Γαλλικές εκλογές: ο νέος εθνικο-ευρωπαϊκός διχασμός

Μπορεί ο πρώτος γύρος των Γαλλικών προεδρικών εκλογών να έληξε με ένα στεναγμό ανακούφισης για την τύχη του απερχόμενου Προέδρου Εμμανουέλ Μακρόν και της Ευρώπης, σήμανε όμως ταυτόχρονα την έναρξη μιας νέας πολιτικής εποχής για τη Γαλλία - και όχι μόνο.

Σε αυτήν φαίνεται ότι δεν θα κυριαρχεί πλέον η αντίθεση δεξιάς-αριστεράς, αλλά ένας νέος και ίσως βαθύτερος διχασμός μεταξύ δύο διαφορετικών και συγκρουόμενων κόσμων και ενός δυνάμει τρίτου που εμφανίζεται υπό τη μορφή του κόμματος της αποχής που πλέον μονιμοποιείται και θεσμοθετείται ως ο ρυθμιστής του εκλογικού εκκρεμούς. Τον βαθύτερο διχασμό τον είχαμε δει να σημαδεύει επί Ντόναλντ Τραμπ την Αμερικανική Δημοκρατία των Ηνωμένων Πολιτειών. Τώρα παριστάμεθα μάρτυρες της εξαγωγής του στις δημοκρατίες  της Γηραιάς Ηπείρου, απειλώντας τη στατικότητα του ευρωπαϊκού οικοδομήματος.

Τρία είναι τα βασικότερα χαρακτηριστικά του. Το πρώτο είναι η ρευστοποίηση της εκλογικής βάσης των παραδοσιακών κομμάτων. Το δεύτερο είναι η ανασύνθεση του παλιού πολιτικού συστήματος στη βάση μιας νέας διχοτομίας. Το τρίτο η αναγωγή της αποχής σε νομιμοποιημένη εκλογική συμπεριφορά ακόμα και υπό τις έκτακτες περιστάσεις μειζόνων κρίσεων, όπως είναι η εν εξελίξει ευρισκόμενη ουκρανική κρίση.

Τι σημαίνουν όλα αυτά ενόψει του δεύτερου γύρου των Γαλλικών προεδρικών εκλογών; Σημαίνουν πρώτα από όλα ότι όλα τα ενδεχόμενα παραμένουν ανοιχτά μη αποκλειομένου του ατυχήματος που θα αποσταθεροποιήσει όλη την Ευρώπη. Την άνοδο, δηλαδή, στην εξουσία της ιδεολογικής συγγενούς του Όρμπαν, Μαρίν Λε Πεν.

Γιατί ενδέχεται να συμβεί αυτό; Διότι σε αντίθεση με ό,τι συνέβη στις εκλογές του 2017, η Λε Πεν έχει αυτή τη φορά εκλογικές δεξαμενές από τις οποίες μπορεί να αντλήσει τις δυνάμεις που χρειάζεται για να νικήσει τον Μακρόν στο όνομα μιας συμμαχίας των θυμωμένων δυνάμεων του «λαϊκού πατριωτισμού» εναντίον των «αλαζονικών αντιλαϊκών» δυνάμεων του «ευρωπαϊκού κοσμοπολιτισμού». Η «παράταξη της κοινωνικής δυσφορίας» είναι που θα συγκρουσθεί σε δεκαπέντε ημέρες επί γαλλικού εδάφους με την «παράταξη της ευρωπαϊκής αισιοδοξίας» που θέλει την επανεκλογή Μακρόν.

Η πρώτη αντιπροσωπεύει δυνάμει το άθροισμα των ψηφοφόρων του εν ευρεία εννοία «αντιμακρονικού» μπλοκ, που ξεπέρασε στον πρώτο γύρο το 58% του εκλογικού σώματος. Μπορεί στον δεύτερο γύρο να ανασυγκροτηθεί λειτουργώντας ως «κοινό πατριωτικό μέτωπο»; Μπορεί να συσπειρώσει τα στρώματα των «μη-προνομιούχων» κοινωνικών στρωμάτων, ευελπιστώντας ότι κατά αυτόν τον τρόπο θα πετύχει εναντίον των δυνάμεων του δημοκρατικού τόξου αυτό που δεν πέτυχε το 2017: να αποκλείσει, δηλαδή, τον εκπρόσωπο των «προνομιούχων» ευρωπαϊστών Μακρόν από τη διακυβέρνηση της Γαλλίας; Δεν είναι απίθανο.

