Με την Ουκρανία, με τη Δύση, με τον άνθρωπο

Στις αναρτήσεις για τη συγκέντρωση στο Σύνταγμα, έκαναν λάικ ή έγραφαν και σχόλια και διάφοροι Ουκρανοί που ζουν στην Ελλάδα. Ζουν στην Ελλάδα, ναι, αλλά η καρδιά τους, το μυαλό τους, και βέβαια οι περισσότεροι δικοί τους άνθρωποι, ζουν στην Ουκρανία. Έκατσα και κοίταξα τις ταϊμλάιν μερικών από αυτούς. Δεν υπάρχει πιο σπαρακτικό πράγμα, σας βεβαιώ. Ούτε πιο σπουδαίο. Δεν υπάρχει.

Σε μία από αυτές, είδα το εξής, με τη βοήθεια της αυτόματης μετάφρασης που διαθέτει το Facebook: οδηγίες από ψυχολόγους, κοινωνιολόγους και άλλους, για το πώς να βοηθήσουν οι γονείς τα παιδιά τους να «ξεπεράσουν την κρίση», πώς να τα στηρίξουν αυτές τις ημέρες των βομβαρδισμών, των καταφυγίων, της τρομερής σειρήνας που σου ξεριζώνει την καρδιά, της εισβολής του εχθρού και του παράλογου πολέμου. Από κάτω, σχόλια φίλων του χρήστη που ανέβασε τις οδηγίες, μια συζήτηση —πώς να το πει κανείς— «κανονική». Ένας διάλογος όπως αυτοί που κάνουμε όλοι μας.

Μόνο που αυτό δεν ήταν ένα ΚΑΝΟΝΙΚΟ θέμα. Έλεγε τι να πεις στο παιδί σου, που μπορεί να είναι ενός έτους, τριών χρονών, πέντε, οχτώ, δέκα ή δεκατριών, όταν το παίρνεις για να κατεβείτε στο υπόγειο, όταν ακούς μακρινές —αν και όχι πάντα αρκετά μακρινές— εκρήξεις βομβών, όταν η απαγόρευση κυκλοφορίας σάς κρατά όλους στο σπίτι, όταν η μαμά δεν πάει πια στη δουλειά, και όταν ο μπαμπάς δεν μαγειρεύει τις γνωστές του σπεσιαλιτέ φορώντας έναν χαζό, αστείο σκούφο στο κεφάλι αλλά μακαρόνια. Έλεγε πώς να του πεις να καταναλώνει λιγότερα από όσα πριν, και να μην αφήνει τα φώτα ανοιγμένα αν δεν είναι απαραίτητο. Πώς να περνά τις ώρες του αν δεν λειτουργεί ή αν δεν υπάρχει το ένα ή το άλλο. Πώς να του τα φέρνεις αυτά σιγά-σιγά, για να μην του αφήσουν μεγάλα και μόνιμα σημάδια.

Στην αρχή πατάς συνέχεια το κουμπί για να γίνει μετάφραση και σ’ αυτό το σχόλιο, και σε εκείνο, και στο παρακάτω, αλλά από κάποια στιγμή και μετά ΔΕΝ μπορείς να σταθείς σε τέτοιες συζητήσεις. Δεν το αντέχεις. Και δεν το αντέχεις και για έναν άλλο λόγο: γιατί έριξες ακόμη μία ματιά στις φωτογραφίες αυτού του χρήστη: στις παλιότερες φωτογραφίες του. Είδες πού ήταν το προηγούμενο καλοκαίρι, και πώς πέρασε στην πανδημία. Τον είδες με μάσκα και με χωρίς. Τον είδες να κάνει το εμβόλιο και να χαμογελάει σηκώνοντας δυο δάχτυλα ψηλά, γιατί σιγά, ιός είναι, θα τον πατήσουμε κάτω. Και πιο πριν, λίγο πιο πριν, τον είδες στη θάλασσα, στα μπάνια, ή σε ένα ποτάμι, ή στο πάρκο με τον σκύλο του, και ακόμη πιο πριν με τα πέδιλα του σκι στο βουνό, και σε τραπέζια γενεθλίων, και σε μαγαζιά, και σε ταβέρνες, και έξω από το σινεμά.

Και ξαφνικά κατάλαβες ότι αυτός ο άνθρωπος, αυτός ο «χρήστης», είσαι εσύ.

Δεν είναι άλλος, ούτε εσύ είσαι άλλος. Είστε το ίδιο πρόσωπο.

Κάντε το κι εσείς αυτό, ξοδέψτε μια-δυο ώρες σε έναν τέτοιο λογαριασμό, και δείτε πως εκείνος ο άντρας, εκείνη η γυναίκα, είστε εσείς. Έχετε το ίδιο πρόσωπο και μέχρι μια βδομάδα πριν λύνατε το ίδιο Wordleκάθε πρωί με τον καφέ.

