Κοσμος

Ομαδικοί τάφοι και ρωσικά ψέματα

Δεν είναι η πρώτη φορά που η Ρωσία αρνείται τη διάπραξη μαζικών σφαγών σε ξένο έδαφος

stavros-papadimas_1.jpg
Σταύρος Παπαδήμας
3’ ΔΙΑΒΑΣΜΑ
σφαγή κατίν
© public domain

Ο Ιταλός ιστορικός της Πολωνίας Francesco Cataluccio γράφει για σοβιετική και ρωσική προπαγάνδα συγκρίνοντας τις σφαγές της Μπούκα και του Κατίν

Οι Ρώσοι δεν διαψεύδουν μόνο τις φρικαλεότητες του πολέμου στην Ουκρανία αλλά και την ίδια την ύπαρξή του. Σε μια εποχή προηγμένων επικοινωνιών, επαναλαμβάνουν την τεχνική των μπολσεβίκων στο εσωτερικό της Ρωσίας –απαγορεύοντας, όσο αυτό είναι δυνατό, την ενημέρωση των πολιτών– ενώ στο εξωτερικό διαδίδουν ψέματα μέσα από ένα εκτεταμένο δίκτυο που περιλαμβάνει πρακτορεία σε ολόκληρο τον κόσμο.

Είναι πολύ δύσκολο να οριστεί τι είναι έγκλημα πολέμου και τι είναι «απλώς» συνέπεια του πολέμου: ο πόλεμος δεν γίνεται ποτέ με λευκά γάντια. Ωστόσο, όπως γράφει στο Eást Journal ο ειδικός στην ιστορία της Πολωνίας, Francesco Cataluccio, οι εικόνες ομαδικών εκτελέσεων στην Ουκρανία, ιδιαίτερα στην Μπούκα, θυμίζουν, αναπόφευκτα, τις εκτελέσεις χιλιάδων Πολωνών αξιωματικών, αστυνομικών, διανοουμένων, πολιτικών κρατουμένων και αιχμαλώτων πολέμου, που διέπραξαν είτε οι Ναζί, είτε η μυστική αστυνομία, το Λαϊκό Κομισαριάτο Εσωτερικών Υποθέσεων (γνωστότερη με τα αρχικά NKVD), της Σοβιετικής Ένωσης την άνοιξη του 1940. Οι Γερμανοί υποτίθεται ότι ανακάλυψαν τον τόπο της σφαγής καθώς προήλαυναν προς τη Ρωσία: σε απόσταση 500 χιλιομέτρων περίπου από τα σύνορα της Πολωνίας, εντός του ρωσικού εδάφους, κοντά το δάσος του Κατίν, που βρίσκεται 6,5 χλμ. από την ομώνυμη πόλη. Όπως ήταν φυσικό, ο Γκέμπελς εκμεταλλεύτηκε το γεγονός για προπαγανδιστικούς λόγους, σε μια εποχή όπου το τελευταίο που είχαν ανάγκη οι Σοβιετικοί ήταν να αμαυρωθεί η εικόνα τους στη διεθνή σκηνή.

Στο Κατίν θανατώθηκαν χιλιάδες κρατούμενοι από το στρατόπεδο συγκέντρωσης του Κάζελσκ· το ίδιο είχε συμβεί στα στρατόπεδα Άστασκοφ και Σταραμπέλσκ, καθώς και σε φυλακές της δυτικής Λευκορωσίας και της δυτικής Ουκρανίας. Η σφαγή επιδείνωσε τις ήδη ταραγμένες σχέσεις Πολωνίας και Σοβιετικής Ένωσης που είχαν ανοιχτούς λογαριασμούς ήδη από τον Μεσαίωνα: οι Πολωνοί ήταν ανέκαθεν πεπεισμένοι ότι ένοχοι ήταν οι Ρώσοι, μια άποψη που επί δεκαετίες δεν συμμερίζονταν ούτε οι μεγάλες ευρωπαϊκές δυνάμεις. Δεν έχει ιδιαίτερη σημασία πια: σημασία έχει το πώς δεν διαδίδονταν οι πληροφορίες, το πώς η κάθε πλευρά έπειθε τους δικούς της με το αφήγημα που την εξυπηρετούσε. Ο αριθμός των θυμάτων στο Κατίν υπολογίζεται γύρω στις 22.000: τουλάχιστον αυτό μαθεύτηκε το 1943. Η Σοβιετική Ένωση αρνήθηκε οποιαδήποτε ευθύνη επιρρίπτοντάς το έγκλημα στη ναζιστική Γερμανία, αλλά λίγο πριν από τη διάλυσή της το 1990 και ενόψει του ανοίγματος των ιστορικών αρχείων, οι Ρώσοι αναγνώρισαν και καταδίκασαν το έγκλημα της NKVD, καθώς και τις μεταγενέστερες προσπάθειες συγκάλυψής του. Σήμερα μόνο το ρωσικό και το ελληνικό ΚΚ δεν παραδέχονται ότι οι άγιοι Σοβιετικοί πατριώτες λιάνισαν τους Πολωνούς – αλλά, πράγματι, αμφότερες οι πλευρές έχουν στα χέρια τους κάποια τεκμήρια.

