Ο Φουκουγιάμα προβλέπει «ήττα της Ρωσίας»

Μήπως ο Φράνσις Φουκουγιάμα παραμένει πιστός στη θέση του που είχε εκφράσει στην αρχή της δεκαετίας του 1990 για το «τέλος της Ιστορίας»; Ο Αμερικανός καθηγητής προβλέπει ότι η ενδεχόμενη ήττα της Ρωσίας θα καταστήσει δυνατή μια «αναγέννηση της ελευθερίας» αφυπνίζοντας τη Δύση από τον λήθαργο, βγάζοντάς τη από τη στασιμότητα και ανατρέποντας τη φθίνουσα πορεία της παγκόσμιας δημοκρατίας. Ο Φουκουγιάμα είχε κάνει, ήδη από το 1989, την αμφιλεγόμενη πρόβλεψη ότι η ανθρωπότητα έφτανε στο τελικό σημείο της ιδεολογικής εξέλιξης και ότι η δυτική φιλελεύθερη δημοκρατία ήταν η τελική μορφή της ανθρώπινης διακυβέρνησης. Τώρα φαίνεται ότι προβλέπει την ήττα της Ρωσίας με βάση την ίδια θεωρία που έχει διαψευστεί ακόμα και καθ’ ομολογία του ίδιου.

Πιθανώς ο Φουκουγιάμα να εκφράζει έναν ευσεβή πόθο: το σίγουρο είναι ότι εξισώνει τη νίκη ή την ήττα με την ιδεολογία. Η βασική του λογική είναι: ο Πούτιν αντιπροσωπεύει έναν συνδυασμό απολυταρχίας και λαϊκισμού, ενώ η Ουκρανία αντιπροσωπεύει ηγετικές δυνάμεις για την ελευθερία και τη δημοκρατία, άρα, η στρατιωτική περιπέτεια του Πούτιν αναπόφευκτα θα αποτύχει. Κινέζοι και Ρώσοι αναλυτές αντέδρασαν αμέσως στις δηλώσεις του Φουκουγιάμα, κατηγορώντας τον για έλλειψη διορατικότητας και για «κολακεία των αμερικανικών ελίτ που θέλουν να επιβάλουν τις αξίες τους σε όλο τον κόσμο». Ιδιαίτερα εκνευρισμένοι φαίνονται οι Κινέζοι επειδή ο Φουκουγιάμα τούς προειδοποίησε «να μην αυταπατώνται για τις δικές τους δυνατότητες σε μια μελλοντική κίνηση εναντίον της Ταϊβάν»: «Ελπίζουμε ότι η ίδια η Ταϊβάν θα προετοιμαστεί για να πολεμήσει όπως έκαναν οι Ουκρανοί», είπε ο Φουκουγιάμα, ο οποίος σε συνέντευξή του στην Washington Post υποστήριξε ότι «το πνεύμα του 1989 και η ιδέα του αγώνα για έναν δίκαιο σκοπό βρισκόταν σε λανθάνουσα κατάσταση και τώρα ξαναξυπνά».

«Δεν ήταν η επιθυμία της Ουκρανίας για ένταξη στο ΝΑΤΟ που ώθησε τη Ρωσία να εισβάλει» είπε ο Αμερικανός πολιτικός επιστήμονας, υποστηρίζοντας ότι «το κίνητρο του Βλαντιμίρ Πούτιν είναι η πρόθεσή του να εξαλείψει τη δημοκρατία στην Ανατολική Ευρώπη. Είναι σημαντικό να συνειδητοποιήσουμε ότι οι στόχοι της Ρωσίας είναι πολύ πιο φιλόδοξοι από την Ουκρανία». Αν και ο Φουκουγιάμα σημειώνει ότι οι αυταρχικές κυβερνήσεις βρίσκονται σε άνοδο, θεωρεί την ορμή και την εξάπλωση της δημοκρατίας ακαταμάχητες. Λέει επίσης ότι η Ρωσία δεν είναι τόσο ισχυρή όσο η πρώην Σοβιετική Ένωση και ότι, αν υπάρξει καινούργιος ψυχρός πόλεμος, ο ισχυρότερος παίκτης θα είναι η Κίνα. Στη συνέντευξή του στην Washington Post, υποστηρίζει ότι η απόφαση του Πούτιν να εισβάλει στην Ουκρανία ήταν αποτέλεσμα δυσαρέσκειας και νοσταλγίας για το καθεστώς υπερδύναμης της πρώην Σοβιετικής Ένωσης: «Είναι πιθανό ο Πούτιν να έχει κάνει ένα τεράστιο λάθος και να αποτύχει στην προσπάθειά του να καθυποτάξει την Ουκρανία» πρόσθεσε ο Φουκουγιάμα. «Παρότι ο αυταρχισμός αποκτά δυναμική σε όλο τον κόσμο, δεν μπορεί να υπάρξει ανώτερη μορφή διακυβέρνησης από τη φιλελεύθερη δημοκρατία. Για να απωθήσουν τα αυταρχικά καθεστώτα όπως εκείνα στη Ρωσία και στην Κίνα, οι φιλελεύθερες δημοκρατίες πρέπει να εφαρμόσουν στρατιωτικά αποτρεπτικά μέτρα».

