Υποδεχόμενοι Ουκρανούς πρόσφυγες σε μια ξένη χώρα

Συζητήσαμε με την ηθοποιό Χριστίνα Δενδρινού, που τον τελευταίο χρόνο δραστηριοποιείται σαν εθελόντρια. Η εμπειρία της στο κέντρο υποδοχής Ουκρανών προσφύγων στην πόλη Ισάκτσεα της Ρουμανίας ήταν συγκλονιστική. Την ευχαριστούμε για τον χρόνο της, και για τη συνολική προσφορά της. Διαβάστε τι μας είπε.

* * *

Κυρία Δενδρινού, εργαστήκατε σαν εθελόντρια για πρόσφυγες από την Ουκρανία. Πείτε μας κατ' αρχάς: έχετε δουλέψει και άλλοτε εθελοντικά ή ήταν η πρώτη φορά;
Συν-εργάζομαι εθελοντικά εδώ και έναν χρόνο με το The Love Van. Μαγειρεύουμε για τους ανθρώπους που το έχουν ανάγκη κυρίως στην Αθήνα. 

Πώς πρωτομάθατε για το The Love Van; Από πότε δραστηριοποιείται και τι είναι αυτό που κάνει ακριβώς;
Για να σας απαντήσω, θα παραθέσω τα λόγια του φίλου μου και δημιουργού τού The Love Van, Λευτέρη Παρασκευά: «Το Love Van ήταν μία ιδέα που γεννήθηκε μετά τη φωτιά στο Μάτι. Κατά τη διάρκεια των πυρκαγιών βοηθούσα στο μέτωπο που υπήρχε στην Ραφήνα και τότε είχε δημιουργηθεί ένα μεγάλο θέμα, διότι είχε συγκεντρωθεί μεγάλος αριθμός ρούχων, φαγητών κ.ά., αλλά δεν υπήρχε καμία οργάνωση ώστε να διατεθούν στους ανθρώπους που τα είχαν ανάγκη. Ειδικά στο κομμάτι της τροφοδοσίας, θυμάμαι ότι οι πυροσβέστες έδιναν μάχη καθημερινά για είκοσι ώρες και δεν είχαν να φάνε. Σκοπός τού The Love Van τότε ήταν να γίνει ένα κινητό μαγειρείο. Η κατάληξη είναι το Van αυτή τη στιγμή να βοηθάει ευπαθείς ομάδες. Μεταφέρει ρούχα και ό,τι χρειάζεται ένας άνθρωπος για να επιβιώσει. Μπορεί επίσης να βοηθήσει σε καθαρισμούς, σε ένα θέμα που αφορά κάποιο ζώο και γενικότερα στο περιβάλλον».

Έχω την ευτυχία να γνωρίζω τον Λευτέρη από το 2010 και να παρακολουθώ το έργο του. Έκανε αγώνες για φιλανθρωπικό σκοπό, ενίοτε και για φιλοζωικό, και μου είχε μιλήσει από το 2017 για την ιδέα του για το The Love Van. Με την τραγωδία στο Μάτι, η ιδέα του έγινε ακόμα πιο συγκεκριμένη και άρχισε να παίρνει μορφή και να υλοποιείται μέσα από τους αγώνες στο Τείχιο. Εγώ είμαι νεότερο μέλος της ομάδας του The Love Van, που βρίσκεται δύο Τετάρτες τον μήνα στην Ασωμάτων, όπου μαγειρεύουμε και μοιράζουμε φαγητό στους άπορους συνανθρώπους μας. 

Πόσο από τον χρόνο σας διαθέτετε για τους άλλους; Είναι κάτι που μπορεί να το κάνει ο καθένας;
Δεν διαθέτω όσο χρόνο θα ήθελα, γιατί προκύπτουν δουλειές… Ωστόσο προσπαθώ να βοηθώ ακόμη και όταν δεν μπορώ να είμαι εκεί με τη φυσική μου παρουσία. Συνήθως μαγειρεύουμε δύο φορές τον μήνα με το The Love Van και αν υπάρξουν χορηγίες και περισσότερες. Δεν μπορώ να είμαι κάθε φορά δυστυχώς. Φυσικά και μπορεί να το κάνει ο καθένας, και το συνιστώ ανεπιφύλακτα! Μπορεί να έρθει όποιος έχει μεράκι και όρεξη για βοήθεια και καλή παρέα μια Τετάρτη. Οτιδήποτε και αν κάνει, από το τύλιγμα των πιρουνιών στη χαρτοπετσέτα, μέχρι το κόψιμο του ψωμιού, είναι τεράστια βοήθεια. Και είναι και πολύ διασκεδαστικό.

