Η τελευταία μητριαρχική κοινωνία στην Ευρώπη

Μια γυναίκα με ρυτίδες στο πρόσωπό της και ροζιασμένα χέρια, που φορά μια χρωματιστή φούστα, κάθεται μόνη της στην κουζίνα του σπιτιού της. Οι δουλειές της ημέρας δεν έχουν τελειώσει. Όλη της τη ζωή άλλωστε έχει αναλάβει τις δουλειές της φάρμας ολομόναχη και είναι συνέχεια σε ένα διαρκές «τρέξιμο». Φροντίζει τις κότες και τα πρόβατα, ράβει ρούχα και επιδιορθώνει τρακτέρ. Τώρα όμως, βρίσκεται μόνη στην κουζίνα και όλη της η προσοχή είναι στις βελόνες πλεξίματος που ταλαντεύονται ρυθμικά στα χέρια της. Πλέκει τα ρούχα της κηδείας της.

Το σκηνικό αυτό διαδραματίζεται στο Κίχνου, γνωστό και ως το «Νησί των Γυναικών», ένα απομονωμένο μέρος στη Βαλτική Θάλασσα, στα δυτικά παράλια της Εσθονίας. Συχνά, αναφέρεται και ως η τελευταία μητριαρχική κοινωνία της Ευρώπης, μια κοινωνία που βασίζεται κυρίως στη δύναμη και την αυτονομία των γυναικών.

Όταν μια γυναίκα από το νησί Κίχνου φτάσει τα 60 της, ξεκινά να προετοιμάζεται για την κηδεία της. Αυτό περιλαμβάνει να ράβει τα ρούχα που θα βάλει και να ετοιμάσει τα γάντια για τους άνδρες που θα επιλέξει να την θάψουν. 

Ο πλούσιος πολιτισμός που πρεσβεύουν οι γυναίκες του Κίχνου, περιλαμβάνεται στη λίστα της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς της ανθρωπότητας της UNESCO. Οι γυναίκες είναι υπεύθυνες για τις γεωργικές εργασίες, για την ανατροφή των παιδιών και τις δραστηριότητες της καθημερινότητας, έχοντας κληρονομήσει το καθήκον να διατηρήσουν τις παραδόσεις των προγόνων τους.

Πρόκειται για ένα μέρος όπου οι άνδρες απουσίαζαν ιστορικά, εργάζονταν στη θάλασσα ή στο εξωτερικό. Αυτό συνέβαλε στο να επεκταθεί ο ρόλος των γυναικών στο Κίχνου σε κάθε πτυχή της καθημερινής ζωής. Οι γυναίκες είναι αυτές που είναι υπεύθυνες για τη διατήρηση του τραγουδιού, του χορού, της παραδοσιακής υφαντικής και της χειροτεχνίας. Είναι επίσης υπεύθυνες για την τέλεση τελετουργιών όπως γάμοι και κηδείες.

Και ήταν ο θάνατος που έφερε στη ζωή το βιβλίο «Big Heart, Strong Hands» ( Μεγάλη Καρδιά, Δυνατά Χέρια), της νορβηγίδας φωτογράφου Anne Helene Gjelstad. Η φωτογράφος βρέθηκε στη κηδεία μιας γυναίκας από το Κίχνου.

«Μια μεγάλη κυρία είχε πεθάνει και μου ζήτησαν να φωτογραφίσω την κηδεία της. Η τελετή έγινε στην κουζίνα και παρεβρέθηκαν όλες οι γυναίκες. Ήταν πολύ συγκινητικό και μια πολύ δυνατή εμπειρία για εμένα, να είμαι μέρος στο αντίο αυτής της κλειστής κοινωνίας σε εκείνη τη γυναίκα, που βρισκόταν μέσα στο φέρετρο, στην κουζίνα της, τρεις ώρες αφού είχε φύγει.​Το γεγονός αυτό με σημάδεψε. Ήξερα ότι πρέπει να καταγράψω τις ζωές αυτών των γυναικών. Μια κουλτούρα που σύντομα θα ανήκει στην ιστορία.

Κάτι μέσα μου μου έλεγε ότι πρέπει να το καταγράψω αυτό, να γράψω τις ιστορίες τους και να εκδώσω ένα βιβλίο. Να μου πουν οι γυναίκες τις ιστορίες τους, να μου μιλήσουν για την ευτυχία τους και για τις δύσκολες στιγμές που έχουν ζήσει, για τους συζύγους τους, για το πως είναι να ζεις σε ένα τόσο ιδιαίτερο μέρος».

Τα πορτρέτα των γυναικών που σκιαγράφησε η Gjelstad αφηγούνται την ιστορία ενός τόπου βουτηγμένου στις παραδόσεις των τραγουδιών της Kalevala (πρόκειται για μια αρχαία παράδοση της μουσικής αφήγησης) έντονα υφαντά και κεντημένα ρούχα, με τις γυναίκες να αναλαμβάνουν τα πάντα, από την επισκευή ενός κινητήρα του τρακτέρ μέχρι και την εκτροφή των ζώων. Μια ιστορία επιβίωσης, που το μέλλον της είναι αβέβαιο. Μια ιστορία που η κληρονομιά της κινδυνεύει να χαθεί.

«Οι ίδιες μιλούν για την κοινότητα τους και τη χαρακτηρίζουν μητριαρχική. Ο λόγος που το κάνουν είναι γιατί οι γυναίκες είναι υπεύθυνες για όλα σε αυτό το νησί. Δεν υπάρχει μόνο το ένα φύλο στην κοινωνία, οι άντρες ζουν μαζί με τις γυναίκες, απλά δεν συμμετέχουν με τον ίδιο τρόπο στην καθημερινή ζωή. 

Μέσα σε δύσκολες εποχές και 50 χρόνια σοβιετικής κατοχής άντεξαν και διατηρήθηκαν οι μητριαρχικές παραδόσεις. Αυτός ο μοναδικός νησιωτικός πολιτισμός είναι σε κίνδυνο, δεδομένης της φυγής της νεότερης γενιάς από το νησί, για να αναζητήσει ένα καλύτερο σε ευκαιρίες μέλλον. Παρά τον εποχικό τουρισμό, με πολλούς επισκέπτες να φθάνουν στο νησί για να ανακαλύψουν τις παραδόσεις που κρύβει, ο πληθυσμός μειώνεται αισθητά χρόνο με τον χρόνο. 

Γενιές γυναικών του Κίχνου, έχουν κατορθώσει να διατηρήσουν να συντηρήσουν αυτόν τον τρόπο ζωής. Κάθε θάνατος όμως, κρούει τον κώδωνα του κίνδυνου της εξαφάνισης αυτής της κοινωνίας. Μέσα από το βιβλίο της η Gjelstad, καταγράφει τον μητριαρχικό τρόπο ζωής, παρουσιάζοντας τον μέσα από παρόν που ξεθωριάζει, ενώ παράλληλα επιδιώκει με τις αφηγήσεις των γυναικών να το διατηρήσει για το μέλλον που αλλάζει.

Με πληροφορίες απο BBC