Το 2008, όταν αποχαρακτηρίστηκαν όλα τα σοβιετικά αρχεία και το 2010 απεδείχθη ότι η σφαγή του Κατίν έγινε με εντολή του Στάλιν και του Λαυρέντη Μπέρια. Όσο για τα κίνητρα του Στάλιν και του Μπέρια, ας πούμε ότι ήταν η εξόντωση της μελλοντικής ελίτ για μια ανεξάρτητη Πολωνία – όμως είναι μάταιο να αναζητούμε λογικές αιτίες σε παράλογες πράξεις. Θέλω να πω με την αναφορά στο Κατίν ότι το 1943 ήταν ευκολότερο να ψεύδεσαι και να κατηγορείς τους εχθρούς σου για φρικαλεότητες – ιδιαίτερα όταν οι εχθροί διέπρατταν όντως φρικαλεότητες· τις δικές τους. Σήμερα, παρά τις απεριόριστες δυνατότητες διεστραμμένης χρήσης των ψηφιακών μέσων, είναι σχεδόν αδύνατο να αποκρύπτονται μαζικά εγκλήματα. Και παρότι υπάρχουν ακόμα χρήσιμοι ηλίθιοι, εύπιστοι ιδεολόγοι και συνωμοσιολόγοι, η Ρωσία δεν έχει την αίγλη που είχε επί σοβιετικής εποχής, άρα είναι λιγάκι δυσκολότερο να πουλάει φύκια για μεταξωτές κορδέλες. Το ότι ο φιλοσοβιετικός κόσμος δεν θέλησε να πιστέψει ούτε τους αυτόπτες μάρτυρες της σφαγής του Κατίν –για παράδειγμα τον Ντμίτρι Τακάρεφ ή τον Μιτροφάν Σιραμιάτκνικοφ που τα αφηγήθηκαν όλα με ανατριχιαστικές λεπτομέρειες– δεν σημαίνει ότι θα δείξει παρόμοια αφοσίωση στον Πούτιν και θα δυσπιστήσει έναντι των σημερινών μαρτύρων.

Από την πλευρά των Ρώσων, οι μαζικές εκτελέσεις, εκτός του ότι δείχνουν τη συνέχεια των πολεμικών πρακτικών της Ρωσίας, επαναλαμβάνουν ένα παλιό λάθος. Όπως ήταν σκέτη παραφροσύνη να εξοντώνουν την αφρόκρεμα του πολωνικού στρατού ενόψει της γερμανικής εισβολής (την οποία όντως δεν περίμεναν τόσο νωρίς λόγω του συμφώνου Μολότοφ-Ρίμπεντροπ), έτσι και τώρα είναι σκέτη παραφροσύνη να σκοτώνουν Ουκρανούς και να καταστρέφουν πόλεις τις οποίες διεκδικούν για δικές τους. Φαίνεται επιπλέον μάταιο να μεταδίδουν ψεύτικες πληροφορίες με την προσδοκία ότι το κοινό του 2022 είναι παρόμοιο με εκείνο του 1943.

Ο Francesco M. Cataluccio καταλήγει ότι ο όρος «γενοκτονία», που χρησιμοποιεί ο Τζο Μπάιντεν, ίσως να μην είναι ακριβής στην περίπτωση των ρωσικών φρικαλεοτήτων - προς το παρόν. «Ωστόσο», γράφει στο άρθρο του Eást Journal, «δεν υπάρχει ιεραρχία στις φρικαλεότητες. Αυτό που συνέβη στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο ήταν το όριο του κακού, αλλά, όπως έγραφε ο Πρίμο Λέβι, θα μπορούσε να επαναληφθεί σε άλλες συνθήκες, γιατί στην ανθρώπινη φύση υπάρχει το σαδιστικό ένστικτο, αν και δεν θέλουμε να το δούμε. Το κοινό στοιχείο με τη γενοκτονία των Εβραίων, των Αρμενίων, και των Τούτσι της Ρουάντα από τους ομοεθνείς τους Χούτου είναι η πρόθεση εξόντωσης μιας ομάδας που χρησιμοποιεί κάθε μορφή βίας και βαρβαρότητας για να απανθρωποποιήσει τα άτομα που προορίζονται για εξόντωση. Η φρίκη προκύπτει από μια πολύ συγκεκριμένη στόχευση και από συγκεκριμένες αποφάσεις που οδηγούν τους ανθρώπους να εξοντώσουν άλλους ανθρώπους: συνήθως, το υπόβαθρο είναι φυλετικές ή θρησκευτικές προκαταλήψεις ή ιδεολογική επιμονή. Στην περίπτωση της Ουκρανίας, οι σφαγές οφείλονται κυρίως στη λύσσα του ίδιου του Πούτιν ο οποίος περίμενε να κατακτήσει την Ουκρανία μέσα σε λίγες μέρες».

ΕΓΓΡΑΦΕΙΤΕ ΣΤΟ NEWSLETTER ΜΑΣ

Tα καλύτερα άρθρα της ημέρας έρχονται στο mail σου

ΠΡΟΣΦΑΤΑ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ

ΔΙΑΒΑΖΟΝΤΑΙ ΠΑΝΤΑ

ΔΕΙΤΕ ΕΠΙΣΗΣ

Έχετε δει 20 από 200 άρθρα.