                                                   * * *

Χθες, δεν πουλήθηκε κανένα βιβλίο στην Ουκρανία. Κανένα. Επίσης χθες, κανείς Ουκρανός δεν διάβασε κανένα βιβλίο. Ούτε σελίδα. Μήτε λέξη.

Θυμάστε τις πρώτες ημέρες της καραντίνας, το 2020; Όταν όλοι ήμασταν πάνω από τον υπολογιστή ξεκοκαλίζοντας την παραμικρή είδηση, μην έχοντας όρεξη για απολύτως τίποτε άλλο, όταν ακόμη και η σκέψη για οτιδήποτε φυσιολογικό μάς ήταν ξένη, μας φαινόταν τελείως άκαιρη, έως και γελοία, και χυδαία, αν όχι ύβρις;

Το θυμάστε. Υψώστε το λοιπόν τώρα σε έναν θανάσιμο δείκτη, σε μία δύναμη αίματος, και θα καταλάβετε —θα καταλάβουμε— τι σημαίνει να ζεις, όχι υπό το κράτος του φόβου, αλλά υπό το κράτος του θανάτου.

Είναι αδύνατον να ζεις σαν άνθρωπος όταν βάλλεσαι από τον εχθρό. Μπορείς μόνο να ζεις σαν άνθρωπος υπό πολιορκία, σαν μαχητής, σαν μάρτυρας ή σαν ήρωας.

Δεν μπορείς να διαβάζεις βιβλία. Δεν γίνεται. Ούτε πρέπει. Πρέπει να επιβιώσεις. Πρέπει να πολεμήσεις.

                                                   * * *

Έλαβα ένα μήνυμα από μία Ελληνίδα που ζει στην Αυστραλία και διευθύνει μία οργάνωση για τα αδέσποτα σκυλάκια του κόσμου. Μου μετέφερε πληροφορίες για την κατάσταση με τα «νεο-αδέσποτα» της Ουκρανίας. Δεν χωρά το μυαλό μας τι μπορεί να σημαίνει αυτό. 

Ναι, πολλοί από τους πρόσφυγες —έφτασαν ήδη τις 500.000, και θα ξεπεράσουν τα πέντε εκατομμύρια— παίρνουν μαζί τα σκυλιά και τα γατιά τους· άλλοι όμως δεν το κάνουν. Πολλοί, δεν είναι καν σε θέση να το κάνουν. Άλλοι, δεν έχουν το μυαλό. Ή δεν τους το επιτρέπουν οι συνθήκες. Χιλιάδες σκυλιά σε χωριά εγκαταλείφθηκαν, γιατί οι άνθρωποι άφησαν άρον-άρον τις εστίες τους. Ακόμη και επαγγελματίες εκτροφείς αφήνουν σε καταφύγια ετοιμόγεννες μάνες ή ολόκληρες γέννες, γιατί απλούστατα δεν μπορούν να κάνουν κάτι μ’ αυτά τα μωρά σκυλάκια.

Ίσως να θέλετε να δείτε αυτή τη σελίδα. Είναι (και) στα αγγλικά.

Ίσως όμως να μην μπορείτε να τη δείτε. Να μην είστε σε θέση. Φανταστείτε τά χαμένα, αλαφιασμένα σκυλάκι στο Μάτι. Και υψώστε τον αριθμό τους σε μία δύναμη αίματος, και τρέλας.

Είναι λογικό να μην μπορείτε, ή να μη θέλετε, να βλέπετε τέτοιες σελίδες, και να μαθαίνετε τέτοιες ιστορίες. Εγώ δεν θέλω, δεν έχω τα άντερα.

                                                  * * *

Έχω αρκετή εμπιστοσύνη στον εαυτό μου στην ανάλυση πολλών καταστάσεων που αφορούν τον ανθρώπινο ψυχισμό. Είναι η δουλειά μου αυτή. Αλλά νιώθω ανίσχυρος μπροστά σε όσους υποστηρίζουν ΔΗΜΟΣΙΑ το στρατιωτικό μπούλινγκ. Δεν μιλώ για τον πόλεμο καθαυτόν δηλαδή —δεν έχουμε έναν «νορμάλ» πόλεμο εδώ πέρα—, μιλώ για την εισβολή μίας τερατώδους δυνάμεως σε μία σαφώς και υπό όλους τους δείκτες «μικρότερη» χώρα. Γι’ αυτό μιλώ. Αυτό είναι το στρατιωτικό μπούλινγκ.

Αυτό λοιπόν δεν το καταλαβαίνω.

