δε Βουλγαρία απομακρύνθηκε κάπως από την ρωσική σφαίρα επιρροής μετά την απομάκρυνση του Μπορίσοφ.

«Η Μόσχα δεν επέλεξε τυχαία τη χρονική αυτή στιγμή για να εξαπολύσει  επίθεση στην Ευρώπη. Κατ` αρχήν θέλει να πιέσει την Ευρώπη να μην ακολουθήσει τις Ηνωμένες Πολιτείες και τη Βρετανία στις εξαγωγές βαρέων όπλων στην Ουκρανία, που θα άλλαζε τον συσχετισμό δυνάμεων», αναφέρουν αναλυτές στο CNBC.  Ενδεικτική είναι η αλλαγή στάσης της Γερμανίας, η οποία ανακοίνωσε την πρώτη παράδοση βαρέων όπλων στην Ουκρανία. Η υπουργός Άμυνας της Γερμανίας Κριστίν Λαμπρέχτ ανακοίνωσε πως η γερμανική κυβέρνηση ενέκρινε την παράδοση αρμάτων μάχης Gepard, τα οποία είναι εξοπλισμένα με αντιαεροπορικό εξοπλισμό. Επίσης, οι υπουργοί Αμυνας και στρατιωτικοί αξιωματούχοι από περίπου 40 χώρες και μελών του ΝΑΤΟ συμφώνησαν να συνεχίσουν την αποστολή εξοπλισμού στην Ουκρανία, αλλά και τη συγκρότηση μιας «ομάδας επαφής» που θα συνεδριάζει κάθε μήνα για να συντονίζει τη βοήθεια στο Κίεβο. 

Παράλληλα, όμως, η κίνηση θεωρείται ως μια προσπάθεια ενίσχυσης του ρωσικού νομίσματος, το οποίο έχει πληγεί από τις δυτικές κυρώσεις, εξηγεί το BBC. Η συναλλαγματική ισοτιμία του ρωσικού νομίσματος έναντι του δολαρίου έχει επιστρέψει στα προπολεμικά επίπεδα. Το ρούβλι έφτασε μάλιστα να είναι πιο ισχυρό έναντι του ευρώ από ό,τι ήταν τον περασμένο Φεβρουάριο. Το ρωσικό νόμισμα βρίσκεται στο υψηλότερο επίπεδο από τον Ιούνιο του 2020.

Την ίδια ώρα, η Μόσχα έχει βρει «διέξοδο» πώλησης του φυσικού αερίου σε χώρες που απλά θέλουν να εξασφαλίσουν ενεργειακούς πόρους με χαμηλό κόστος, όπως για παράδειγμα, η Ινδία.

Πόσο καλά προετοιμασμένοι είναι οι Ευρωπαίοι για τη διακοπή φυσικού αερίου από τη Ρωσία;

Σε γραπτή της δήλωση που μόλις δημοσιεύθηκε, η κ. φον ντερ Λάιεν αναφέρει: «Η ανακοίνωση της Gazprom ότι σταματά μονομερώς την παράδοση φυσικού αερίου σε πελάτες στην Ευρώπη είναι μια ακόμη προσπάθεια της Ρωσίας να χρησιμοποιήσει το φυσικό αέριο ως μέσο εκβιασμού. Αυτό είναι αδικαιολόγητο και απαράδεκτο. Και δείχνει για άλλη μια φορά την αναξιοπιστία της Ρωσίας ως προμηθευτή φυσικού αερίου».

«Είμαστε προετοιμασμένοι για αυτό το σενάριο. Είμαστε σε στενή επαφή με όλα τα κράτη-μέλη», σημειώνει η πρόεδρος της Κομισιόν. «Εργαζόμαστε για να διασφαλίσουμε εναλλακτικές παραδόσεις και τα καλύτερα δυνατά επίπεδα αποθήκευσης σε ολόκληρη την Ε.Ε. Τα κράτη-μέλη έχουν θέσει σε εφαρμογή σχέδια εκτάκτου ανάγκης για ένα τέτοιο ακριβώς σενάριο και συνεργαστήκαμε μαζί τους».

