Ιράν - Προεδρικές εκλογές: Τι δείχνουν οι δημοσκοπήσεις

Η ισλαμική χώρα των 84 εκατομμυρίων εκλέγει σήμερα νέο πρόεδρο. Καθώς ο απερχόμενος Hassan Rouhani δεν είχε δικαίωμα να διεκδικήσει τρίτη θητεία, τέσσερις υποψήφιοι διεκδικούν το αξίωμα με δημοφιλέστερο τον δικαστή Ebrahim Raisi ο οποίος, σύμφωνα με την τελευταία δημοσκόπηση, θα αποσπάσει το 64% των ψήφων.

Το πολιτικό φάσμα στο Ιράν περιλαμβάνει σκληροπυρηνικούς που θέλουν να επεκτείνουν το πυρηνικό πρόγραμμα και να ενισχύσουν τη διεθνή θέση της χώρας, μετριοπαθείς −για τα ιρανικά δεδομένα− που θέλουν να διατηρήσουν το status quo, και μεταρρυθμιστές που θέλουν να εκσυγχρονίσουν τη θεοκρατία. Αλλά παρότι διενεργούνται εκλογές, το Συμβούλιο των Φρουρών της Ισλαμικής Δημοκρατίας δεν δέχτηκε όλες τις υποψηφιότητες αποκλείοντας τα ψηφοδέλτια των προοδευτικών και των γυναικών, ευνοώντας κατάφωρα τον Raisi.

Πρόκειται για έναν 60χρονο σιίτη ιερωμένο που έχει στενές σχέσεις με τον Υπέρτατο Ηγέτη Αγιατολάχ Ali Khamenei και με το σώμα των Φρουρών, ο οποίος είχε θέσει υποψηφιότητα το 2017 αλλά είχε χάσει από τον Rouhani. Το 2019 ο Khamenei διόρισε τον Raisi επικεφαλής του δικαστικού συστήματος: από αυτή τη θέση ο Raisi κατέπνιξε βιαίως τις διαμαρτυρίες των τοπικών οικολόγων, οι οποίες είχαν αρχίσει από τη χαώδη εποχή των εκλογών του 2009. Προηγουμένως, το 1988, ως αντιεισαγγελέας στην Τεχεράνη, είχε διατάξει τις συνοπτικές εκτελέσεις χιλιάδων πολιτικών κρατουμένων, μια επιχείρηση που είχε ονομαστεί «Επιτροπή θανάτου».

Σύμφωνα με δημοσκόπηση του πρακτορείου Ιρανών φοιτητών, μόνο το 42% από τα 59 εκατομμύρια των ψηφοφόρων θα πάνε στις κάλπες: είναι το χαμηλότερο ποσοστό όλων των εποχών. Πολλοί Ιρανοί έχουν απογοητευτεί από τον απερχόμενο Rouhani, ο οποίος στην αρχή είχε ευρεία στήριξη αλλά βρέθηκε μπροστά στις αμερικανικές κυρώσεις οι οποίες υπονόμευσαν την οικονομία, ιδιαίτερα τον τομέα του πετρελαίου. Εξάλλου, το Ιράν επλήγη σκληρά από την πανδημία με 3 εκατομμύρια καταγεγραμμένα κρούσματα, 83.000 θανάτους και όχι πάνω από 5% εμβολιασμένους.

Δεύτερος σε δημοτικότητα μετά τον Raisi έρχεται ο 66χρονος πρώην διοικητής της Κεντρικής Τράπεζας του Ιράν, Abdolnasser Hemmati, στον οποίον ποντάρουν πολλοί ψηφοφόροι επειδή ως οικονομολόγος ίσως μπορεί να διαχειριστεί τα οικονομικά προβλήματα της χώρας. Αλλά αυτά τα προβλήματα είναι συνδεδεμένα με την εξωτερική πολιτική την οποία, στην πραγματικότητα, χαράζει ο ίδιος ο Αγιατολάχ Khamenei που αποφασίζει επίσης για το πρόγραμμα του εμπλουτισμένου ουρανίου − την κύρια, αν και όχι μοναδική αιτία, της διπλωματικής και οικονομικής σύγκρουσης με τις ΗΠΑ. Τον Hemmati στηρίζουν κάποιοι μετριοπαθείς όπως ο αντιφρονών Mehdi Karoubi, που βρίσκεται σε κατ’ οίκον περιορισμό εδώ και δέκα χρόνια, και ο γενικός γραμματέας του κόμματος «Δημιουργοί της Οικοδόμησης του Ιράν» Gholam-Hossein Karbaschi.

