Κένυα: Έρανος για κλέφτη τροφίμων

Ο 21χρονος Alvin Chivondo, που συνελήφθη να κλέβει τρόφιμα αξίας 3.165 λιρών από σούπερ μάρκετ του Ναϊρόμπι, ανάμεσα στα οποία ήταν 5 κιλά ρύζι, 5 λίτρα μαγειρικό λάδι και 2 κιλά ζάχαρη, καταδικάστηκε την περασμένη Τετάρτη σε κράτηση ενός έτους. Καθώς, όπως ήταν αναμενόμενο, ο άνθρωπος αδυνατεί να εξαγοράσει την ποινή του −100.000 λίρες− πολιτικά πρόσωπα και δημοφιλείς καλλιτέχνες οργάνωσαν έρανο συγκεντρώνοντας σχεδόν 30.000 λίρες. Τελικά, χθες, ο πρώην κυβερνήτης του Ναϊρόμπι, Μάικ Σόνκο, πλήρωσε το πρόστιμο και δεσμεύτηκε να προσφέρει στον Chivondo δουλειά και προμήθεια τροφίμων για ένα μήνα.

«Οι περισσότεροι Κενυάτες μαραζώνουν μέσα στη φτώχεια και δεν μπορούν να εξασφαλίσουν ούτε ένα γεύμα την ημέρα για την οικογένειά τους», είπε ο Μάικ Σόνκο, «γι’ αυτό αποφάσισα να πληρώσω το δικαστικό πρόστιμο. Ο κύριος Alvin Linus Chivondo καταδικάστηκε σε φυλάκιση ενός έτους γιατί έκλεψε τσάι, λάδι, ρύζι και μέλι, αν και ο Chivondo ζήτησε επιείκεια από το δικαστήριο λέγοντας ότι έχασε τη δουλειά του πριν από δύο μήνες, ότι έχει ένα μωρό τεσσάρων μηνών, κι ότι η οικογένειά του δεν είχε φάει για τέσσερις ημέρες», πρόσθεσε ο Σόνκο, καταλήγοντας ότι δεν θέλει να πολιτικοποιήσει το θέμα. Το θέμα ωστόσο πολιτικοποιήθηκε επειδή στην Κένυα τιμωρούνται σκληρά οι μικροπαραβάτες ενώ οι πολιτικοί δωρολήπτες αποτελούν καθεστώς.

Στις περισσότερες ανεπτυγμένες χώρες οι ποινές για τέτοια αδικήματα είναι συνήθως η τριπλή πληρωμή των κλοπιμαίων, ενώ σε πλείστες περιπτώσεις, αν πρόκειται για μικρή ποσότητα τροφίμων, η παρανομία θεωρείται ως μη γενομένη. Ακόμα κι αν ο καταστηματάρχης ακολουθήσει τη δικαστικό οδό, δεν τίθεται ζήτημα φυλάκισης ή προστίμου − συνήθως η ποινή είναι κοινωφελής εργασία.

Σημασία έχει το είδος των κλοπιμαίων, αν δηλαδή πρόκειται για τρόφιμα πρώτης ανάγκης ή αν πρόκειται για παιχνίδια, διακοσμητικά, ηλεκτρονικά ή καλλυντικά. Σε χώρες όπου υπάρχει πρόβλημα φτώχειας σε βαθμό πείνας, το φαινόμενο είναι πολύ διαφορετικό από το shoplifting στον δυτικό κόσμο, όπου η μικροκλοπή είναι συχνά μέρος της διαδικασίας ενηλικίωσης: οι περισσότεροι αναζητούν φτηνές συγκινήσεις, αλλά, αν συλληφθούν «κλέβοντας οπώρας» ενηλικιώνονται απότομα. Μερικές φορές η ερασιτεχνική και ευκαιριακή νεανική μικροκλοπή μπορεί να εξελιχθεί σε τρόπο ζωής: στις ΗΠΑ συλλαμβάνονται περίπου 10 εκατομμύρια άτομα κάθε πενταετία − το αστρονομικό αυτό νούμερο αντιστοιχεί σε ένα ελάχιστο ποσοστό μικροκλεφτών∙ μόνο ένας στους 48 shoplifters συλλαμβάνεται.