Ο Λευτέρης και όλη η ομάδα ενθαρρύνουν τον κόσμο να έρθει να συμμετάσχει. Και μια φορά να συμμετάσχεις, αλλάζει όλη σου η αντίληψη στο θέμα της αλληλεγγύης, αλλά και η οπτική στη ζωή, στο τι είναι πρόβλημα, τι είναι αγάπη και προσφορά. Αυτομάτως μπαίνουν προτεραιότητες στα «προβλήματα» και στα προβλήματα της ζωής μας. Στο τέλος νομίζω ότι δίνουμε «τροφή στην ψυχή μας» μαζί με την τροφή για τους ανθρώπους που το έχουν ανάγκη. Νομίζω ότι όποιος έρχεται δοκιμαστικά, ξανάρχεται. Είναι υπέροχη η προσφορά. 

Πού πήγατε λοιπόν με το The Love Van για να βοηθήσετε τους Ουκρανούς πρόσφυγες, και πόσο κάτσατε συνολικά;
Πήγα και βρήκα τον επικεφαλής της αποστολής Σπύρο Θρεψιάδη που ήταν με τη Μαρία Περάκη που είχε ξαναανέβει για δεύτερη φορά (ήταν στην πρώτη φουρνιά της αποστολής με τον Σπύρο και τον Στέφανο Συμινελάκη) στην Ισάκτσεα (Isaccea), στα σύνορα της Ρουμανίας με την Ουκρανία. Εκεί περνούσε ο κόσμος με το φέρι από την Ορλόφκα της Ουκρανίας στη Ρουμανία και έπειτα στην υπόλοιπη Ευρώπη, ή στο Βουκουρέστι. Ουσιαστικά η Ισάκτσεα είναι το πέρασμα για αλλού. Ο Σπύρος που ανέβηκε με τη Μαρία και τον Στέφανο οδικώς με το βαν, έμεινε εκεί συνεχόμενα για έναν μήνα. Οι εθελοντές τού The Love Van και φίλοι του Λευτέρη ή του Σπύρου ανέβαιναν και βοηθούσαν εναλλάξ. Εγώ ήμουν στην τελευταία φουρνιά και έμεινα μόνο μια εβδομάδα, ή μάλλον έξι μέρες, γιατί η Ισάκτσεα είναι σχετικά μακριά από το Βουκουρέστι (πέντε ώρες οδικώς), οπότε η μία μέρα ψιλοτρώγεται στο πήγαιν’-έλα.

Μιλήστε μας για την εμπειρία σας εκεί. Πώς ήταν τα πράγματα; Πού έμεναν οι πρόσφυγες; Ήταν πολλοί; Πώς ήταν το ηθικό τους;
Η συγκριτικά με τους άλλους σύντομη εμπειρία μου από εκεί ήταν ως εξής: συγκλονιστική. Οι Ουκρανοί πρόσφυγες με συγκλόνισαν με το ήθος τους, την αξιοπρέπεια, την υπομονή και την ευγένεια που τους διακρίνει. Δεν ζητούσαν τίποτα. Τους προσφέραμε φαγητό και νερό, καφέ και τσάι, και αν το δέχονταν έλεγαν ένα «ευχαριστώ πολύ» με ένα χαμόγελο που σου έκανε την καρδιά κομμάτια. Δεν θα συζητήσω για τα παιδάκια που φωτιζόταν το πρόσωπο τους με ένα γλειφιτζούρι, μια καραμέλα. Κι ας φαινόταν ότι στη χώρα τους δεν τους έλειπαν το φαγητό ή τα γλυκά. Ας φαίνονταν καλοβαλμένοι.

Νομίζω πως το κοινό τους χαρακτηριστικό είναι πως έφευγαν με τη σκέψη πως θα επιστρέψουν σύντομα στο σπίτι τους, στην πατρίδα τους. Βέβαια υπήρχαν και αυτοί που ξέφυγαν απ’ του χάρου τα δόντια και κουβάλαγαν τόσο πόνο και θλίψη γιατί ήξεραν πως το μαρτύριο θα κρατήσει. Πήγαιναν κυρίως στη Γερμανία, αλλά και στη Βουλγαρία, στην Ελλάδα, στην Ελβετία ή στη Ρουμανία. Στην Πολωνία, πάνε από τα σύνορά της με την Ουκρανία. 

