Τυνησία: 30 χρόνια φυλάκιση για χρήση κάνναβης

Στις 29 Ιανουαρίου τρεις άνδρες συνελήφθησαν να καπνίζουν χασίς στο γήπεδο της πόλης Κεφ στη βόρεια Τυνησία: μετά από συνοπτική δίκη οι νεαροί καταδικάστηκαν σε ποινή φυλάκισης 30 ετών. Τα 20 από αυτά τα χρόνια οφείλονταν στο ότι η χρήση του χασίς έγινε σε «δημόσιο χώρο» ―αλλά, γενικότερα, η εξωφρενική ποινή αποδόθηκε στην αυστηρότητα της δικαστίνας Saida Εl-Kar την οποία πολλοί κατηγόρησαν ότι «μισεί τη νεολαία». Η ποινή μειώθηκε σε ένα έτος για τους δύο από τους τρεις και σε δύο έτη για τον τρίτο μετά από θεαματική εκστρατεία ομάδων της κοινωνίας των πολιτών, οι οποίες πιέζουν για την αποποινικοποίηση της κάνναβης στην Τυνησία.

Οι κατασταλτικοί νόμοι για τα ναρκωτικά έχουν μεγάλο κοινωνικό και οικονομικό κόστος για τη χώρα. Σχεδόν 5.000 Τυνήσιοι βρίσκονται στη φυλακή με τον διαβόητο Νόμο 52 που απαγορεύει το κάπνισμα zatla (κάνναβης): δηλαδή, το ένα τέταρτο των κρατουμένων στην Τυνησία έχουν μπει στη φυλακή για χρήση ή και διακίνηση κάνναβης. Το πρόβλημα, εκτός του ότι πρόκειται έτσι κι αλλιώς για δυσανάλογες ποινές, είναι ότι αποκλείονται από το κοινωνικό σώμα και από τον κόσμο της εργασίας οι νέοι ―ακόμα και μικρός χρόνος φυλάκισης έχει καταστροφικά αποτελέσματα για την τυνησιακή νεολαία. Ο 31χρονος Khalil Hmissi που συνελήφθη μαζί με τους τρεις εκείνη την ημέρα στο γήπεδο της Κεφ αλλά αφέθηκε ελεύθερος μετά από τέσσερις μήνες κράτηση, είχε ήδη φυλακιστεί επί ένα χρόνο για κατοχή κάνναβης το 2016. Ο Hmissi είπε στο περιοδικό Dazed: «Αυτή είναι η Τυνησία, αυτή είναι η χώρα μας. Μας κλείνουν όλες τις πόρτες, δεν μας δίνουν καμιά ευκαιρία· μονάχα μας βάζουν στη φυλακή.»

Η εκστρατεία εναντίον της Νόμου 52 έχει κερδίσει στήριξη ακόμα και συντηρητικών στοιχείων του πληθυσμού, καθώς οι άνθρωποι βλέπουν τα παιδιά τους να τιμωρούνται σκληρά για κάτι με το οποίο «βλάπτουν τον εαυτό τους, αλλά κανέναν άλλον». Ο Νόμος 52 είναι γνωστός και ως «Νόμος του Βen Ali» διότι τον θέσπισε ο Zine el Abidine Ben Ali, ο οποίος ήταν πρόεδρος για 13 χρόνια. Ο Bel Ali ανετράπη το 2011 αλλά οι ελπίδες της τυνησιακής νεολαίας από τη λεγόμενη «Αραβική Άνοιξη» έχουν ματαιωθεί: «Για τη νεολαία της Τυνησίας, είναι αδιανόητο ότι αυτός ο νόμος υπάρχει δέκα χρόνια μετά την επανάσταση», λέει ο Kais Ben Halima, δικηγόρος και πρόεδρος του Πράσινου Κόμματος, και προσθέτει: «Ζούμε ακόμα στην εποχή του Ben Ali παρότι είναι νεκρός.»

