Η διαδικτυακή αντιπολίτευση στην Τεχεράνη

Γυναίκες που χαζεύουν εσώρουχα. Σαμπάνιες. Ferrari. Περισσότεροι από 2,6 εκατομμύρια followers. Όλα αυτά είναι πολύ φυσιολογικά για έναν influencer στο Instagram. Αλλά ένας τέτοιος λογαριασμός ανήκε στον Sasha Sobhani, τον 33χρονο γιο του Ιρανού πρώην πρεσβευτή στη Βενεζουέλα. Στις 12 Φεβρουαρίου 2020, ο λογαριασμός έκλεισε με πρωτοβουλία των ιρανικών αρχών. Ένα χρόνο αργότερα το Ιράν ζητεί από την Ισπανία την έκδοση του Sobhani προκειμένου να περάσει από δίκη με την κατηγορία της πορνογραφίας και της υπονόμευσης του ιρανικού κράτους.

Με αφετηρία τον Sobhani, η κυβέρνηση του Χασάν Ρουχάνι ξεκίνησε το κλείσιμο λογαριασμών στα social media που προωθούν τον διεφθαρμένο τρόπο ζωής, καθώς και τους ιστότοπους τυχερών παιχνιδιών, παράνομων προϊόντων και «εμπορίας προσώπων» (ε τον όρο εννοούν τα dating sites). Στο στόχαστρο της ιρανικής κυβέρνησης είναι μια μικρή μερίδα χρυσής νεολαίας η οποία ταυτιζόταν με τον λογαριασμό του Instagram «Rich Kids of Tehran» που έδειχνε τον πλούτο του Ιράν, ένα στρώμα νεόπλουτης ελίτ σε μια εποχή που οι πολυμερείς διεθνείς κυρώσεις βλάπτουν την ιρανική οικονομία.

Από το 2018, όταν ο Sobhani συνελήφθη για πρώτη φορά με κατηγορίες που σχετίζονται με πορνογραφία -ένα αδίκημα που επιφέρει συχνά τη θανατική ποινή στο Ιράν-, η ιρανική κυβέρνηση έχει κλείσει όλους τους ιστοτόπους που θεωρεί πορνογραφικούς, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που διαφημίζουν εσώρουχα. Ο Sobhani διέφυγε στην Τουρκία και στη συνέχεια στην Ισπανία όπου υπέβαλε αίτηση ασύλου. Αλλά οι περισσότεροι κατηγορούμενοι δεν μπορούν να διαφύγουν, ακόμα κι αν βρίσκονται στις παρυφές της χρυσής νεολαίας: το γεγονός έχει συμβάλει στο δημόσιο λιντσάρισμά του στο Ιράν όπου μερικοί τον φθονούν για τη δυνατότητά του να το σκάσει.

Για τον μέσο Ιρανό, ο Sobhani είναι aghazadeh: μέλος της ιρανικής ελίτ με διασυνδέσεις, επιρροές και προνόμια. Ο νεποτισμός και η διαφθορά έχουν γίνει τόσο μεγάλο θέμα στο Ιράν ώστε μια τηλεοπτική μίνι σειρά με τον τίτλο Aghazadeh έγινε η πιο δημοφιλής σειρά το 2020. Στην εν λόγω σειρά, ένας νεαρός εμπλέκεται σε παράνομες πράξεις όπως η οργάνωση μιας έκθεσης ζωγραφικής, οι επενδύσεις και η σύσταση μιας φιλανθρωπικής ομάδας.

Πέρα από την υπόθεση Sobhani, όπου εμπλέκονται ζητήματα τηλεοπτικού τζόγου και ξεπλύματος χρημάτων, οι ιρανικές αρχές ανησυχούν για τους νεαρούς της ελίτ που λαχταρούν τη φήμη και το χρήμα. Η φασαρία που έγινε γύρω από τις πριγκίπισσες Haya και Sheikha Latifa, οι οποίες θέλουν να δραπετεύσουν στη Δύση, επιβεβαιώνει τους φόβους ότι στις ισλαμικές χώρες μια μερίδα της νεολαίας νιώθει ασφυξία και αλληθωρίζει προς τις μισητές ΗΠΑ.

Ο Ruhollah Zam, γιος ενός υψηλόβαθμου μεταρρυθμιστή δημόσιου λειτουργού, εγκατέλειψε το Ιράν το 2011 αφού φυλακίστηκε για την υποστήριξή του στις εκλογικές διαδηλώσεις του 2009, γνωστές ως το Πράσινο Κίνημα. Από την εξορία στη Γαλλία, ο Ζam δημιούργησε έναν δημοφιλή αντικυβερνητικό ιστότοπο, το Amad News, καθώς και ένα κανάλι στο Telegram Web, το οποίο απέκτησε περισσότερους από 1,4 εκατομμύρια συνδρομητές. Στις διαμαρτυρίες από τον Δεκέμβριο του 2017 μέχρι τον Ιανουάριο του 2018, το Amad News έπαιξε ρόλο στη διοργάνωση διαδηλώσεων και μάλιστα διένειμε ένα εγχειρίδιο για την κατασκευή κοκτέιλ Moλότοφ. Το Telegram έκλεισε τελικά τον λογαριασμό εξαιτίας της νομοθεσίας περί υποκίνησης βίας, αλλά το κανάλι επανεμφανίστηκε ως Sedaye Mardom («Η φωνή του λαού»). Το 2019, ο Ζam μετέβη μέσω κάποιου δέλεαρ στο Ιράκ, όπου απήχθη και μεταφέρθηκε στο Ιράν. Στις 12 Δεκεμβρίου 2020 εκτελέστηκε αφού καταδικάστηκε σε θάνατο σε συνοπτική δίκη χωρίς μάρτυρες υπεράσπισης και συνήγορο.

Ο Sobhani γνωρίζει τι τον περιμένει αν εκδοθεί στο Ιράν. «Θα με βασανίσουν μέχρι να ευχηθώ τον ίδιο μου τον θάνατο» είπε στην ισπανική εφημερίδα El Mundo. Τον Οκτώβριο του 2020, η Ισπανία παρέδωσε στις ιρανικές αρχές έναν άλλο Ιρανό υπήκοο, έναν πρώην τραπεζίτη που κατηγορούταν για διαφθορά. Ήταν μια πρεμιέρα για την Ευρώπη. Δεν είναι ακόμη σαφές τι θα κάνει η Ισπανία αυτή τη φορά. Στο μεταξύ, από την αρχή του 2021 στο Ιράν έχουν απαγχονιστεί 76 άτομα, μεταξύ των οποίων μία γυναίκα που έπαθε καρδιακή προσβολή λίγο πριν από τον απαγχονισμό της. Την κρέμασαν νεκρή.