Βενεζουέλα: Ο θάνατος του El Koki και η αντιφατική πραγματικότητα

O Νικολάς Μαδούρο της Βενεζουέλας θα πρέπει να κοιμάται πιο ήσυχος αυτό τον καιρό. Ένας από τους πιο επικίνδυνους αντιπάλους του εξοντώθηκε μετά από ενέδρα που του έστησαν οι αστυνομικοί την περασμένη εβδομάδα. Όχι, μην πηγαίνει ο νους σας στον Γκουαϊδό, τον Καπρίλες, τον Λόπεζ ή οποιοδήποτε άλλο στέλεχος της αντιπολίτευσης. Ο νεκρός σε αυτή την περίπτωση ήταν ο 44χρονος Κάρλος Ρεβέτε, γνωστός ως «El Koki», αρχηγός μιας απο τις μεγαλύτερες συμμορίες του Καράκας.

Ο El Koki ήταν ο αδιαμφισβήτητος «βασιλιάς» της Cota 905, μια γειτονιά στα ανατολικά της πρωτεύουσας με πληθυσμό 700 χιλιάδες άτομα την οποία έλεγχε απόλυτα με έναν στρατό με πάνω από 100 βαριά οπλισμένους μαχητές. Η συμμορία ειδικευόταν στη διακίνηση ναρκωτικών, την κλοπή αυτοκινήτων και τις απαγωγές. Ό,τι συνέβαινε σε αυτή τη γειτονιά θα έπρεπε να έχει την έγκριση της συμμορίας. Έτσι π.χ. για να πουλήσεις ή να νοικιάσεις το σπίτι σου σε κάποιον που ερχόταν από άλλη γειτονιά θα έπρεπε να το εγκρίνει η συμμορία. Η συμμορία φρόντιζε επίσης να έχουν οι κάτοικοι της γειτονιάς παροχή ύδατος και ηλεκτρισμού χωρίς διακοπές.

Όταν ο El Koki ανέλαβε την αρχηγία της συμμορίας στα μέσα της περασμένης δεκαετίας εισήγαγε δύο σημαντικές καινοτομίες στον τρόπο λειτουργίας της: Πρώτον σταμάτησε τις μάχες μεταξύ των συμμοριών μέσω της επίτευξης συμφωνίας σχετικά με την κατανομή των περιοχών εντός της οποίας η κάθε συμμορία ασκούσε κυριαρχικά δικαιώματα. Μετά τη συμφωνία όλες οι συμμορίες είχαν να αντιμετωπίσουν έναν κοινό εχθρό, δηλαδή τα σώματα ασφαλείας, ενώ έπαψαν να σκοτώνονται μεταξύ τους. Η δεύτερη καινοτομία αφορούσε δτον τομέα των απαγωγών, έναν από τους πιο προσοδοφόρους τομείς δραστηριότητας των συμμοριών. Μέχρι τότε η πρακτική ήταν η απαγωγή ενός μόνο ατόμου μετά από μια καλοστημένη επιχείρηση. Με τον El Koki η πρακτική άλλαξε. Τώρα απήγαγαν 8 άτομα την ίδια ώρα ή μέρα. Με αυτόν τον τρόπο δυσκόλευαν τρομερά το έργο της αστυνομίας που δεν ήξερε σε ποια υπόθεση να πρωτοσυγκεντρωθεί. Επιπλέον, εισήγαγε την καινοτομία να δέχεται λύτρα μόνο σε δολάρια.

Για αρκετό καιρό η σχέση του El Koki με το καθεστώς ήταν, αν όχι φιλική, τουλάχιστον συμβιωτική. Έτσι, ενώ από το 2012 εκκρεμούσε ένταλμα σύλληψης εναντίον του για τον φόνο αστυνομικών, αυτό ποτέ δεν εκτελέσθηκε και ο ίδιος ποτέ του δεν πήγε φυλακή. Μάλιστα το καθεστώς συμφώνησε το 2012 σε μία εκεχειρία με τις συμμορίες του Καράκας στις οποίες συμπεριλαμβανόταν και η συμμορία του El Koki. Σύμφωνα με τους όρους της συμφωνίας στις λεγόμενες «ζώνες ειρήνης» οι αρχές θα έδιναν χρήματα στη συμμορία για τη λειτουργία νομίμων επιχειρήσεων και σε αντάλλαγμα η αστυνομία δεν θα μπορούσε να εισέλθει σε αυτές. Οι συμφωνίες αυτές, σύμφωνα με τους αναλυτές, έδωσαν οξυγόνο και ισχυροποίησαν τις συμμορίες.

Όμως τα πράγματα άλλαξαν ριζικά όταν πρόσφατα ο El Κoki εμφανίσθηκε σε μία φωτογραφία στα κοινωνικά δίκτυα φορώντας ένα φανελάκι με το όνομα ενός κόμματος της αντιπολίτευσης. Τότε ανακηρύθτηκε σε υπ' αριθμό 1 εχθρό του λαού και επικηρύχθηκε με το ιλιγγιώδες ποσό των 1,5 εκατομμυρίων δολαρίων. Ο πρόεδρος της Βουλής και στέλεχος του κυβερνώντος κόμματος Χόρχε Ροντρίγκες κατήγγειλε ότι η αντιπολίτευση είχε εκπαιδεύσει και οπλίσει την συμμορία του El Koki προκειμένου να ανατρέψει την κυβέρνηση. Στο ίδιο πνεύμα η υπουργός εσωτερικών Κάρμεν Μελέντες κατηγόρησε τη δεξιά της χώρας για χρηματοδότηση της αγοράς οπλών και συνεργασία με την συμμορία του El Koki. Τέλος, ο Μαδούρο έκανε λόγο για ανάμιξη της Κολομβίας.

Κατά τη διάρκεια της αρχηγίας του El Koki έλαβαν χώρα 6 επιχειρήσεις της αστυνομίας με στόχο τη σύλληψή του που άφησαν πίσω τους 58 νεκρούς. Όλες απέτυχαν στον στόχο τους.

Η ιστορία του El Koki δείχνει μεταξύ άλλων την ανεπάρκεια εννοιών όπως «ολοκληρωτισμός» για την ανάλυση και κατανόηση καθεστώτων όπως της Βενεζουέλας. Στον βαθμό που ο όρος αυτός υποδηλώνει τον ολοκληρωτικό έλεγχο της κοινωνίας από το κράτος, αυτό δεν ισχύει στη Βενζουέλα. Εδώ, όπως και σε άλλες χώρες της Λατινικής Αμερικής, ένα μεγάλο μέρος της εδαφικής κυριαρχίας, τόσο στην ύπαιθρο όσο και στις πόλεις, ασκείται απο «μεγασυμμορίες» που άλλοτε συνεργάζονται και άλλοτε μάχονται εναντίον του κράτους.

Η πραγματικότητα στη Λατινική Αμερική είναι πολύ πιο σκοτεινή, αντιφατική και χαώδης απ' αυτή που φαντασιώνονται οι Δυτικοί «εκσυγχρονιστές» διανοούμενοι.