«Alice: Curiouser and Curiouser»: Το Μουσείο Βικτόρια και Άλμπερτ στο Λονδίνο παρουσιάζει έκθεση για την «Αλίκη στη Χώρα των Θαυμάτων»
«Αναρωτιέμαι πώς το κάνεις» λέει ένα τριαντάφυλλο στην Αλίκη για την περίεργη ανθρώπινη ικανότητά της να κινείται. «Εσύ πάντα αναρωτιέσαι» μουρμούρισε εκνευρισμένος ένας κρίνος.
-«Μες στον Καθρέφτη και τι βρήκε η Αλίκη εκεί», 1871
Ενάμιση αιώνα τώρα, ο κόσμος εξακολουθεί να αναρωτιέται για αυτό το κορίτσι, την παράξενη ηρωίδα του Λιούις Κάρολ. Αλήθεια, πώς το κάνει αυτό η Αλίκη; Από πού ήρθε και πού πηγαίνει τελικά;
Αυτό που ξέρουμε στα σίγουρα είναι ότι όλα ξεκίνησαν εκείνο το «χρυσό απόγευμα» της 4ης Ιουλίου 1862 όταν μια παρέα αποφάσισε μια εκδρομή σε έναν παραπόταμο του Τάμεση, από τους πολλούς που διασχίζουν την Κομητεία της Οξφόρδης. Μέσα στη βάρκα που έσκιζε νωχελικά τα βαθυπράσινα νερά βρισκόταν μια ευχάριστη παρέα: ο δάσκαλος των μαθηματικών στο Κολλέγιο της Εκκλησίας του Χριστού, Λιούις Κάρολ ή Τσαρλς Λάτγουιτς Ντότζον –όπως ήταν το πραγματικό του όνομα–, o φίλος και συνάδελφός του, Ρόμπινσον Ντάκγουντ, και οι τρεις κόρες του κοσμήτορα της σχολής, οι αδελφές Λίντελ. Όλοι τους γνωρίζονταν από καιρό και τέτοιες ευχάριστες βόλτες, ιδίως από την άνοιξη και μετά που έφτιαχνε ο καιρός, ήταν συνηθισμένες. Λέγεται ότι ο νεαρός μαθηματικός ήταν βραδύγλωσσος αλλά, όταν βρισκόταν με παιδιά και άρχιζε να διηγείται τις ευφάνταστες ιστορίες του, το πρόβλημα στην ομιλία εξαφανιζόταν ως διά μαγείας. Βέβαια, αυτές τις ιστορίες την επόμενη μέρα δεν τις θυμόταν κανείς και ο Κάρολ άρχιζε μια νέα από την αρχή. Εκτός από εκείνη την ημέρα. Γιατί η μεσαία από τις τρεις αδελφές, η 10χρονη Αλίκη Λίντελ επέμενε –με ένα ασυνήθιστο πείσμα– να της γράψει την ιστορία που μόλις είχε ακούσει για να μπορεί να τη διαβάζει μόνη της ξανά και ξανά.
Έτσι κι έγινε. Τον Νοέμβριο του 1864 η Αλίκη έλαβε λίγο νωρίτερα το χριστουγεννιάτικο δώρο της, ένα χειρόγραφο με τίτλο «Η Αλίκη κάτω από τη Γη».
Έναν χρόνο αργότερα, σε ένα τυπογραφείο της πόλης τυπωνόταν και με λίγο αλλαγμένο τίτλο η πρώτη έκδοση της «Αλίκης στη Χώρα των Θαυμάτων». Την εικονογράφηση είχε επιμεληθεί ο γνωστός σκιτσογράφος της εποχής, Σερ Τζων Τένιελ.
