Μήπως τα βρετανικά ΜΜΕ επηρεάζονται από τη Σαουδική Αραβία;

Πριν από δύο χρόνια, ο Σαουδάραβας επενδυτής Sultan Mohamed Abuljadayel αγόρασε το 30% των μετοχών στην Independent Digital News and Media. Τον περασμένο Φεβρουάριο, οι Financial Times ανέφεραν ότι ο Σαουδάραβας επενδυτής ήταν ο αγοραστής του 30% της Lebedev Holdings, η οποία κατέχει την Evening Standard. Το σίγουρο είναι ότι έχουν αυξηθεί οι ξένοι επενδυτές στη βιομηχανία των μέσων ενημέρωσης σε όλο τον ευρω-αμερικανικό κόσμο κι ότι η δημοσιογραφία απειλείται τόσο από τη μείωση των διαφημιστικών εσόδων όσο κι από την παράλληλη παραπληροφόρηση των κοινωνικών δικτύων. 

Ο Scott Lucas, καθηγητής διεθνούς πολιτικής στο Πανεπιστήμιο του Μπέρμιγχαμ, τονίζει ότι η ξένη ιδιοκτησία των μέσων ενημέρωσης δεν είναι καινούργιο φαινόμενο: «Επί δεκαετίες πλανάται το ερώτημα σχετικά με την ανεξαρτησία των εφημερίδων: εξυπηρετούν άραγε το δημόσιο συμφέρον ή τους ιδιώτες; Είναι ένα σημαντικό ερώτημα, αν σκεφτεί κανείς ότι η Daily Telegraph βρίσκεται στα χέρια των δύο δισεκατομμυριούχων αδερφών Barclay και ο Independent βρισκόταν και συνεχίζει να βρίσκεται στα χέρια Ρώσων επιχειρηματιών όπως ο Lebedev. Το θέμα είναι αν υπάρχει διαφάνεια στη διαδικασία κατά την οποία ο αγοραστής του μεριδίου της Lebedev Holdings εκπροσωπεί την κυβέρνηση της Σαουδικής Αραβίας.»

Στις περισσότερες δυτικές χώρες, υπάρχει σαφής διαχωρισμός μεταξύ της δημόσιας ιδιοκτησίας και της ιδιωτικής ιδιοκτησίας, όπως το BBC και τα ευρωπαϊκά κρατικά κανάλια από τη μια πλευρά και οι ιδιωτικές εφημερίδες από την άλλη. Αυτό το δυτικό μοντέλο δεν ισχύει στη Μέση Ανατολή, στο Ιράν ή στη Ρωσία όπου οι κυβερνήσεις διαχειρίζονται τα μέσα ενημέρωσης. Τύπου. Έτσι, στη Βρετανία το ραδιοτηλεοπτικό συμβούλιο επέβαλε πρόστιμο 200.000 λιρών στο ρωσικό ειδησεογραφικό κανάλι RT για σοβαρές παραλείψεις να συμμορφωθεί με τους κανόνες ανεξάρτητης μετάδοσης -κάτι παρόμοιο θα συμβεί και σε περίπτωση που ο Independent και η Evening Standard παραβιάσεις του κώδικες δημοσιογραφικής συμπεριφοράς.

Μπροστά σ’ αυτές τις υποψίες, η εφημερίδα Independent δήλωσε στο Arabian Business: «Δεχτήκαμε μια επένδυση από ιδιώτη επενδυτή από τη Σαουδική Αραβία το 2017. Η πλήρης συντακτική ανεξαρτησία κατοχυρώνεται επίσημα σε συμφωνία από όλους τους μετόχους, οι οποίοι δεν έχουν επιρροή στη δημοσιογραφική μας παραγωγή. Ο Independent είναι γνωστός σε όλο τον κόσμο για την αποκάλυψη της αδικίας, όπου κι αν υπάρχει.»