Εκεί λοιπόν, ήμασταν διάφοροι εθελοντές —ανεξαρτήτως καταγωγής, κομματικού προσανατολισμού, φύλου ή λοιπών διαφορών— για να βοηθήσουμε τους ανθρώπους, όλους τους ανθρώπους, τον κάθε άνθρωπο (όπως είπε και ο αγαπημένος Σπύρος) που έχει ανάγκη με ένα ζεστό μαγειρεμένο φαγητό, ένα χαμόγελο και μια αγκαλιά. Είναι συγκλονιστικό να βλέπεις κυρίως γυναικόπαιδα, να έχουν αφήσει κατά χιλιάδες το σπίτι τους εν μιά νυκτί και να έχουν μια τσάντα και τα ζωάκια τους στην αγκαλιά και να αναζητούν ένα προσωρινό σπίτι, αλλού. Είναι επίσης τραγικό να βλέπεις ηλικιωμένους να φεύγουν από το σπίτι τους… Εκεί λες ότι σίγουρα δεν πάει κάτι καλά… 

Αυτό που με συγκλόνισε επίσης είναι οι εθελοντές, από όλο τον κόσμο: Ρουμανία, Αμερική, Ισπανία, Ιταλία, Γερμανία, Ελβετία… Η αγάπη και η αλληλεγγύη που δείχνουν αυτοί οι άνθρωποι. Η αφοσίωση. Υπάρχει ελπίδα. «There is a light that never goes out», που λέει και το τραγούδι. 

Τι θα θυμάστε για πάντα; Ποιο ήταν το πιο χαρακτηριστικό που είδατε, ακούσατε ή μάθατε εκεί;
Δεν θα ξεχάσω τα μάτια των παιδιών που φωτίζονταν, και τα ευγενικά τους χαμόγελα όταν τους προσφέραμε μια καραμέλα, και τις αγκαλιές, αυτές τις τρεις αγκαλιές που πήρα, τις αγκαλιές τις σιωπηλές που τα λένε όλα. Δεν θα ξεχάσω επίσης την αγάπη των εθελοντών. Δεν θα ξεχάσω την αλληλεγγύη που δείχνει ο κόσμος αν το θέλει. Δεν θα ξεχάσω το «spashiba balsoi» που λέγανε με τεράστιο χαμόγελο οι Ουκρανοί πρόσφυγες. 

Ήρθατε σε στενότερη επαφή με κάποιους από αυτούς;
Ήρθα κυρίως σε επαφή με μια γυναίκα, τη Βάλια. Ανταλλάξαμε τηλέφωνα και αγκαλιές και μου έστειλε μήνυμα από τη Γερμανία μόλις έφτασε. Το δώρο μου είναι αυτό το μήνυμα. Το παράσημό μου, ο θησαυρός μου. Και οι φωτογραφίες των παιδιών της που είναι καλά. Ο άντρας της έχει παραμείνει στην Οδησσό. Προχθές όμως Μεγάλο Σάββατο που μιλήσαμε με μηνύματα, ήταν στενοχωρημένη γιατί βομβαρδίστηκε πάλι η Οδησσός και σκοτώθηκε μια φίλη της και γειτόνισσα με το τριών μηνών βρέφος της εκεί…

Πώς νιώθετε αφότου επιστρέψατε στην Ελλάδα; Πώς αισθάνεστε γενικώς με την κατάσταση στην Ουκρανία;
Αφότου επέστρεψα, το μυαλό μου είναι εκεί… ακόμα εκεί… Και νιώθω ανήμπορη. Έφυγα από την Ελλάδα με συναισθήματα οργής και τώρα που επέστρεψα νιώθω μια βαθιά θλίψη που συντελούνται αυτά τα εγκλήματα κάτω από τη μύτη μας και δεν τα σταματάει κανείς. Νιώθω αδύναμη μπροστά στην κτηνωδία. Και νιώθω θυμό για όσους υποστηρίζουν αυτήν την εισβολή με φαιδρά επιχειρήματα. Με τρομάζει η απάθεια των ανθρώπων που νομίζουν πως αυτό που συμβαίνει στην Ουκρανία αφορά μόνο τους Ουκρανούς. Γιατί όσοι πιστεύουν πως αυτό που συμβαίνει δεν μας αφορά όλους ως ανθρώπους, είναι βαθιά νυχτωμένοι. 