Σήμερα, το βιβλίο της Αλίκης θεωρείται ένα παγκόσμιο φαινόμενο, ίσως γιατί όπως λέει η Βιρτζίνια Γουλφ «ο Λιούις Κάρολ πέτυχε αυτό που κανένας άλλος δεν μπόρεσε ποτέ: να αναπλάσει τον κόσμο της παιδικής ηλικίας έτσι ώστε εμείς να ξαναγινόμαστε παιδιά. H "Αλίκη" δεν είναι παιδικό βιβλίο, είναι το μοναδικό βιβλίο με το οποίο γινόμαστε παιδιά». Έχει μεταφραστεί σε 170 γλώσσες κι έχει αναπαραχθεί σε όλων των ειδών τις τέχνες, τη ζωγραφική, τον κινηματογράφο, τη μουσική, τη φωτογραφία και τη μόδα, προσφάτως δε και σε ψηφιακές εφαρμογές.
Όμως δεν παύει να παραμένει επίκαιρο το ερώτημα. Τι είναι αυτό που κάνει την «Αλίκη στη Χώρα των Θαυμάτων» μια ιστορία τόσο γοητευτική, ακόμα κι αν έχουν περάσει τόσα χρόνια;
Το μουσείο Victoria &Albert (V&A για τους φίλους) αποφάσισε το 2020 να διοργανώσει μια έκθεση θέτοντας αυτό ακριβώς το ερώτημα, δηλαδή να εξερευνήσει την ιδιόμορφη, μαγευτική σχεδόν, επιρροή του κλασικού παραμυθιού που ασκεί σε μικρούς και μεγάλους.
Και πράγματι. Η Αλίκη γεννήθηκε στη βικτωριανή Αγγλία αλλά παραμένει με ένα περίεργο τρόπο εντός του δικού μας χρόνου και τόπου.
Η ιστορία της έχει επηρεάσει όλο το φάσμα των πιο επιδραστικών δημιουργών σε όλο τον κόσμο, από τον Αντρέ Μπρετόν και τον Σαλβατόρ Νταλί μέχρι τον Τζον Λένον («Lucy in the Sky with Diamonds»), ενώ στον κινηματογράφο αξεπέραστη παραμένει η εικόνα της με τα ξανθά μαλλιά και το μπλε φουστάνι διάσημη από την ταινία του Γουόλτ Ντίσνεϊ του 1951 όπως και η εξίσου διάσημη –φεμινιστική– εκδοχή του Τιμ Μπάρτον του 2010. Δάνεισε το όνομά της, ALICE, ακόμη και σε ένα επιστημονικό πείραμα του CERN της Γενεύης.
Και μετά ήρθε ο Covid-19 και όλα άλλαξαν. Όλα; Όχι ακριβώς. Γιατί φαίνεται ότι η Αλίκη δεν πτοήθηκε ούτε από την πανδημία, αφού η έκθεση επί ένα σχεδόν χρόνο λειτούργησε διαδικτυακά με μεγάλη επιτυχία. Τώρα όμως, συγκεκριμένα από τις 22 Μαΐου 2021 που το μουσείο V& A ανοίγει επιτέλους τις πύλες του, το κοινό θα έχει την ευκαιρία να τη δει διά ζώσης.
«”Η Αλίκη στη Χώρα των Θαυμάτων”» είναι μια Βίβλος για τη δύναμη της φαντασίας, ένα καλειδοσκόπιο για να βλέπεις τον κόσμο με διαφορετικά μάτια. Κι ακόμα, το εντυπωσιακό είναι η ίδια η Αλίκη. Πρόκειται για είναι ένα κορίτσι γενναίο, ζωντανό και γεμάτο περιέργεια. Επιλέγει μόνη της τον δρόμο που θα ακολουθήσει. Δεν έχει ανάγκη από νεράιδες και ξωτικά για να ορίσουν τη ζωή της» είναι τα λόγια της Κέιτ Μπέιλι, επιμελήτρια της έκθεσης του μουσείου.