Σύμφωνα με τον Φουκουγιάμα, η δήθεν πιθανή ένταξη της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ είναι μια δικαιολογία για τον πόλεμο. «Κανείς δεν σκέφτηκε στα σοβαρά την ένταξη της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ τα τελευταία 15 χρόνια. Το πραγματικό ζήτημα είναι η επιθυμία του Πούτιν να ανασυγκροτήσει την πρώην Σοβιετική Ένωση και να ανατρέψει ουσιαστικά ολόκληρη την ευρωπαϊκή τάξη ασφαλείας που προέκυψε μετά τη διάλυσή της. Έχει κάνει σαφές ότι δεν θεωρεί την Ουκρανία ανεξάρτητη χώρα. Στην ομιλία που εκφώνησε λίγο πριν από την εισβολή δήλωσε ότι η ανεξαρτητοποίηση της Ουκρανίας ήταν αποτέλεσμα των λαθών των κομμουνιστών αξιωματούχων και ότι δεν θα έπρεπε να της είχε επιτραπεί να αποσχιστεί. Ο Πούτιν θέλει να εμποδίσει τον εκδημοκρατισμό της Ανατολικής Ευρώπης και να απαγορεύσει τη στρατιωτική στήριξη σε οποιοδήποτε από τα μέλη του ΝΑΤΟ: την Πολωνία, την Τσεχία, τα κράτη της Βαλτικής. Πρόκειται για μια προσπάθεια να αναιρεθούν όλα όσα έχουν συμβεί από το 1991».

Ο Φουκουγιάμα παραδέχεται ότι η εξάπλωση της δημοκρατίας που ξεκίνησε με την πτώση του Τείχους του Βερολίνου έχει τελειώσει κι ότι η απειλή του αυταρχισμού αφορά ακόμα και το εσωτερικό των ΗΠΑ: «Ο πρώην πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ φαίνεται να ευνοεί τη ρωσική πλευρά έναντι της ουκρανικής: να κάτι που δεν πίστευα ότι θα ήταν ποτέ δυνατό στις Ηνωμένες Πολιτείες» λέει ο Φουκουγιάμα. «Εξακολουθώ να φρονώ ότι δεν υπάρχει υψηλότερο μοντέλο διακυβέρνησης από τη φιλελεύθερη δημοκρατία∙ αυτή τη στιγμή όμως ζούμε σε μια εποχή δημοκρατικής οπισθοδρόμησης και αδυναμίας, και πρέπει να αντιδράσουμε. Χωρίς αυτό να σημαίνει ότι η συμπεριφορά του Πούτιν αντιπροσωπεύει κάποια ιστορική τάση. Πολλά στοιχεία της συμπεριφοράς του ερμηνεύονται με όρους προσωπικής ψυχολογίας: υπήρξαν εικασίες ότι έχει τρελαθεί κατά τη διάρκεια της πανδημίας∙ ότι έχει απομονωθεί πολύ, ότι μιλάει μόνο με έναν πολύ στενό κύκλο ανθρώπων. Η εισβολή είναι κάτι τρελό από τη σκοπιά των ρωσικών εθνικών συμφερόντων».

Σε ερώτηση αν ΗΠΑ θα αναγκαστούν να συμμετάσχουν σε στρατιωτική σύγκρουση, ο Φουκουγιάμα απαντά ότι «είναι ένα πιθανό σενάριο. Η Ρωσία ουσιαστικά απορρόφησε τη Λευκορωσία∙ γιατί να μη συνεχίσει με τα κράτη της Βαλτικής; Αν το κάνει, τότε το ΝΑΤΟ δεν θα έχει επιλογή λόγω του άρθρου 5 της Ατλαντικής Συμμαχίας… Όσο για τις κυρώσεις από τις ΗΠΑ, την ΕΕ και άλλες χώρες, πράγματι η ρωσική οικονομία θα δεχθεί πλήγμα, αλλά καθώς οι ρωσικές τράπεζες δεν επιτρέπεται πλέον να αντλούν χρήματα από τις δυτικές χρηματοπιστωτικές αγορές, θα στραφούν στην Κίνα και σε άλλες πηγές. Έχουν αποθέματα πάνω από 600 δισεκατομμύρια δολάρια: οι βραχυπρόθεσμες επιπτώσεις δεν θα είναι λοιπόν πολύ σοβαρές. Αυτό που έχει μεγαλύτερη σπουδαιότητα είναι η στρατιωτική σύγκρουση, το αν οι Ουκρανοί θα καταφέρουν να κοστίσουν τόσο ακριβά στους Ρώσους ώστε η επιχείρηση να μοιάζει με στρατιωτικό αδιέξοδο ή αποτυχία. Αν η Ρωσία προσαρτήσει την Ουκρανία, ακόμα κι αν βαλτώσει οικονομικά, θα βρει διέξοδο στη συνεργασία με την Κίνα με την οποία τις ενώνει ο αγώνας εναντίον των δημοκρατικών καθεστώτων. Ωστόσο, τα συμφέροντά τους δεν είναι απολύτως ευθυγραμμισμένα».

Ο Φουκουγιάμα πιστεύει ότι το 2014 οι ΗΠΑ έπρεπε να είχαν επιβάλει πολύ πιο αυστηρές κυρώσεις στη Ρωσία όταν κατέλαβε την Κριμαία και το Ντονμπάς κι ότι τώρα πρέπει να επανεξετάσουν την ενίσχυση των στρατιωτικών τους δυνάμεων. «Το ΝΑΤΟ διατήρησε την ειρήνη δύο γενιές στον Ψυχρό Πόλεμο. Οπότε μάλλον μπορεί να το επαναλάβει στις σημερινές συνθήκες» κατέληξε ο Φουκουγιάμα