Πάντα όμως έχω αισιοδοξία, γιατί στην Ισάκτσεα είδα πως μπορεί να είμαστε λίγοι αριθμητικά σε σχέση με όλο τον κόσμο, όμως είμαστε δυνατοί και αρκετοί για να συν-εργαζόμαστε για το καλό της ανθρωπότητας. Λίγοι αλλά καλοί. Ευτυχώς υπάρχει αγάπη και αλληλεγγύη. Υπάρχει φως στο σκοτάδι. Μέσα στον ζόφο του πολέμου, υπάρχει και αυτή η πλευρά, η φωτεινή πλευρά. Ωστόσο να πω πως, και εκτός εθελοντισμού, είδα πολύ ωραίες δράσεις και κινήσεις ανθρώπων. Άνθρωποι που φιλοξένησαν οικογένειες Ουκρανών στην Ελλάδα, που έστειλαν πράγματα, που έκλεισαν Airbnb στην Ουκρανία, που οργάνωσαν μαραθωνίους και πολλές άλλες διακριτικές αλλά διόλου ασήμαντες κινήσεις από γνωστούς μου και φίλους στην Ελλάδα και στο εξωτερικό.

Πόσο αισθάνεστε να σας έχει επηρεάσει συνολικά η ρωσική εισβολή και ο πόλεμος;
Εδώ και δύο μήνες, ξυπνάω και κοιμάμαι διαβάζοντας άρθρα και κοιτάζοντας φωτογραφίες από τις κτηνωδίες του πολέμου. Ακούω καθημερινά και ευλαβικά τον Κώστα Ονισένκο που καταγράφει κάθε του ημέρα από την πρώτη μέρα της εισβολής. Είμαι πολύ θυμωμένη. Πριν φύγω, ήμουν οργισμένη. Οργισμένη που συντελείται μια νέα γενοκτονία και που υπάρχει ακόμα κόσμος που, ενώ έχει πρόσβαση στην πληροφορία, κλείνει τα μάτια, κοιτάζει αλλού, προσπαθεί να το κομματικοποιήσει, να δικαιολογήσει την εισβολή, να τη συγκρίνει με άλλους πολέμους, να τη γενικεύσει λέγοντας «είμαστε με την ειρήνη και τον άνθρωπο», λες και εμείς που παίρνουμε θέση είμαστε πολεμοχαρείς κατά των λαών και των ανθρώπων. Πάντως, μαζί με τους εγκληματίες του πολέμου αυτού, θα κριθούν και αυτοί από την ιστορία και από όσους έχουν λογική, ευαισθησία και ενσυναίσθηση. 

Τι αισθάνεστε για τον «φιλορωσισμό» μεγάλου μέρους των Ελλήνων;
Απογοήτευση, οργή. Έχω ξεκόψει από φίλους και δεν με πειράζει. Αυτό θα έκανα και αν κάποιος ήταν νεοναζί: θα ξέκοβα από αυτόν τον φίλο. Δεν πρόκειται για μια απλή διαφωνία. Δεν μου επιτρέπουν οι αρχές μου και η ηθική μου να συναναστρέφομαι με τέτοιο κόσμο. Διάβασα το μανιφέστο του Πούτιν και ανατρίχιασα… μιλούσε ξεκάθαρα για εθνοκάθαρση. Είναι περίεργο, αλλά πολλοί που υποστηρίζουν πως είναι εναντίον των ναζί και των νεοναζί, και αντιφασίστες, υποστηρίζουν έναν δικτάτορα, έναν νέο Χίτλερ, λέγοντας εμμέσως πλην σαφώς πως οι Ουκρανοί το αξίζουν αυτό γιατί είναι νεοναζί…

Δεν καταλαβαίνω γιατί, ενώ παίρνουμε ξεκάθαρη θέση απέναντι στους νεοναζί (οι περισσότεροι θέλω να πιστεύω), στην περίπτωση αυτή ξαφνικά κάποιοι διατηρούν στάση ουδετερότητας — δεν θα το ονομάσω «στάση Ελβετίας», γιατί ακόμα και η Ελβετία πήρε θέση σε αυτόν τον πόλεμο. Επίσης, υπάρχουν και αυτοί που παίρνουν ανοιχτά το μέρος του εισβολέα. Πραγματικά δεν ξέρω ποιο απ τα δύο είναι χειρότερο…