Παρόμοιες ανησυχίες εκφράζονται για διεθνές αραβικό ειδησεογραφικό κανάλι που χρηματοδοτεί η κυβέρνηση του Κατάρ με έδρα τη Ντόχα: το Al Jazeera έχει κατηγορηθεί για την ισλαμιστική του προοπτική και τη προώθηση της Μουσουλμανικής Αδελφότητας. Εξάλλου είναι σαφής η προκατάληψή του υπέρ των σουνιτών, κατά των σιιτών και προπάντων κατά του Ισραήλ. Όπως είναι γνωστό, το Al Jazeera είχε μεταδώσει βίντεο που κυκλοφόρησε ο Οσάμα Μπιν Λάντεν και βραβεύτηκε από τη Χαμάς. Αλλά, αν και αμφιλεγόμενο στις δυτικές χώρες, το Al Jazeera απέκτησε τεράστιο κοινό το οποίο αυξήθηκε λόγω των μεγάλων δημοσιογραφικών του scoop που απέσπασε από τις σχέσεις του με την Αλ Κάιντα και αργότερα από τις διασυνδέσεις του με πρόσωπα της Αραβικής Άνοιξης. Η κρίση στις σχέσεις Σαουδικής Αραβίας και Κατάρ προκάλεσε κρίση και στο κανάλι, αλλά όπως υπογραμμίζουν ορισμένοι παρατηρητές το Al Jazeera συνεχίζει να έχει τρομερή εξουσία ως διαμορφωτής γνώμης. Ο Noah Bonsey και ο Jeb Koogler, γράφοντας στο Columbia Journalism Review, υποστηρίζουν ότι ο τρόπος με τον οποίο ο σταθμός καλύπτει οποιαδήποτε συμφωνία Ισραήλ-Παλαιστινίων θα μπορούσε κάλλιστα να καθορίσει αν θα γίνει όντως αποδεκτή από το παλαιστινιακό κοινό. Πρόσφατες δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι στη Δυτική Όχθη και τη Γάζα, το Al Jazeera είναι η κύρια πηγή ειδήσεων για ένα εκπληκτικό 53,4% των Παλαιστινίων τηλεθεατών, ενώ είναι το πρώτο σε τηλεθέαση κανάλι των Αράβων της διασποράς. Από τον Μάρτιο του 2003, ξεκίνησε έναν αγγλόφωνο ιστότοπο με παγκόσμια εμβέλεια και τον Ιανουάριο του 2013, το Al Jazeera Media Network αγόρασε το Current TV, το οποίο ανήκε εν μέρει στον πρώην αντιπρόεδρο των ΗΠΑ Αλ Γκορ . Χρησιμοποιώντας μέρος της υποδομής του Current TV, το Al Jazeera εγκαινίασε ένα αμερικανικό κανάλι ειδήσεων στις 20 Αυγούστου 2013 και επεκτάθηκε σε αθλητικούς σταθμούς και σε τρία ακόμη κανάλια στη Γαλλία, ένα στον Καναδά και ένα στην Αυστραλία. Σήμερα αποτελεί ένα πολυπλόκαμο δίκτυο ΜΜΕ από Σαν Φρανσίσκο μέχρι την Κουάλα Λουμπούρ. Το 2021, το Al Jazeera απέκτησε μια νέα διαδικτυακή πλατφόρμα με την ονομασία "Rightly" που απευθύνεται στο συντηρητικό κοινό των ΗΠΑ: η πρώτη εκπομπή ήταν το "Right Now with Stephen Kent" με συνεντεύξεις γνώμης και host τον Stephen Kent. Το Right Now είναι διαθέσιμο στο YouTube και ως podcast. Η εφημερίδα Guardian ανέφερε ότι πάνω από 100 άτομα του προσωπικού του Al Jazeera υπέγραψαν ανοιχτή επιστολή προς τη διοίκηση εναντίον αυτής της συντηρητικής πλατφόρμας, κυρίως επειδή οι συντηρητικοί είναι «ισλαμοφοβικοί».

Το Al Jazeera σχεδίαζε να επεκταθεί στη γλώσσα ουρντού για να απευθυνθεί κυρίως σε Πακιστανούς και σε υπηρεσίες με έδρα το Ναϊρόμπι και εμβέλεια στην Κένυα, στην Τανζανία, στην Ουγκάντα, στη Ρουάντα και στο Μπουρούντι, αλλά αυτά τα σχέδια ακυρώθηκαν λόγω περιορισμών του προϋπολογισμού. Παρόμοια σχέδια φαίνονται πάντως ότι θα υλοποιηθούν, όπως το ισπανόφωνο Al Jazeera, το οποίο, κατά τη γνώμη του Αμερικανού Δημοκρατικού βουλευτή Jack Bergman θέλει να διαδώσει στους ισπανοφώνους ριζοσπαστικές αντιαμερικανικές, αντισημιτικές και αντι-ισραηλινές ιδέες, ενώ παραλλήλως προωθεί τη Σαρία. Πράγματι, η εκπομπή του καναλιού "Shariah and Life" με host τον αμφιλεγόμενο ισλαμιστή Qaradawi έχει κοινό 60 εκατομμυρίων παγκοσμίως: ο Qaradawi έχει κατά καιρούς στηρίξει το πυρηνικό πρόγραμμα του Πακιστάν και έχει παραθέσει στίχους του Κορανίου που παροτρύνουν τους μουσουλμάνους «να τρομοκρατήσουν τον εχθρό του Θεού». 

Σε απάντηση στο Al Jazeera, το 2003 μια ομάδα Σαουδαράβων επενδυτών δημιούργησε το Al Arabiya, το Ιράν δημιούργησε το Al Alam, ενώ το 2007 εγκαινιάστηκε το Rusiya Al-Yaum με έδρα τη Μόσχα. Όλοι αυτοί οι σταθμοί ανταγωνίζονται σήμερα το BBC Arabic Television και την αραβική έκδοση της Deutsche Welle που άρχισε να εκπέμπει το 2002.