Ελισάβετ Α' και Μαρία της Σκωτίας: Δύο βασίλισσες σε μία έκθεση

Έρωτες, αντιζηλίες και θανάσιμοι φόβοι ανάμεσα σε δύο ισχυρές γυναίκες-βασίλισσες του 16ου αιώνα ζωντανεύουν αυτόν τον καιρό μέσα στις αίθουσες της Βρετανικής Βιβλιοθήκης, στο Λονδίνο. Πρόκειται για την ιστορία της Ελισάβετ Α' και της εξαδέλφης της, Μαρίας της Σκωτίας, που εδώ και σχεδόν 500 χρόνια συνεχίζει να συγκινεί και να συναρπάζει γιατί εκτός από θανάσιμες αντίπαλες ήταν και οι δύο γυναίκες ηγεμόνες σε μια εποχή που σε όλη την Ευρώπη η κυριαρχία των ανδρών βασιλέων ήταν ο κανόνας. Και όπως επισημαίνουν οι επιμελητές της έκθεσης, βίωσαν και οι δύο στο πετσί τους τους κινδύνους που ενέχει ο έρωτας και ο γάμος για τις βασίλισσες – αν παντρευόσουν, κινδύνευες, όπως διαπίστωσε η Μαρία, να κυριαρχηθείς από τον σύζυγό σου. Αν δεν το έκανες, όπως συνέβη με την Ελισάβετ, το ζήτημα της διαδοχής θα σε βασάνιζε σε όλη σου τη ζωή.

Οι δυο τους δεν κατάφεραν να συναντηθούν ποτέ. Αντίθετα, η όποια σχέση αναπτύχθηκε μεταξύ τους έγινε εξ αποστάσεως, κυρίως μέσω της αλληλογραφίας τους. Η έκθεση καταφέρνει λοιπόν αυτό το σημαντικό: να απογυμνώσει την ιστορία από τους μύθους και τις φήμες και να βασιστεί στα λόγια των ίδιων των βασιλισσών έτσι όπως αυτά έχουν διασωθεί μέχρι τις μέρες μας μέσα από τις επιστολές και την αλληλογραφία τους, τους κοινοβουλευτικούς λόγους που εκφώνησαν καθώς και τις αφηγήσεις και περιγραφές των πρεσβευτών της εποχής.

Οι πλούσιες συλλογές της Βρετανικής Βιβλιοθήκης του 16ου αιώνα αποτελούν την πλειονότητα των αντικειμένων που εκτίθενται εδώ. Σε αυτές περιλαμβάνονται, εκτός από τα γράμματα που αντάλλαξαν η Ελισάβετ και η Μαρία, και αρκετές κρυπτογραφημένες επιστολές αλλά και ξυλογραφίες, πίνακες ζωγραφικής και πορτραίτα, κοσμήματα, υφάσματα, χάρτες, ταπισερί και άλλα πολύτιμα αντικείμενα που ταξίδεψαν από ιδιωτικές και δημόσιες συλλογές της Βρετανίας και της Ισπανίας.

Η έκθεση-χρονικό της εξόντωσης μιας βασίλισσας

Στην έκθεση αποκαλύπτεται μέσα από τα ίδια τα λόγια των δύο βασιλισσών η αντιπαλότητα και ο ανταγωνισμός μεταξύ τους που είχε σαν αποτέλεσμα να επηρεαστούν βαθιά οι σχέσεις της Αγγλίας και της Σκωτίας, τόσο μεταξύ τους όσο και με τους Ευρωπαίους γείτονές τους παρόλο που, όπως υπενθύμιζε η Μαρία στα αμέτρητα γράμματα προς την Ελισάβετ, ήταν «και οι δύο από ένα αίμα, μια χώρα, ένα νησί».

Ωστόσο, η έκθεση προσπαθεί να αναδείξει και το σκοτεινό παρασκήνιο της ιστορίας: Από τη μια, υπάρχουν τα ιστορικά γεγονότα – οι καταστροφικοί γάμοι της Μαρίας, η ήττα της, η φυγή στην Αγγλία, η φυλάκισή της και οι απεγνωσμένες προσπάθειες να προσφύγει στην Ελισάβετ. Κι από την άλλη, βρίσκονται αυτοί που κινούν τα νήματα και καθοδηγούν τις εξελίξεις πίσω από τη σκηνή. Ο Γουίλιαμ Σεσίλ και ο Φράνσις Ουάλσινγκχαμ, γραμματείς της Ελισάβετ, χειραγωγούν και στρέφουν τη μια εναντίον της άλλης, παρακολουθούν την αλληλογραφία της έκπτωτης βασίλισσας των Σκώτων, συλλέγουν ενοχοποιητικά στοιχεία εναντίον της μέχρις ότου καταφέρουν να κλείσουν σφιχτά τον κλοιό και να την παγιδεύσουν, φροντίζοντας ωστόσο να σβήσουν κάθε ίχνος που θα μπορούσε να ενοχοποιήσει την αντίπαλό της, Ελισάβετ, ως συνένοχο στην καλοδουλεμένη συνωμοσία. Ουσιαστικά, παρακολουθούμε το χρονικό της εξόντωσης μιας βασίλισσας που ολοκληρώνεται με τον αποκεφαλισμό της στις 8 Φεβρουαρίου 1587.

Η τελευταία πράξη του δράματος φέρει, ωστόσο, τον σπόρο της συμφιλίωσης: στις 24 Μαρτίου 1603 πεθαίνει και η Ελισάβετ Α'. Είναι άκληρη κι έτσι ο γιος της Μαρίας, Ιάκωβος, ανακηρύσσεται αμέσως βασιλιάς, ενοποιώντας τα στέμματα της Αγγλίας, της Σκωτίας και της Ιρλανδίας. Όσο για τις δύο βασίλισσες που τόσο πολέμησε η μία την άλλη εν ζωή, ήρθε ο θάνατος να τις συμφιλιώσει. Βρίσκονται και οι δύο ενταφιασμένες στο ίδιο νεκρικό δωμάτιο σε έναν κοινό τάφο, στο Αβαείο του Γουέστμινστερ.

Info: Elizabeth and Mary: Royal Cousins, Rival Queens, Βρετανική Βιβλιοθήκη, Λονδίνο μέχρι τις 20 Φεβρουαρίου 2022