Έχω σταματήσει πια να κάνω διάλογο με ανθρώπους που στη βάση διαφωνούμε. Δεν έχει νόημα. Είναι άσκοπη σπατάλη ενέργειας. Και τη χρειάζομαι την ενέργεια και τον θυμό μου για καύσιμο. Για να βοηθήσω ουσιαστικά. Όχι για να συζητάω αν υπάρχει περίπτωση 2+2 να κάνει 5 και να αναλώνομαι σε μικροπολιτικές κομματικές διαμάχες με σκοταδιστές, με ανθρώπους βαθιά ιδεοληπτικούς που μιλάνε για αλληλεγγύη χωρίς να ξέρουν το πραγματικό της νόημα, που μιλάνε για ανθρωπισμό αλλά μόνο όταν αφορά συγκεκριμένους ανθρώπους, για τα ανθρώπινα δικαιώματα μόνο όσων υποστηρίζουν οι ίδιοι, και για καλή βία (τη δική τους βία) κακή βία (τη βία των άλλων). Δεν αντέχω αυτούς που υποστηρίζουν μόνο όσους είναι όμοιοί τους ή μόνο όσους ιδεολογικά ανήκουν στο ίδιο στρατόπεδο με αυτούς. Ούτε μπορώ να επιλέγω ποιο πλάσμα αξίζει βοήθεια ή αν κάποιου η βία είναι καλύτερη και σωστότερη από κάποιου άλλου.

Για να συνοψίσω: όταν βλέπω σκοτωμένα παιδιά και άμαχο πληθυσμό, δεν έχω να συζητήσω τίποτα. Δεν καταλαβαίνω τι μπορεί να υπάρχει να συζητήσουμε όταν βλέπουμε εικόνες όπως αυτές από την Μπούτσα και τη Μαριούπολη. Όταν βιάζονται γυναίκες και ανήλικα. Όταν εκτελείται κόσμος εν ψυχρώ. Όταν ακούμε ηχητικά από Ρώσους να λένε, «Ισοπέδωσέ τους» «Μα, είναι άμαχοι…» «Καθάρισέ τους όλους!» Όταν ακούμε διάλογο μεταξύ ζευγαριού Ρώσων, ενός στρατιωτικού με την κοπέλα του, να του λέει γελώντας, «Ξέρω ότι βιάζετε κοπέλες εκεί που είστε», στην Ουκρανία στον πόλεμο, «δεν με πειράζει, να βάζεις προφυλακτικό όμως». Πώς γίνεται να μένουμε αμέτοχοι σε αυτό; Πώς γίνεται να είμαστε γενικά με την ειρήνη και όχι με την Ουκρανή δεκαπεντάχρονη που βιαζόταν για μέρες μπροστά στη μάνα της που ξεψυχούσε; Ή όχι με τα παιδιά που είναι κλεισμένα σε καταφύγια με τα πτώματα ημερών δίπλα τους;

Δεν γίνεται να είμαι γενικά με την ειρήνη. Είναι πολύ απλό. Ήμουν θυμωμένη, ναι, αλλά τώρα έχω στρέψει όλη αυτή την ενέργεια στο τι μπορώ να κάνω για να βοηθήσω τους Ουκρανούς. Έχω πεισμώσει. Και δεν θα απολογηθώ σε όποιον πάει να μου φορέσει την ταμπέλα του εθνικιστή, ή του πολεμοχαρή οπαδού, επειδή παίρνω ξεκάθαρη θέση εναντίον μιας εισβολής. Θα το κάνω και για κάθε άνθρωπο απ’ όπου και αν προέρχεται αν είναι στο χέρι μου και μπορώ.

Θα ξαναπηγαίνατε να εργαστείτε εθελοντικά για τους πρόσφυγες;
Με χίλια. Και για να ξεκαθαρίσουμε κάτι που επίσης συζητιέται πολύ: Εθελοντισμό κάνουμε πρώτα για τον εαυτό μας και ύστερα για τους άλλους. Εθελοντισμό κάνουμε για την ψυχή μας πρώτα. Γιατί το να βοηθάς τον συνάνθρωπό σου (τον κάθε άνθρωπο) γεμίζει πρώτα εσένα με αγάπη… Ακούγεται εγωιστικό, αλλά είναι αληθινό και ειλικρινές. Μόνο όταν είσαι πλήρης εσύ, μπορείς να δώσεις. Και, για να το κάνεις αυτό, για να προσφέρεις, πρέπει να είσαι γεμάτος, να αγαπάς τον εαυτό σου και τους συνανθρώπους σου. Όποιος υποστηρίζει πως κάνει εθελοντισμό μόνο για να βοηθήσει τους άλλους, ανιδιοτελώς, λέει τη μισή αλήθεια.
Ωστόσο εύχομαι να έρθει η μέρα που δεν θα χρειάζεται ο κόσμος εθελοντές. Γιατί δεν θα γίνονται αυτά τα αίσχη. Γιατί θα υπάρχει ειρήνη. Παρόλο που ο άνθρωπος δείχνει να μη μαθαίνει απ τα λάθη του, εγώ ωστόσο θέλω να ελπίζω.