Ισραήλ: Το τέλος της πρωθυπουργίας Νετανιάχου

Tο ισραηλινό κοινοβούλιο επικύρωσε την Κυριακή 13 Ιουνίου το πρόγραμμα του «συνασπισμού αλλαγής» θέτοντας τέλος στην πρωθυπουργία του Benjamin Netanyahu, τη μακρύτερη στην ιστορία της χώρας. Ο Netanyahu έμεινε στην πρωθυπουργία επί 12 χρόνια, ενώ παλιότερα η Γκόλντα Μέιρ έχοντας διατηρήσει το ίδιο αξίωμα επί 5 χρόνια (1969-1974) παραιτήθηκε διότι πίστευε ότι οι Ισραηλινοί «είχαν κουραστεί να τη βλέπουν».

Από τους 119 βουλευτές που ήταν παρόντες (έλειπε ένας) οι 60 ψήφισαν υπέρ ενός νέου πολυσυλλεκτικού συνασπισμού που περιλαμβάνει δεξιούς και αριστερούς εξασφαλίζοντας τη στήριξη και ενός ισλαμικού αραβικού κόμματος. Όσοι αντιτέθηκαν στον καινούργιο συνασπισμό προέρχονται από το κόμμα Λικούντ του Netanyahu, από την άκρα δεξιά και τους υπερ-ορθοδόξους. Πρόεδρος της Βουλής εξελέγη ο κεντρώος Mickey Levy και πρωθυπουργός ο Naftali Bennett του δεξιού, εθνικιστικού κόμματος Yamina ο οποίος υπήρξε διαδοχικά υπουργός Παιδείας, Ασφάλειας και Άμυνας της κυβέρνησης Netanyahu.

Ο Netanyahu ανεδείχθη για πρώτη φορά στην πρωθυπουργία το 1996 μετά την ήττα του Εργατικού Shimon Peres, αλλά ηττήθηκε το 1999 και επανήλθε το 2009 σε διάφορες υπουργικές θέσεις. Το 2002, όταν εμφανίστηκε σε μια δημοφιλή τηλεοπτική εκπομπή και μίλησε για το πολιτικό του comeback στον γνωστό δημοσιογράφο Yair Lapid, ο Netanyahu παραδέχτηκε ότι «ξεσηκώνει πάθη». Πράγματι, όταν αποχώρησε το 1999, πολλοί ψηφοφόροι έκλαιγαν στους δρόμους και απειλούσαν ότι θα αυτοκτονήσουν, ενώ άλλοι έλεγαν πως αν ξαναγινόταν πρωθυπουργός θα εγκατέλειπαν στη χώρα. Παρόμοιες σκηνές εξελίσσονται από χθες στο Ισραήλ: αρκετοί πανηγυρίζουν για την αποχώρησή του και δεν είναι λίγοι όσοι θρηνούν.

Πολλά έχουν αλλάξει από το 1996 όταν το Ισραήλ είχε κλονιστεί από τη δολοφονία από έναν εξτρεμιστή σιωνιστή του προκατόχου του Netanyahu, Yitzhak Rabin: τότε, ένα μεγάλο ποσοστό Ισραηλινών αντιτίθετο στις συμφωνίες του Όσλο τις οποίες θεωρούσαν υποχώρηση προς τους Παλαιστινίους. Ένα μήνα πριν από αυτή τη δολοφονία, ο Netanyahu είχε πάρει μέρος σε διαδήλωση στην Ιερουσαλήμ όπου οι συγκεντρωμένοι κραύγαζαν «Θάνατος στον Ράμπιν». Στην εν λόγω συνέντευξη με τον Lapid, ο Netanyahu δεν αρνήθηκε ότι είχε συμμετοχή στην όξυνση των παθών αλλά χαρακτήρισε τη δολοφονία του Rabin «φοβερό τραύμα για το Ισραήλ» και ευχήθηκε να έχει παίξει κάποιο ρόλο στον αναστοχασμό και στην αποφυγή της βίας.

Στην πραγματικότητα, οι συμφωνίες του Όσλο απέτυχαν και η κυβέρνηση Netanyahu έχει ευθύνη γι’ αυτή την αποτυχία. Οι συμφωνίες είχαν σκοπό να προωθήσουν την ειρηνευτική διαδικασία στη Μέση Ανατολή, με την εγγύηση και τη μεσολάβηση των Ηνωμένων Εθνών, και να εξασφαλίσουν το δικαίωμα του παλαιστινιακού λαού στον αυτοπροσδιορισμό - ομολογουμένως μια κάπως συγκεχυμένη έννοια. Το διακύβευμα ήταν η αναγνώριση της Παλαιστινιακής Αρχής ως φορέα αυτόνομης αλλά περιορισμένης εξουσίας των Παλαιστινίων στη Δυτική Όχθη του Ιορδάνη ποταμού και στη Λωρίδα της Γάζας. Τα σύνορα των δύο πλευρών, το καθεστώς της Ιερουσαλήμ, η στρατιωτική παρουσία του Ισραήλ και η τύχη των περιοχών που θα εκκένωναν οι ισραηλινές στρατιωτικές δυνάμεις δεν  αποσαφηνίστηκαν διότι οι δύο πλευρές είχαν θεμελιώδεις διαφωνίες: οι Παλαιστίνιοι επέμεναν στη δημιουργία ανεξάρτητου Παλαιστινιακού κράτους μολονότι το 1947, όταν ο ΟΗΕ ανέλαβε τον έλεγχο της Παλαιστίνης, και πρότεινε τη διαίρεση της σε ένα ισραηλινό και ένα αραβικό κράτος, διαφώνησαν θεωρώντας την ίδρυση ισραηλινού κράτους «καταστροφή». Οι Άραβες άρχισαν βίαιες διαμαρτυρίες κατά των Εβραίων, οι οποίοι άλλοτε αμύνονταν, άλλοτε επιτίθεντο έχοντας απέναντί τους ολόκληρο τον αραβικό κόσμο και όχι σπάνια τον ίδιο τον ΟΗΕ.

Ο Netanyahu έχασε την πρωθυπουργία μετά από κατηγορίες για απάτη, διαφθορά και κατάχρηση εμπιστοσύνης, αλλά επίσης διότι με την πολιτική των εποικίσεων στα παλαιστινιακά εδάφη ενέτεινε το χρόνιο αδιέξοδο. Παρότι οι Ισραηλινοί επεκτείνονται ήδη από τον Πόλεμο των Έξι Ημερών, επί πρωθυπουργίας Netanyahu ορισμένοι οικισμοί όπως ο Ma'aleh Adumim έγιναν πόλεις και οι Παλαιστίνιοι ένιωσαν ακόμα μεγαλύτερη πίεση. Γενικά, παρά τις διπλωματικές του προσπάθειες με τα Εμιράτα και το Μαρόκο, ο Netanyahu θεωρήθηκε πολεμοχαρής: η δε ταινία «Incitement» του Yaron Zilberman (2019) που τον παρουσιάζει ως ηθικό αυτουργό της δολοφονίας του Rabin δεν ωφέλησε τη δημοτικότητά του.