Άλλωστε ήταν ο ίδιος ο Λιούις Κάρολ που έδωσε στην ηρωίδα του αυτές τις ασυνήθιστες ιδιότητες. Και μόνο το γεγονός ότι το κεντρικό πρόσωπο της ιστορίας του είναι ένα παιδί, και μάλιστα κορίτσι, σε μια περίοδο που τα περισσότερα από αυτά δεν πήγαιναν ούτε σχολείο, ήταν μια μεγάλη καινοτομία για τα λογοτεχνικά ήθη της εποχής. Κυρίως όμως η Αλίκη με τη συμπεριφορά της δεν θυμίζει σε τίποτα το βικτωριανό πρότυπο της αδύναμης, βουβής, σχεδόν αόρατης παιδίσκης. Η Αλίκη του Λιούις Κάρολ είναι θαρραλέα, όλο απορίες και έτοιμη να εξερευνήσει τον κόσμο. Γι’ αυτό και μετά το πρώτο ξάφνιασμα, ακολουθεί χωρίς δισταγμό τον Λευκό Λαγό στην τρύπα του κι από εκεί στη Χώρα των Θαυμάτων.
Σε αυτό το παράξενο μονοπάτι προς την Κουνελότρυπα είναι που μας καλεί κι εμάς σήμερα το μουσείο Victoria & Albert σε ένα μοναδικό ταξίδι έμπνευσης και νοσταλγίας. Ανυπομονούμε…
Η πραγματική Αλίκη
Η Αλίκη Λίντελ ήταν σχεδόν πέντε ετών όταν γνώρισε για πρώτη φορά τον δάσκαλο των μαθηματικών, Λιούις Κάρολ. Ήταν η μεσαία από τις αδελφές της, την Λορίνα και την Έντιθ. Η οικογένεια ζούσε σε μια πτέρυγα του Κολλεγίου του Χριστού στην Οξφόρδη, όπου ο πατέρας της ήταν ο κοσμήτορας της σχολής. Οι τρεις αδελφές έλαβαν μαθήματα κατ’ οίκον αφού τα κορίτσια δεν είχαν δικαίωμα φοίτησης στο πανεπιστήμιο της Οξφόρδης.
Ο νεαρός καθηγητής Κάρολ δανείστηκε πολλά χαρακτηριστικά της πραγματικής Αλίκης Λίντελ, που ήταν πεισματάρα, δυναμική και περίεργη – αν και η περίφημη εικόνα του ξανθού κοριτσιού με τα μακριά μαλλιά που σχεδίασε ο Τζον Τένιελ δεν έμοιαζε στην πραγματική Αλίκη που ήταν καστανή, είχε κοντά καρέ μαλλιά και αφέλειες.
Για αρκετό καιρό, και παρόλο που η φήμη του Λιούις Κάρολ μετά την έκδοση του βιβλίου μεγάλωνε, η Άλις Λίντελ είχε καταφέρει να αποφύγει τα φώτα της δημοσιότητας. Το 1880 παντρεύτηκε τον Ρίτζιναλ Χάρντγκρεϊβς στο Αβαείο του Γουεστμίνστερ, έναν φοιτητή του Κάρολ στο Κολλέγιο της Εκκλησίας του Χριστού, και έκανε τρεις γιους. Η ζωή της άλλαξε όταν, χήρα πια και αφού είχε χάσει τα δυο της παιδιά στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, αναγκάστηκε το 1928 λόγω της άσχημης οικονομικής της κατάστασης να πουλήσει σε έναν αμερικανό συλλέκτη το πρώτο χειρόγραφο που της είχε δωρίσει ο Λιούις Κάρολ. Η πράξη της είχε προκαλέσει τότε μεγάλη δυσαρέσκεια αλλά το 1948 το χειρόγραφο επιστράφηκε στο Ηνωμένο Βασίλειο ως ένδειξη ευγνωμοσύνης των Η.Π.Α προς τον βρετανικό λαό για τον αγώνα στο πλευρό των Συμμάχων κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Το 1932, με την ευκαιρία των εορτασμών για τα εκατό χρόνια από την γέννηση του Λιούις Κάρολ, η Άλις Λίντελ ταξίδεψε στις Ηνωμένες Πολιτείες ως επίσημη προσκεκλημένη και τιμήθηκε από το Πανεπιστήμιο Κολούμπια.
7°
