Ιορδανία: προς την εξίσωση των γυναικών με εγκλήματα τιμής

Mάχη ξέσπασε την περασμένη εβδομάδα στο κοινοβούλιο της Ιορδανίας που κατέληξε σε γροθιές μεταξύ βουλευτών: κατά τη διάρκεια μιας συζήτησης για την προσθήκη της φράσης «Ιορδανών γυναικών» σε ρήτρα του Συντάγματος για τα ίσα δικαιώματα των πολιτών. Η νέα τροπολογία, η οποία πέρασε με 94 ψήφους από 120 παρόντες βουλευτές τον περασμένο μήνα, άλλαξε τον τίτλο του δεύτερου κεφαλαίου του Συντάγματος σε «Δικαιώματα και καθήκοντα των Ιορδανών ανδρών και των Ιορδανών γυναικών», προσθέτοντας τη θηλυκή αντωνυμία για τους Ιορδανούς.

Μερικοί ακτιβιστές υποστηρίζουν ότι η τροπολογία είναι άχρηστη κι ότι αποτελεί μια υπεκφυγή για να μη γίνει η ριζική συνταγματική αναθεώρηση που απαιτείται για την ισότητα των γυναικών. Πράγματι, το σημερινό Σύνταγμα της μουσουλμανικής χώρας απαγορεύει τις διακρίσεις «φυλής, γλώσσας και θρησκείας» αλλά όχι τις διακρίσεις φύλου. Παρ’ όλ αυτά, η μικρή γλωσσική τροποποίηση προκάλεσε συμπλοκή στο κοινοβούλιο της Ιορδανίας μετά από μια λεκτική διαμάχη που κλιμακώθηκε όταν ο πρόεδρος κάλεσε έναν βουλευτή να αποχωρήσει. Ο υπουργός Πολιτικών και Κοινοβουλευτικών Υποθέσεων Mούζα Μααγτάχ δήλωσε στα κρατικά μέσα ενημέρωσης της Ιορδανίας ότι η προσθήκη των «Ιορδανών γυναικών» δείχνει «τιμή και σεβασμό στις γυναίκες», αλλά οι φανατικοί ισλαμιστές φοβούνται ότι αυτό είναι επικίνδυνο μακροπρόθεσμα «για την κοινωνία και την οικογένεια», όπως δήλωσε ο πρώην βουλευτής και μέλος του Ισλαμικού Μετώπου Δράσης (IAF) Χαγιάτ αλ-Μουσαμί.

Ενώ δεν είναι ακόμα σαφές αν τα αποτελέσματα της τροπολογίας θα είναι εκτεταμένα ή ασήμαντα, οι συζητήσεις που έχει προκαλέσει αποκαλύπτουν την έντονη πολιτικοποίηση των γυναικών, τις βαθιές διαιρέσεις στο γυναικείο κίνημα της χώρας και τις συγκρούσεις που προκύπτουν όταν τα δικαιώματα των γυναικών τίθενται στο τραπέζι στην Ιορδανία. Όπως είπε εξοργισμένος στο Al Jazeera ο Οραΐμπ Ραντάγουι, διευθυντής του Κέντρου Πολιτικών Μελετών Al Quds, τα δικαιώματα των γυναικών «συνδέονται με την αντι-ισλαμική και αντιεθνική ταυτότητα.»

Το Σύνταγμα της Ιορδανίας αναθέτει όλα τα ζητήματα σε συγκεκριμένα δικαστήρια, τα οποία εφαρμόζουν τη Σαρία, άρα οι γυναίκες δεν είναι ίσες με τους άνδρες ενώπιον του νόμου. Ωστόσο, όπως γράφει η Ιορδανή ακτιβίστρια Rana Husseini στο πρόσφατο βιβλίο της, "Years of Struggle, The Women's Movement In Jordan", υπάρχουν πολλές γυναίκες-δημόσια πρόσωπα που είναι εναντίον της εξίσωσης διότι τα ίσα δικαιώματα θα αφαιρούσαν από τις γυναίκες κάποια προνόμια. Ένα από αυτά είναι το δικαίωμα διατροφής σε περίπτωση χωρισμού ανεξάρτητα από το πόσο πλούσιος ή φτωχός είναι ο άνδρας - κάτι που κατά τη γνώμη πολλών «είναι καλό για την οικογένεια και για την κοινότητα των Αράβων.»

