Γαλλία: Το τέλος του λαϊκού, κοσμικού σχολείου

Ο χωρισμός της εκκλησίας από το κράτος εξασφαλίζεται από το γαλλικό Σύνταγμα και στη δημόσια παιδεία δεν υπάρχουν θρησκευτικά μαθήματα και σύμβολα. Αλλά, τόσο το άρθρο του Συντάγματος περί κοσμικού κράτους όσο και η νομοθεσία περί λαϊκού σχολείου φαίνονται σήμερα αναχρονιστικά: το 52% των ερωτηθέντων μαθητών σε δημοσκόπηση της Ligue internationale contre le racisme et l'antisémitisme (LICRA) εκφράζεται υπέρ των θρησκευτικών συμβόλων στο σχολείο και στις δημόσιες υπηρεσίες, ενώ το ποσοστό στον γενικό πληθυσμό είναι 25%. Το 63% των μαθητών που ερωτήθηκαν (1.006 άτομα) τίθεται υπέρ του «μπουρκίνι» στις σχολικές πισίνες, ενώ το 52% είναι εναντίον της βλασφημίας.

Η βλασφημία ήρθε στο προσκήνιο στον σχολικό χώρο όταν η 16χρονη Μίλα καθύβρισε τη μουσουλμανική θρησκεία στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης με αποτέλεσμα να δεχθεί απειλές για τη ζωή της και να ζει εδώ και τρία χρόνια με αστυνομική προστασία. Η έρευνα της LICRA δείχνει ότι αυτή η μικρή πλειοψηφία δεν αναγνωρίζει το  δικαίωμα επίκρισης πεποιθήσεων, συμβόλων ή θρησκευτικών δογμάτων: αυτό το 52% αναλύεται σε 78% εκ μέρους των μουσουλμάνων μαθητών, 45% των Καθολικών και 47 % των μαθητών «χωρίς θρησκεία».

«Το να επικρίνεις μια θρησκεία ισοδυναμεί πλέον με επίθεση στους πιστούς» λέει ο François Krauss από το Institut français d'opinion publique (ΙFOP). «Πρόκειται για την επικράτηση ενός αγγλοσαξονικού ή ακόμη και ισλαμιστικού οράματος για τα πράγματα. Η θρησκεία δεν εκλαμβάνεται πια ως σύνολο αξιών στις οποίες πιστεύουμε, αλλά ως ομοούσια με την ταυτότητα. Και η απόρριψη μιας ταυτότητας θεωρείται βίαιη ενέργεια.» Έτσι, το 10% των ερωτηθέντων πιστεύει ότι η τρομοκρατική ισλαμιστική αντίδραση είναι δικαιολογημένη, έναντι 4% των νέων 15-17 ετών σε παρόμοια έρευνα του 2016.           

Η έρευνα αναδεικνύει ένα διπλό χάσμα: μεταξύ των νέων και της υπόλοιπης Γαλλίας αφενός, και μεταξύ των νεαρών μουσουλμάνων και της υπόλοιπης νεολαίας που αποδεικνύεται ανεκτική αλλά όχι απαραιτήτως εναντίον της κοσμικότητας. Ένας στους τρεις νέους (το 37%) πιστεύει ότι η κοσμικότητα σημαίνει διακρίσεις εις βάρος των μουσουλμάνων: το ποσοστό φτάνει το 81% εκ μέρους των μουσουλμάνων και το 55% των ατόμων που ζουν στις λεγόμενες  περιοχές εκπαιδευτικής προτεραιότητας όπου υπάρχουν πολλοί μουσουλμάνοι μαθητές. Το 14% των ερωτηθέντων δηλώνουν πολύ εχθρικοί προς την κοσμικότητα, αλλά μεγάλο μέρος της νεολαίας συμμερίζεται αυτή την εχθρότητα.    

Η φιλόσοφος Catherine Kintzler, ειδική στην αισθητική και στην κοσμικότητα, διαβάζει στα αποτέλεσμα αυτής της έρευνας τον «καθαγιασμό των πεποιθήσεων» που καλλιεργείται επί δεκαετίες. Η Kintzler λέει ότι έχει δημιουργηθεί μια κατάσταση όπου όλες οι γνώμες γίνονται σεβαστές ακόμα κι αν πρόκειται για ανορθολογισμό, δεισιδαιμονίες, έμμονες ιδέες και ψεύδη. Δεν γίνεται πλέον καμιά διάκριση μεταξύ πεποίθησης ή γνώμης, και των ανθρώπων που τις εκφράζουν: το στοίχημα της δημοκρατίας, προσθέτει, δεν είναι ο σεβασμός των γνωμών, αλλά ο σεβασμός των ατόμων. Το μείζον πρόβλημα της εκπαίδευσης ήταν και είναι ότι δεν ευνοεί την κριτική σκέψη, αλλά το αντίθετο: αποδέχεται τη «μη σκέψη», την έκφραση γνωμών χωρίς επιχειρήματα. 

Ο υπουργός Jean-Michel Blanquer, ο οποίος προσφάτως παραδέχτηκε ότι υπάρχει βαθύ πρόβλημα αποδοχής της κοσμικότητας στο γαλλικό σχολείο, εκπονεί σχέδιο κατάρτισης των εκπαιδευτικών ώστε να αναχαιτίσουν την κατάρρευση της κασμικότητας και την άνοδο του θρησκευτικού φανατισμού. Όπως σχολιάζει το περιοδικό Le Point, η κοσμικότητα δεν έχει σκοτώσει ποτέ κανέναν, ενώ οι θρησκείες έχουν: τα παραδείγματα όμως παραλείπονται από τα βιβλία της ιστορίας προκειμένου να μη θιγούν οι πιστοί.