Ο Νόμος 52 ψηφίστηκε το 1992 ως απάντηση στη διεθνή έρευνα για το εμπόριο ναρκωτικών, γνωστή ως «Couscous Connection», ένα δίκτυο που συνέδεε την Τυνησία με τη Γαλλία. Ο νόμος είχε στόχο να ξεπλύνει το σκάνδαλο ότι το τυνησιακό κράτος ασχολούνταν με το ναρκεμπόριο. Ο αυστηρός και άκαμπτος νόμος είχε σκοπό να δείξει στη διεθνή κοινότητα ότι η Τυνησία δεν εμπλέκεται σε τέτοιου είδους πράγματα κι ότι διαθέτει κατασταλτικούς ποινικούς μηχανισμούς. Δεν υπήρξε κανενός είδους διεθνής κατακραυγή για τον νόμο ως παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων: οι κυβερνήσεις σε όλο τον κόσμο τον θεώρησαν συμβολή στον πόλεμο κατά των ναρκωτικών που ξεκίνησε στη δεκαετία του 1970. Σε όλη τη Μεσόγειο, και στη Γαλλία, οι συλλήψεις για χρήση ναρκωτικών, κυρίως κάνναβης, έχουν αυξηθεί 6.000% από τη δεκαετία του 1970. Στις ΗΠΑ, ένας στους τρεις Αφροαμερικανούς μεταξύ 20 και 29 ετών είναι είτε σε διαδικασία δίκης, είτε στη φυλακή. Στην Τυνησία η ελάχιστη ποινή για κατοχή ναρκωτικών είναι συνήθως ένα έτος συν πρόστιμο 1.000 τυνησιακών δηνίων ―η τιμή ενός δίτροχου τύπου βέσπα. Γι’ αυτό η ποινή ονομάζεται «ένας χρόνος, μία βέσπα».  Αλλά υπάρχουν πολλές εξαιρέσεις: ο Makram Zaroui, ένας ράπερ που μίλησε εναντίον του καθεστώτος σε τηλεοπτική εκπομπή το 2005, εξακολουθεί να εκτίει ποινή 20 ετών για χρήση και διακίνηση ναρκωτικών.

Ο νόμος μεταρρυθμίστηκε ελαφρώς το 2017 για να επιτραπεί η «διακριτική ευχέρεια» των δικαστών. Αλλά αυτό αφήνει πολλές πιθανότητες να εκφράζει ο κάθε δικαστής τις προσωπικές του ιδιοτροπίες. «Η μεταρρύθμιση δεν βοήθησε· ο πληθυσμός των φυλακών δεν μειώθηκε», λέει η Lamine Benghazi της οργάνωσης δικηγόρων Avocats Sans Frontières (ASF). Η Benghazi έκανε έρευνα που έδειξε ότι από τον νόμο επηρεάζονται κυρίως άνδρες 18-25 ετών· άνεργοι, φοιτητές, ή με επισφαλείς θέσεις εργασίας. Εξάλλου, η αστυνομία παγιδεύει νέους, τοποθετώντας επίτηδες μεγάλη ποσότητα ναρκωτικών στα υπάρχοντά τους προκειμένου να τους συλλάβει όχι μόνο για χρήση αλλά και για εμπορία.

Τα πράγματα επιδεινώνονται για τους νέους που συλλαμβάνονται ή φυλακίζονται διότι οι εργοδότες ζητούν ένα έγγραφο, το B3, στο οποίο αναφέρονται οι τυχόν συλλήψεις και ποινές. Παραλλήλως, βουλευτές όπως ο Zied Ghanney εργάζονται υπέρ της νομιμοποίησης της κάνναβης, υπέρ της χρήσης της για ιατρικούς σκοπούς όπως της παραγωγής καταναλωτικών προϊόντων. Όπως είπε ο Salah στο Dazed ―ο νεότερος από τους συλληφθέντες της Κεφ― «ελπίζω το zatla να νομιμοποιηθεί επιτέλους  στην Τυνησία και να σερβίρεται μαζί με τον καφέ.»