Τι διδάσκει η εξέγερση στην Κολομβία

O ιστορικός Eric Hobsbawm συνήθιζε να λέει ότι η Λατινική Αμερική είναι ένα τεράστιο επιστημονικό εργαστήριο όπου μπορεί κάνεις να διαβάσει της ιστορία της Ευρώπης, όχι μόνο το παρελθόν αλλά και το μέλλον. Αν ισχύει αυτό, τότε τι μας διδάσκουν οι συνεχιζόμενες πολυήμερες αιματηρές ταραχές στην Κολομβία εναντίον της φορολογικής μεταρρύθμισης που άφησαν πίσω τους πάνω από 40 νεκρούς και εκατοντάδες δημόσια κτίρια βανδαλισμένα και καμένα;

«Ούτε να διανοηθείτε να ανεβάσετε τους φόρους για να καλύψετε το λεγόμενο “κόστος της πανδημίας!”». Αυτό το μήνυμα συνιστά την πεμπτουσία της κολομβιανής εξέγερσης, μιας καθαρά αντιφορολογικής εξέγερσης, τουλάχιστον στα αρχικά της στάδια. Τελικά η κυβέρνηση αναγκάσθηκε να αποσύρει την επίμαχη φορολογική μεταρρύθμιση και ο υπουργός Οικονομικών οδηγήθηκε σε παραίτηση, γεγονός που με τη σειρά του οδήγησε σε υποβάθμιση της πιστοληπτικής ικανότητας της χώρας από τη S&P.

Η ιστορία στην Κολομβία έχει εν συντομία ως εξής:

Πριν από μερικές εβδομάδες η κυβέρνηση του Ivan Duque παρουσίασε μια φορολογική μεταρρύθμιση που είχε ως στόχος τη συλλογή 6.5 δισ. δολαρίων, δηλαδή περίπου 2% του ΑΕΠ για την κάλυψη μέρους της «τρύπας» που προκάλεσε στα δημόσια οικονομικά η πανδημία/μέτρα εναντίον της πανδημίας και η οποία ανέρχεται στο 8,6% του ΑΕΠ. Διατηρώντας όμως ταυτόχρονα και διευρύνοντας τα μέτρα στήριξης του φτωχότερου τμήματος του πληθυσμού. Φυσικά, τη «νύφη» θα την πλήρωνε ο πάντοτε εύκολος στόχος «αριστερών» και «δεξιών» πολιτικών, δηλαδή η μεσαία τάξη. Τα μέτρα περιλάμβαναν τη διεύρυνση της φορολογικής βάσης (με την φορολόγηση να αρχίζει από τα 700 δολ. μηνιαίο εισόδημα), περιουσιακό φόρο που θα κυμαινόταν μεταξύ 1%-2% της περιουσίας, ΦΠΑ στις δημόσιες παροχές (νερό, ηλεκτρικό), το οποίο θα πλήρωνε το ανώτερο 50% εισοδηματικά τμήμα του πληθυσμού κ.λπ.

Από την άλλη πλευρά η μεταρρύθμιση διατηρούσε τις υφιστάμενες κοινωνικές παροχές και επιπλέον προέβλεπε την καθιέρωση ενός «εγγυημένου βασικού εισοδήματος» για όλους. Υπολογίζεται ότι ως αποτέλεσμα της φορολογικής μεταρρύθμισης μια οικογένεια που ανήκε στο 10% των πλέον φτωχών θα έβλεπε το εισόδημα της να αυξάνεται κατά 68%!

Θα περίμενε λοιπόν κανείς ότι ένα τόσο «φιλολαϊκό» νομοσχέδιο θα αντιμετώπιζε την αποδοχή του μεγαλύτερο τμήματος του πληθυσμού. Όμως συνέβη ακριβώς το αντίθετο. Η μεταρρύθμιση οδήγησε σε πολυήμερες, πολυπληθείς, αιματηρές ταραχές στις οποίες πρωτοστατούσαν οι κατ’ εξοχήν ωφελημένοι του νομοσχεδίου, δηλαδή οι φτωχοί. Όπως δηλώνει ένας νεαρός πανεπιστημιακός σε συνέντευξή του στο Universal, «Στο Cali είδαμε ότι οι διαδηλωτές προέρχονται από τις φτωχογειτονιές της πόλης... Είναι τόσο φτωχοί, τόσο βυθισμένοι στη μιζέρια που δεν έχουν τίποτα να χάσουν».

Γράφοντας στην ισπανική El Pais ο κολομβιάνος οικονομολόγος Ricardo Avila αναφέρει: «Δεν είναι εύκολο να κατανοήσει κανείς πως μια πρόταση που θα μείωνε σημαντικά την κοινωνική ανισότητα έγινε δεκτή με τόσο αρνητικό τρόπο. Σε τελική ανάλυση το μεγαλύτερο μέρος των γνωστών οικονομολόγων της χώρας επιδοκίμασαν την πρόθεση της βελτίωσης της κατανομής τους εισοδήματος σε μια από τις πιο άνισες κοινωνίες του κόσμου».

Όμως στην Κολομβία η πανδημία και τα μέτρα εναντίον της πανδημίας οδήγησαν σε σημαντική αύξηση της φτώχειας (από 49% σε 57%) και η ανεργία έφτασε στο πρωτόγνωρο επίπεδο του 14%. Ήταν λοιπόν αναμενόμενο ότι σε ένα τέτοιο περιβάλλον οποιαδήποτε πρόταση για αύξηση φόρων θα οδηγούσε σε κοινωνική έκρηξη.

Επιπλέον στην Κολομβία, όπως σε πολλές χώρες της Λατινικής Αμερικής, υπάρχει κουλτούρα «φορολογικής αντίστασης» (στην Ελλάδα υπάρχει κουλτούρα «φοροαποφυγής». που είναι εντελώς διαφορετικό πράγμα.)

Τέλος, η Κολομβία, όπως και οι άλλες χώρες της Λατινικής Αμερικής, είναι κοινωνίες νέων (ενώ η Ελλάδα, όπως και η υπόλοιπη Ευρώπη, είναι μια κοινωνία γερόντων.) Ο μέσος όρος ηλικίας στην Κολομβία είναι 29 έτη (ενώ στην Ελλάδα είναι 45 έτη). Αυτό προφανώς καθιστά τις κοινωνικές εκρήξεις πιο συχνές και πιο έντονες στη Λατινική Αμερική.