Το γυναικείο κίνημα στην Ιορδανία συχνά δαιμονοποιείται ως μέρος της δυτικής ατζέντας, κάτι που έχει υποκινήσει διαιρέσεις και έχει σταματήσει την πρόοδο κραδαίνοντας τον κίνδυνο της οικογενειακής αστάθειας. Επίσης, τα γυναικεία δικαιώματα συνδέονται στις δημόσιες διαμάχες με το ζήτημα της εθνικότητας-υπηκοότητας διότι η υπηκοότητα μεταβιβάζεται μόνο στα παιδιά των Ιορδανών ανδρών. Οι ισλαμιστές εθνικιστές φοβούνται ότι μια αλλαγή στην κατάσταση των γυναικών θα παρέχει υπηκοότητα σε παιδιά Παλαιστινίων που έχουν παντρευτεί Ιορδανές: αντίθετα απ’ ό,τι ίσως πιστεύεται στη Δύση, οι Ιορδανοί μισούν τους Παλαιστινίους και δεν τους θέλουν στο έδαφος τους.

Το 2020, ο Παγκόσμιος Δείκτης Χάσματος των Φύλων του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ, ο οποίος συγχωνεύει δεδομένα για την οικονομική συμπεριφορά, το μορφωτικό επίπεδο, την υγεία και την επιβίωση και την πολιτική ενδυνάμωση, κατέταξε την Ιορδανία στην 138η θέση από 153 έθνη. Οι Ιορδανές απέκτησαν δικαίωμα ψήφου το 1974, δηλαδή μετά  το Ισραήλ, τη Συρία, τον Λίβανο, την Αίγυπτο, την Υεμένη, την Τουρκία και το Ιράν. Μια τροπολογία τον Ιανουάριο του 2003 εφάρμοσε το σύστημα ποσοστώσεων στο ιορδανικό κοινοβούλιο, - σήμερα οι γυναίκες αντιπροσωπεύουν το 11,5% των εδρών - αλλά ο ποινικός κώδικας προβλέπει μικρές ή καθόλου ποινές για άνδρες που διαπράττουν βίαιες πράξεις κατά των γυναικών για λόγους «τιμής». Πολλές από αυτές τις δολοφονίες δεν καταγγέλλονται, φαίνεται όμως ότι κάθε χρόνο δεκάδες γυναίκες δολοφονούνται από μέλη της οικογένειας για να «αποκαταστήσουν τη χαμένη τιμή». Είναι δύσκολο να αλλάξει αυτή η νομοθεσία (ιδιαίτερα το άρθρο 340 του ποινικού κώδικα) επειδή η βία κατά των γυναικών θεωρείται παραδοσιακά «ιδιωτική υπόθεση» και όχι «ευθύνη του κράτους». Κάθε χρόνο γίνονται γνωστές από 12 έως 20 υποθέσεις εγκλημάτων τιμής.    

Η βασίλισσα Ράνια της Ιορδανίας έχει χρησιμοποιήσει τη θέση και τη δύναμή της για να υποστηρίξει τα δικαιώματα των γυναικών και από τον Μάρτιο του 2008 διατηρεί ένα vlog όπου προσπαθεί να αποδομήσει τα στερεότυπα για τους Άραβες και να προωθήσει τον διάλογο με τη Δύση.

Η Ιορδανία έχει το υψηλότερο ποσοστό αλφαβητισμού στη Μέση Ανατολή, με ποσοστό γυναικείου αλφαβητισμού 97,4%, αλλά το 82% των νέων γυναικών ηλικίας 15-29 ετών είναι άνεργες.