Ή μάλλον, θα το καταλάβαιναεάν αυτή η μικρότερη χώρα ήταν πολεμική, ή χώρα-τρομοκράτης κλπ. Εκεί, θα είχαμε μία ολωσδιόλου άλλη συζήτηση. Αλλά ΑΥΤΟ; Να επιχαίρεις για τα δεινά ενός φιλήσυχου ευρωπαϊκού λαού, που από τη μια μέρα στην άλλη βρέθηκε να πολεμά έναν εχθρό με ανελέητα μεγαλύτερες δυνάμεις, με όλα του τα μέσα, με κομάντο-φονιάδες από την Τσετσενία που έχουν ειδίκευση στις σφαγές αμάχων; Αλλά ΑΥΤΟ;Να είσαι με τον Πούτιν, χωρίς να είσαι ανοιχτά εθνικιστής, ακροδεξιός, χρυσαυγίτης ή κομουνιστής, ή ενταγμένος σε payroll; Μόνο και μόνο επειδή μισείς τα ανθρώπινα δικαιώματα, τη σημαία δηλαδή της Δύσης; Την ωραία πολύχρωμη παντιέρα της;

Αυτό δεν έχω το κουράγιο να το αναλύσω, ούτε τη σκευή. Γιατί δεν ΓΙΝΕΤΑΙ να βλέπεις το ψηλό, χεροδύναμο παιδί του σχολείου, μαζί με την παρέα του, να σπάνε στο ξύλο ξεκαρδισμένοι στα γέλια τον «φλώρο», τον «σπασίκλα», την «αδερφή», τον «γυαλάκια», τον «μαύρο», τον γύφτο», τον «τουρκόσπορο», και να λες δη-μο-σί-α ότι ΚΑΛΑ ΤΟΥ ΚΑΝΟΥΝΕ. Και, ακόμα χειρότερα, ΠΟΛΥ-ΠΟΛΥ ΧΕΙΡΟΤΕΡΑ, να λες, «Μην τον σηκώνεις από κάτω, μην τον βοηθάς, θα δείρει κι εμάς ο άλλος, θα μας εκδικηθεί, άσ’ τον εκεί χάμω, μην είσαι βλάκας».

Είναι απάνθρωπο.

Ζωώδες.

Είναι το πρώτο πράγμα που μαθαίνουμε όταν είμαστε παιδιά: όταν δέρνουν πολλοί μαζί έναν, ή όταν ο νταής χτυπάει τον αδύναμο, μπαίνουμε στη μέσηΧΩΡΙΣ ΔΕΥΤΕΡΗ ΣΚΕΨΗ γιατί αλλιώς πάει χαράμι ο αέρας που αναπνέουμε.

Γιατί αλλιώς είμαστε ίδια σκατά με τον νταή.

                                                         * * *

Κουράγιο σε όλους. 

#ΜεΤηνΟυκρανία
#StopWarInUkraine
#StopPutinNow

ΥΓ. Λίγη ώρα αφότου έστειλα αυτό το κείμενο, είδα στον τοίχο της φίλης Μαρίας Κοντού αυτή την ανάρτηση: 

Το καλοκαίρι κάποιοι από τους ενοικιαστές μου στη Χαλκιδική ήταν Ουκρανοί. Όλες αυτές τις μέρες τούς σκεφτόμουν και αναρωτιόμουν πώς είναι. Δύο οικογένειες, η μία με 3 αγόρια, εφηβάκια, και η άλλη με ένα μικρό κοριτσάκι. Έστειλα μήνυμα για να τους πω ότι τους σκέφτομαι, να ρωτήσω πώς είναι, αν παρέμειναν στη χώρα τους και κυρίως για να τους εκφράσω τη συμπαράστασή μου. Νομίζω ότι το ελάχιστο που μπορούμε να κάνουμε είναι να δείξουμε σ’ αυτούς τους ανθρώπους ότι είμαστε δίπλα τους. Η Τατιάνα μού απάντησε πριν λίγο: «Thank you, Marie, we are very pleased, your support and the support of the whole world is very important to us. Our family is fine, we are at home. When the "alarm" sounds, we go down to our basement and wait there. Today, in our city ,Vinnytsia, everything is calm (there are no air bombs and no shootings). All the people in the country are fighting or helping the army and volunteers. The Ukrainian army is now holding back the Russian army very confidently with the great support of the whole world. We all believe that we will win (although Russia is big and stupid). Many women with children left for neighboring countries (Poland, Moldova, Romania). This is us in our basement». Μου έστειλε δύο φωτογραφίες από το υπόγειο. Τα παιδιά με κουβέρτες και σκούφους, η γιαγιά και ο σκύλος.

Της ζήτησα να τους ρωτήσει αν μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε τη φωτογραφία που ιδιωτικώς τής έστειλαν. Τους το ζήτησε, και απάντησαν αυτό εδώ: «We agree to tell the world about the war in which Russia attacked Ukraine. We agree to publish our private photos. Thank you for your support and help». Δείτε λοιπόν πάλι τη φωτογραφία τους. Είμαστε εμείς σ’ αυτό το καταφύγιο. Τα παιδιά μας. Η γιαγιά μας. Και ο σκύλος μας.