«Αυτή τη στιγμή πραγματοποιείται συνεδρίαση της ομάδας συντονισμού για το φυσικό αέριο», συνεχίζει η δήλωση. «Χαρτογραφούμε τη συντονισμένη απάντησή μας στην Ε.Ε. Θα συνεχίσουμε επίσης να εργαζόμαστε με διεθνείς εταίρους για να εξασφαλίσουμε εναλλακτικές ροές. Και θα συνεχίσω να συνεργάζομαι με Ευρωπαίους και διεθνείς ηγέτες για να διασφαλίσω την ασφάλεια του ενεργειακού εφοδιασμού στην Ευρώπη».

«Οι Ευρωπαίοι μπορούν να εμπιστευτούν ότι είμαστε ενωμένοι και σε πλήρη αλληλεγγύη με τα κράτη-μέλη που επηρεάζονται ενόψει αυτής της νέας πρόκλησης. Οι Ευρωπαίοι μπορούν να βασίζονται στην πλήρη υποστήριξή μας», καταλήγει η κ. φον ντερ Λάιεν.

Με αυξημένο ρυθμό αναπληρώνονται οι αποθήκες φυσικού αερίου της Ευρώπης από τα μέσα Απριλίου, όπως προκύπτει από τα στοιχεία του συνδέσμου Gas Infrastructure Europe. Συγκεκριμένα, η στάθμη στις 14/4 ήταν στο 27,9% πανευρωπαϊκά και στη συνέχεια έφτασε στο 31,57% στις 24/4. Στη Γερμανία, που είναι και η μεγαλύτερη αγορά στην Ευρώπη, οι αποθήκες έφτασαν από το 29,42% σε 33,37%. Η άνοδος στην Ιταλία ήταν από το 30,93% σε 33,94% στο εν λόγω διάστημα, ενώ στη Βουλγαρία η κατάσταση παραμένει προβληματική αφού οι αποθήκες ενισχύθηκαν από 16,11% μόλις σε 16,86%.

Όλα αυτά ενώ μέσα στον Μάιο αναμένονται εξελίξεις σε ό,τι αφορά τις ρωσικές προμήθειες φυσικού αερίου, καθώς οι πελάτες της Gazprom στην Ευρώπη καλούνται να απαντήσουν στο τελεσίγραφο Πούτιν για πληρωμές με ρούβλια. Σημειώνεται ότι η ίδια η Gazprom διαθέτει αποθήκες επί ευρωπαϊκού εδάφους, άρα επηρεάζει την κατάσταση άμεσα και έμμεσα.

«Οι ροές από άλλες πηγές θα αντικαταστήσουν τις προμήθειες της Gazprom», τόνισε από την πλευρά του ο αρμόδιος υπουργός για την Ενεργειακή Ασφάλεια της Πολωνίας Πιοτ Ναΐμσκι, συμπληρώνοντας πως ούτως ή άλλως η σύμβαση για τον αγωγό Yamal επρόκειτο να λήξει τον Δεκέμβριο. Από την πλευρά της, η Βουλγαρία έχει λάβει μέτρα για να περιορίσει την εξάρτησή της από το ρωσικό φυσικό αέριο. 

Στη Ρώμη, η κυβέρνηση παρακολουθεί στενά την κατάσταση εν μέσω ανησυχιών ότι αυτό που συνέβη με την Πολωνία και τη Βουλγαρία μπορεί να συμβεί παντού, σύμφωνα με πηγές, οι οποίες ωστόσο εμφανίστηκαν καθησυχαστικές ότι δεν υπάρχει προς το παρόν κίνδυνος διακοπής της ροής φυσικού αερίου προς την Ιταλία. 

Το μείζον θέμα είναι το πού θα βρίσκονται οι ευρωπαϊκές αποθήκες στις αρχές του επόμενου χειμώνα με το στόχο της Ε.Ε. να τοποθετείται στο 80%. Μιλώντας πρόσφατα στο Euractiv, ο πρόεδρος του GIE, Τόρμπεν Μπράμπο, δήλωσε ότι οι υπολογισμοί της Ε.Ε. για την απεξάρτηση από το ρωσικό αέριο και την εξεύρεση επαρκών φορτίων LNG για φέτος είναι υπεραισιόδοξοι. Το ίδιο ισχύει και για την ενισχυμένη συμμετοχή του βιομεθανίου, πρόσθεσε.