Πέθανε ο ήρωας κατά του απαρτχάιντ Ντέσμοντ Τούτου

Ο Ντέσμοντ Τούτου, ο αρχιεπίσκοπος στη Νότια Αφρική που έδωσε μάχη κατά του απαρτχάιντ, πέθανε σε ηλικία 90 ετών. Ο Τούτου ήταν η «φωνή» των μαύρων Νοτιοαφρικανών που αγωνίστηκαν κατά του ρατσιστικού καθεστώτος των λευκών που ανατράπηκε στη Νότια Αφρική.

«Αν παραμένεις ουδέτερος σε περιπτώσεις αδικίας, τότε έχεις διαλέξει την πλευρά του δυνάστη. Αν ένας ελέφαντας έχει τα πόδια του πάνω σε ένα ποντίκι κι εσύ λες ότι είσαι ουδέτερος, το ποντίκι δεν πρόκειται να εκτιμήσει την ουδετερότητά σου» δήλωνε με σθένος ο ανώτατος κληρικός μέσα σε ένα κατάφωρα εχθρικό περιβάλλον.

Ο Ντέσμοντ Τούτου έπασχε από καρκίνο του προστάτη εδώ και πάνω από 20 χρόνια, ενώ είχε νοσηλευθεί το 2019 για μια λοίμωξη. Όμοια με τον Μαχάτμα Γκάντι, τον Μάρτιν Λούθερ Κινγκ και τον συναγωνιστή του Νέλσον Μαντέλα εναντίον του ρατσιστικού καθεστώτος των λευκών, τα κηρύγματα του χαμογελαστού και καλοκάγαθου Τούτου υπερέβησαν τα στενά εκκλησιαστικά όρια και έγιναν σύμβολα αντίστασης σε κάθε είδους καταπίεση και ανισότητα.

Φάρος δικαιοσύνης, ελευθερίας και ισότητας, αυτό που έκανε το μήνυμα του Τούτου τόσο πανανθρώπινο και καθολικό ήταν η ακλόνητη αισιοδοξία του, κόντρα σε κάθε πρόβλεψη και πιθανότητα, για την άρση των στερεοτύπων και η εξίσου παροιμιώδης πίστη του στην καλή πλευρά του ανθρώπου: «Παρά την όλη φρίκη που κυριαρχεί στον κόσμο, τα ανθρώπινα όντα είναι φτιαγμένα για το καλό», συνήθιζε να λέει με τον ακατάβλητο οπτιμισμό του.

Συνταξιούχος από το 2010, η τελευταία δημόσια εμφάνισή του χρονολογείται από το Μάιο του 2021 όταν είχε εμβολιαστεί κατά του κορωνοϊού. Καθισμένος σε αναπηρική καρέκλα, χαμογέλασε και χαιρέτισε από απόσταση, χωρίς να μιλήσει στους δημοσιογράφους.
Ακούραστος υπερασπιστής των ανθρώπινων δικαιωμάτων και φίλος του Νέλσον Μαντέλα, του πρώτου μαύρου προέδρου της Νότιας Αφρικής, τιμήθηκε το 1984 με το Νόμπελ Ειρήνης για τη δέσμευσή του εναντίον του απαρτχάιντ, που καταργήθηκε το 1994.

Δεν έμεινε ωστόσο μόνο εκεί, καθώς μίλησε για όλες τις αδικίες του πλανήτη και συστρατεύτηκε σε κάθε δίκαιο αγώνα για την άρση των κοινωνικών στερεοτύπων. Στην εκστρατεία μάλιστα κατά του AIDS, της νόσου που θερίζει την αφρικανική ήπειρο ακόμα και σήμερα, ήταν που θα έδινε το σύνολο των δυνάμεών του, με τις προσπάθειές του να κάνουν τη διαφορά εκεί που οι κυβερνήσεις ολιγωρούσαν.

(Από 00.55 και μετά...)

Η ζωή του καλοκάγαθου αρχιεπισκόπου Ντέσμοντ Τούτου

Η επιρροή του Τούτου στους κόλπους των αγγλικανικών θεσμών τον οδήγησε σε ένα διάβημα συμφιλίωσης. Βάφτισε τη χώρα του «το έθνος του ουράνιου τόξου», έχοντας πειστεί πως η νοτιοαφρικανική εμπειρία μπορεί να βοηθήσει τον υπόλοιπο κόσμο να καταλάβει πώς να ξεπερνά τις συγκρούσεις.

Ο Ντέσμοντ Μπίλο Τούτου γεννιέται στις 7 Οκτωβρίου 1931 στο Τρανσβάαλ της Νότιας Αφρικής μέσα στην πολυμελή φαμίλια του δασκάλου Τούτου και της οικιακής βοηθού συζύγου του. Η οικογένεια μετακόμισε στο Γιοχάνεσμπουργκ όταν ο Μπίλο ήταν 12 ετών, όπου θα ολοκληρώσει το σχολείο και θα βάλει πλώρη για το πανεπιστήμιο, με σκοπό να γίνει γιατρός.

