Η έρευνα του Κέμπριτζ για τον εξτρεμισμό και την εξυπνάδα

Ο εγκέφαλός μας κρατά στοιχεία για τις ιδεολογίες με τις οποίες επιλέγουμε να ζήσουμε. Σύμφωνα με έρευνα του πανεπιστημίου του Κέμπριτζ, οι άνθρωποι που υποστηρίζουν εξτρεμιστικές ιδεολογίες και μορφές συμπεριφοράς έχουν χαμηλές επιδόσεις σε περίπλοκα διανοητικά καθήκοντα. Η απλοϊκή αντίληψή τους για τον κόσμο -Καλοί, Κακοί-αντανακλάται και στον τρόπο με τον οποίον επιλύουν καθημερινά προβλήματα.

Οι ερευνητές προσπάθησαν να αξιολογήσουν αν η γνωστική ικανότητα και οι διαφορές στον τρόπο με τον οποίο γίνονται αντιληπτές οι πληροφορίες δημιουργούν ιδεολογικές κοσμοαντιλήψεις. Το συμπέρασμα της έρευνας ήταν ότι οι ακραίες πολιτικές, εθνικιστικές και δογματικές πεποιθήσεις, πέρα από την επίδραση παραδοσιακών δημογραφικών παραγόντων όπως η ηλικία, η φυλή και το φύλο, σχετίζονται με το πώς ο εγκέφαλος επεξεργάζεται τις πληροφορίες.

Η μελέτη περιελάμβανε περισσότερους από 330 Αμερικανούς ηλικίας 22 έως 63 ετών που εκτέθηκαν σε μια σειρά δοκιμών -37 νευροψυχικές εργασίες και 22 έρευνες προσωπικότητας- κατά τη διάρκεια δύο εβδομάδων. Τα άτομα επελέγησαν τυχαία και τους ζητήθηκε, για παράδειγμα, να απομνημονεύσουν απλά οπτικά σχήματα χωρίς κανένα συναισθηματικό περιεχόμενο. Στη συνέχεια, οι ερευνητές χρησιμοποίησαν υπολογιστική μοντελοποίηση για να εξαγάγουν πληροφορίες από αυτά τα δεδομένα σχετικά με την αντίληψη και τη γνωστική ικανότητα των ατόμων, καθώς και σχετικά με την ικανότητά τους να εμπλέκονται σε πολύπλοκες και στρατηγικές διανοητικές επεξεργασίες. 

Συνολικά, οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι οι ιδεολογικές στάσεις ότι τα άτομα με εξτρεμιστικές στάσεις τείνουν να σκέφτονται τον κόσμο με ασπρόμαυρους όρους και δεν τα καταφέρνουν στα καθήκοντα που απαιτούν σύνθετα νοητικά βήματα. Ο επικεφαλής της μελέτης Δρ Leor Zmigrod από το τμήμα ψυχολογίας και νευροεπιστήμης του Κέμπριτζ συνόψισε τα αποτελέσματα λέγοντας: «Άτομα με εγκέφαλο που δυσκολεύεται να επεξεργαστεί και να οργανώσει σύνθετες ακολουθίες δράσης προσελκύονται περισσότερο από ακραίες ιδεολογίες που απλοποιούν τον κόσμο». Και πρόσθεσε ότι ένα ακόμη χαρακτηριστικό των ατόμων με τάσεις προς τον εξτρεμισμό είναι η δυσκολία στη ρύθμιση των συναισθημάτων τους, πράγμα που σημαίνει ότι συμπεριφέρονται παρορμητικά και τείνουν να αναζητούν συναισθηματικά έντονες εμπειρίες. Τέτοιου είδους άτομα επιδεικνύουν περισσότερη προθυμία να διαπράξουν βία εναντίον άλλων.

Όσοι συμμετέχοντες ήταν επιρρεπείς στον δογματισμό -προσκολλημένοι σε έναν τρόπο σκέψης και ανθεκτικοί σε αξιόπιστα αποδεικτικά στοιχεία που τον διαψεύδουν- έχουν πρόβλημα στην επεξεργασία αποδεικτικών στοιχείων. «Για παράδειγμα, όταν τους ζητείται να προσδιορίσουν αν οι κουκκίδες -ως μέρος μιας νευροψυχολογικής εργασίας- κινούνται προς τα αριστερά ή προς τα δεξιά, χρειάζονται περισσότερο χρόνο για να επεξεργαστούν αυτές τις πληροφορίες και να πάρουν μιαν απόφαση», δήλωσε ο Zmigrod.

Σε ορισμένα γνωστικά καθήκοντα, οι συμμετέχοντες κλήθηκαν να απαντήσουν όσο το δυνατόν γρηγορότερα και με μεγαλύτερη ακρίβεια. Οι άνθρωποι που κλίνουν προς τον συντηρητισμό έτειναν να ακολουθούν μια αργή και σταθερή στρατηγική ακριβείας, ενώ οι αριστεροί υιοθέτησαν μια ελαφρώς πιο γρήγορη, άτσαλη και λιγότερο ακριβή προσέγγιση. Όσο πιο ακραίες ήταν οι θέσεις τους τόσο πιο έντονα ήταν αυτά τα χαρακτηριστικά τους. «Είναι συναρπαστικό, γιατί ο συντηρητισμός είναι σχεδόν συνώνυμος της προσοχής», είπε ο Zmigrod. «Βλέπουμε ότι στο πολύ βασικό νευροψυχικό επίπεδο άτομα συντηρητικά από πολιτική άποψη αντιμετωπίζουν κάθε ερέθισμα με προσοχή και συστηματικότητα κι ότι αν πρόκειται για ακραίους συντηρητικούς η προσοχή γίνεται έμμονη ιδέα.»

Στη μελέτη εξετάστηκαν 16 διαφορετικοί ιδεολογικοί προσανατολισμοί. Τα συμπεράσματά της θα μπορούσαν να έχουν χρησιμότητα  στον εντοπισμό και στη βοήθεια ατόμων που είναι πιο ευάλωτα στη ριζοσπαστικοποίηση σε ολόκληρο το πολιτικό και θρησκευτικό φάσμα.

«Τα δημογραφικά στοιχεία δεν εξηγούν πολλά: εξηγούν μόνο το 8% της διακύμανσης», δήλωσε ο Zmigrod. «Ενώ, στην πραγματικότητα, όταν ενσωματώνουμε και τέτοιες γνωσιολογικές εκτιμήσεις και εκτιμήσεις προσωπικότητας, ξαφνικά, η ικανότητά μας να εξηγήσουμε τη διακύμανση των ιδεολογικών απόψεων φτάνει στο 30% ή το 40%».