Παρά την τεχνολογία επιτήρησης και ασφάλειας −κάμερες, μαγνητικούς αισθητήρες, καμπύλους καθρέφτες κ.τ.λ.− από το shoplifting φαίνεται πως οι έμποροι λιανικής χάνουν περίπου το 0,6-2% των αποθεμάτων τους. Το μεγαλύτερο μέρος το κλέβουν έφηβοι ή πολύ νέοι: είναι χαρακτηριστικό ότι στις ΗΠΑ τα βιβλία που χάνονται συχνότερα είναι δήθεν εναλλακτικών και επαναστατών συγγραφέων −Charles Bukowski, Jim Thompson, Philip K. Dick, William S. Burroughs, Hunter S. Thompson, Michel Foucault, Jack Kerouac κτλ− χωρίς αυτό να σημαίνει απαραιτήτως ότι οι βιβλιοκλέφτες ενδιαφέρονται για την πνευματική τροφή. Ένα άλλο ενδιαφέρον στοιχείο από τη διεθνή εμπειρία είναι ότι πριν από το 1980 οι γυναίκες έκλεβαν συχνότερα (π.χ. κραγιόν, τεστ εγκυμοσύνης, αξεσουάρ: φουλάρια, καπέλα κτλ), έκτοτε όμως οι άνδρες έχουν εξισωθεί με τις γυναίκες κλέβοντας κυρίως ξυραφάκια, αποσμητικά και ηλεκτρονικά είδη. Ο μέσος κλέφτης καταστημάτων κλέβει για πρώτη φορά σε ηλικία δέκα ετών, με τη συχνότητα να κορυφώνεται στην εφηβεία και στη συνέχεια να μειώνεται. Άνθρωποι όλων των φυλών κλέβουν εξίσου και οι φτωχοί κλέβουν κάπως περισσότερο από τους πλούσιους, αλλά όχι πολύ περισσότερο. Στις ΗΠΑ, όταν κάποιος πιαστεί να κλέβει, έχει στο καλάθι του απλήρωτα εμπορεύματα αξίας 200 δολαρίων κατά μέσον όρο.

Σε όλες τις δυτικές χώρες οι ποινές για κλοπή από κατάστημα κυμαίνονται, θεωρητικά, από έξι μήνες μέχρι δύο χρόνια φυλάκιση, αναλόγως με την αξία των κλοπιμαίων και με το παρελθόν του συλληφθέντος. Πριν από καμιά δεκαριά χρόνια, όταν ο Βρετανός σεφ και τηλεπαρουσιαστής Antony Thompson συνελήφθη για κλοπή τριών κρεμμυδιών και μιας λαχανοσαλάτας από ένα κατάστημα της Tesco, εκτός του ότι έγινε ρεζίλι, του επιβλήθηκε κοινωφελής εργασία. Όσο για τη Γουαϊνόνα Ράιντερ, που συνελήφθη να κλέβει ρούχα αξίας 5.500 δολαρίων στο Μπέβερλι Χιλς, το πλήρωσε με την καριέρα της.

Στο ισλαμικό νομικό σύστημα η κλοπή τιμωρείται με ακρωτηριασμό του χεριού του κλέφτη, αλλά στις περισσότερες ισλαμικές χώρες δεν εφαρμόζεται για το shoplifting (εξαιρείται η Σαουδική Αραβία όπου εφαρμόζεται). Όσο για την Κένυα, δεν είναι η πρώτη φορά που το shoplifting παίρνει εθνικές διαστάσεις: το 2011 δύο φτωχές γυναίκες συνελήφθησαν σε σούπερ μάρκετ της πόλης Κιάμπου επειδή είχαν κλέψει χαρτιά υγείας.