Βεβαίως πρόκειται για ένα πολύ ανομοιογενές και άρα όχι ιδιαίτερα συνεκτικό μέτωπο. Μπορεί όμως να πετύχει ευκολότερα αυτή τη φορά τους στόχους του, ακριβώς επειδή είναι  πιθανότατο να τριχοτομηθεί τώρα η εκλογική βάση, τόσο της ρεπουμπλικανικής κενροδεξιάς όσο και της δημοκρατικής αριστεράς.

Η πρώτη τελεί ήδη υπό διάλυση με αποτέλεσμα να αναπτύσσονται στους κόλπους της κεντρόφυγες δυνάμεις ανυπακοής στην προτροπή της ηγεσίας της να στηρίξει στις επαναληπτικές εκλογές τον απερχόμενο Πρόεδρο Μακρόν. Μπορεί, με αλλά λόγια το μεν 1/3 των ψηφοφόρων της να συμμορφωθεί προς τας υποδείξεις, τα δε άλλα 2/3 να μοιραστούν μεταξύ Λε Πεν και αποχής.

Το ίδιο ενδέχεται να ισχύσει και με την συμπεριφορά της εκλογικής βάσης της έκπληξης του πρώτου γύρου που έκανε ο υποψήφιος της ριζοσπαστικής αριστεράς Ζαν-Λυκ Μελανσόν. Ο ίδιος παρήγγειλε «ούτε μια ψήφο στην Λε Πεν», αλλά δεν συνέστησε ψήφο υπέρ  Μακρόν. Ένας λόγος, δηλαδή, παραπάνω να αισθανθούν οι ψηφοφόροι του ελεύθεροι να επιλέξουν αποχή. Αυτή όμως είναι η καλή περίπτωση. Υπάρχει και η χειρότερη για τον Μακρόν, που είναι να στραφεί προς την Λε Πεν τουλάχιστον το 1/3 τους στο όνομα της αντιμακρονικής συμμαχίας του «λαϊκού πατριωτισμού».

Μένουν οι δυνάμεις που θα συσπειρώσει υπό τον Μακρόν το δημοκρατικό τόξο. Δεν έχουν την ευρύτητα του φάσματος των θυμωμένων μη προνομιούχων πολιτών. Έχουν όμως μεγαλύτερη συνοχή, πιο ομοιογενή και πιο πολυσυλλεκτική σύνθεση. Μπορεί επιπλέον να επωφεληθούν του γεγονότος ότι οι λαϊκής προέλευσης δυνάμει ψηφοφόροι του αντιμακρονικού μετώπου είναι πιο επιρρεπείς στον πειρασμό της αποχής. Εντούτοις, δεν παύει ο Μακρόν να έχει εναντίον του τη γαλλική πολιτική ιστορία. Δεν υπάρχει σε αυτήν προηγούμενο απερχόμενου Προέδρου που να επανεκλέχτηκε χωρίς προηγουμένως να έχει υποστεί στη διάρκεια της πρώτης του θητείας τη βάσανο της συγκατοίκησης με διαφορετικής ιδεολογικής ταυτότητας κοινοβουλευτική πλειοψηφία.

Βέβαια δεν υπάρχει ιστορικό προηγούμενο ούτε μιας τόσο οριακής αναμέτρησης όσο αυτής που προβλέπεται ότι θα είναι η αναμέτρηση του φετινού δεύτερου γύρου. Και αυτό μπορεί να αλλάξει πολλά από τα χαρακτηριστικά αυτής του πρώτου γύρου και κυρίως να μεταβάλει τη δυναμική της «χρήσιμης ψήφου», που είναι πάντα πιο ρεαλιστική.