Ο Raisi αναμένεται να προσανατολίσει την «ισλαμική δημοκρατία» σε μονοκομματικό κράτος, απομακρύνοντας οριστικά από την πολιτική σκηνή οποιονδήποτε δεν συμμορφώνεται με την ισλαμική θεοκρατία. Αντίθετα με την σιιτική παράδοση η οποία χαρακτήριζε επί δεκαετίες την πολιτική στο Ιράκ −μέχρι την αμερικανική εισβολή του 2003−, το ιρανικό πολιτικό σύστημα οδηγήθηκε ήδη από την επανάσταση του 1979 στην απόλυτη θεοκρατία με επικεφαλής τότε τον Αγιατολάχ Khomeyni και με μοναδική πολιτική απόχρωση τους «συντηρητικούς» έναντι των «μετριοπαθών». Παρά τη «θεϊκή εξουσία» που αναγνωρίζει το Ιράν, οι Ιρανοί καλούνται να ψηφίσουν σε προεδρικές, βουλευτικές και δημοτικές εκλογές, ενώ διενεργούνται εκλογές για τη λεγόμενη Συνέλευση των Ειδημόνων η οποία, θεωρητικά, ελέγχει τον Υπέρτατο Ηγέτη. Οι θεσμοί φαίνονται δημοκρατικοί αλλά σκοντάφτουν στις αυθαίρετες αποφάσεις των συντηρητικών − όσο για τις υποψηφιότητες σε όλα αυτά τα όργανα περνάνε από το κόσκινο των Φρουρών του Συντάγματος με αποτέλεσμα να αποκλείονται όσες δεν συμφωνούν με τη Σαρία. Οι πιο μετριοπαθείς που κατάφεραν να εκλεγούν ήταν ο Mohammad Khatami (1997-2001) και ο Hassan Rohani (2013-2017) ο οποίος, στην πραγματικότητα, ηττήθηκε από τους συντηρητικούς εξαιτίας της αμερικανικής πολιτικής των κυρώσεων. Με λίγα λόγια, οι ΗΠΑ, ανεπίγνωστα και με τη γνωστή τους προχειρότητα, έσπρωξαν το Ιράν σε σκληρότερη ισλαμιστική στάση, όπως συνέβη και στο Ιράκ αν και με διαφορετικό τρόπο: στο Ιράκ η αμερικανική εισβολή ευνόησε τη δημιουργία ισλαμικών κινημάτων και την ιδέα του ιερού πολέμου (της τζιχάντ). Από την πλευρά του, το Ιράν, που βρίσκεται σε πανικό, κατέρριψε από λάθος ουκρανικό επιβατικό αεροπλάνο τον περασμένο Ιανουάριο, νομίζοντας ότι ήταν αμερικανικό, με αποτέλεσμα 176 νεκρούς.

Το συντηρητικό ρεύμα επηρεάζεται σήμερα από τις θεωρίες του Αγιατολάχ Taqi Mesbah Yazdi, που πέθανε προσφάτως, ο οποίος πρότεινε να καταργηθεί η «δημοκρατική» πλευρά του καθεστώτος εφόσον αποτελεί δυτικό κατάλοιπο, και να ενισχυθεί η ισλαμική. Στο μεταξύ, ο πληθωρισμός αγγίζει το 40% και η ανεργία το 20% του ενεργού πληθυσμού. Και παρότι, μετά από δύο χρόνια ύφεσης, φέτος αναμένεται ανάπτυξη 3,1%, η οικονομία δεν θα απογειωθεί αν δεν αρθούν οι κυρώσεις. Αλλά για να αρθούν οι κυρώσεις το Ιράν πρέπει να σταματήσει ή, έστω, να περιορίσει το πυρηνικό του πρόγραμμα.