Τα πενιχρά οικονομικά της φαμίλιας ωστόσο τον αναγκάζουν να αλλάξει κατεύθυνση και αποφασίζει να ακολουθήσει τα χνάρια του πατέρα του, γινόμενος εκπαιδευτικός. Αφού περάσει από το τοπικό κολέγιο (1951-1953) και πάρει το χαρτί του δασκάλου, θα διδάξει σε σχολεία του Γιοχάνεσμπουργκ, πριν ο ακτιβισμός του κάνει την πρώτη του εμφάνιση.
Το 1967 επιστρέφει στη Νότια Αφρική από τη Βρετανία, όπου θα διδάξει σε αγγλικανικές εκκλησιαστικές σχολές αλλά και κολέγια του Γιοχάνεσμπουργκ, και το 1972 θα τον βρει και πάλι στην Αγγλία, αυτήν τη φορά σε διευθυντική θέση θεολογικού σεμιναρίου.

Το 1975 επιστρέφει οριστικά στη Νότια Αφρική και διορίζεται πρωθιερέας στον καθεδρικό του Γιοχάνεσμπουργκ, ο πρώτος μάλιστα μαύρος που ανέβηκε ποτέ σε τέτοια εκκλησιαστική θέση στην πολύπαθη χώρα. Από το 1976-1978, ο Τούτου θα διατελέσει επίσκοπος του Λεσότο, ενώ αμέσως μετά θα αποδεχτεί τον διορισμό του στη θέση του γενικού γραμματέα του Νοτιοαφρικανικού Συμβουλίου Εκκλησιών.

Εκστρατεία κατά του Απαρτχάιντ στη Νότια Αφρική

Έχοντας γνωρίσει στο πετσί του τις φυλετικές ανισότητες και τις ρατσιστικές πολιτικές της χώρας ήδη από παιδί, ο Τούτου τάχθηκε στον αγώνα κατά του Απαρτχάιντ με όλες του τις δυνάμεις. Το 1976, τη χρονιά που οι διαδηλώσεις των μαύρων Νοτιοαφρικανών κατά του Απαρτχάιντ έγιναν πια μαζικότερες και δυναμικότερες, ο Τούτου, ως προβεβλημένο μέλος του κλήρου, βγαίνει μπροστά και χρησιμοποιεί την επιρροή του για να καταδικάσει τους ρατσιστικούς νόμους των λευκών, τους οποίους μάλιστα συγκρίνει για πρώτη φορά με τα φασιστικά καθεστώτα του παρελθόντος.

Η δριμεία κριτική του Τούτου και οι λύσεις που προτείνει τον μετατρέπουν στον Νο 1 εχθρό του λευκού καθεστώτος. Ως ένας από τους κορυφαίους εκπροσώπους του αγώνα για τα δικαιώματα των μαύρων της Νότιας Αφρικής, για τον Τούτου δεν έπρεπε να χυθεί αίμα στον πόλεμο κατά του Απαρτχάιντ και της λευκής κυριαρχίας.

Ο αγωνιστής κληρικός διακηρύσσει μια μάχιμη πολιτική μη βίας, οραματίζεται «μια δημοκρατική και δίκαιη κοινωνία χωρίς φυλετικές διαφορές», ενθαρρύνει την επιβολή οικονομικών κυρώσεων στην κυβέρνηση της Πρετόριας από τις χώρες που διατηρούν εμπορικές σχέσεις μαζί της, την ίδια στιγμή που στα πύρινα κηρύγματά του προετοιμάζει τη Νότια Αφρική για την αλλαγή που έρχεται: «Όταν ήρθαν οι ιεραπόστολοι στην Αφρική, είχαν τη Βίβλο και εμείς τη γη. Μας είπαν "ας προσευχηθούμε". Όταν τους ανοίξαμε την πόρτα μας, εμείς είχαμε τη Βίβλο και εκείνοι τη γη μας».

Οι δηλώσεις του θα τον έφερναν βέβαια πίσω από τα κάγκελα της φυλακής, καθώς αυτός ήταν ο μόνος τρόπος να τον κάνουν να σιγήσει: παραμένει για σύντομο χρονικό διάστημα.
Στη μετά Απαρτχάιντ εποχή, ο Ντέσμοντ Τούτου δεν σταμάτησε να κηρύττει ισότητα και να τα βάζει με κάθε είδους διάκριση και καταπίεση. Καταλήγει στον όρο «έθνος-ουράνιο τόξο» για να δείξει ότι όλοι χωρούσαν στην πολυπολιτισμική Νότια Αφρική, με το συμβολικό του όρο να καλεί σε μια ενωμένη κοινωνία που μπορεί να ξεχάσει το ταραγμένο παρελθόν της.