Η επιστήμη των Ναζί γιατρών: Healers and Killers

Στο πλαίσιο της επετείου (ογδόντα ετών) του ιστορικού ΟΧΙ της 28ης Οκτωβρίου του 1940, αποφάσισα να θυμίσω στο αναγνωστικό κοινό μερικά από τα σκοτεινά  έργα της ιατρικής πρακτικής των Ναζί, τη μνήμη των οποίων θεωρώ ότι δεν πρέπει να αμβλύνει το πέρασμα του χρόνου. Και επειδή η ιστορία τείνει να επαναλαμβάνεται καλό είναι οι λαοί να μην ξεχνούν εγκλήματα εναντίον της ανθρωπότητας τα οποία διέπραξαν μάλιστα γιατροί εν ονόματι της φιλοσοφίας απολυταρχικών καθεστώτων.

Στις 14 Ιουλίου του 1949 το κορυφαίο επιστημονικό περιοδικό New England Journal of Medicine δημοσίευσε ένα ιστορικό άρθρο που έγραψε ο γιατρός Leo Alexander με τίτλο: Η ιατρική επιστήμη σε συνθήκες δικτατορίας (Medical Science under Dictatorship). Ο γιατρός Leo Alexander έδρασε ως Σύμβουλος Γραμματέας Πολέμου και ως στέλεχος της Επιτροπής για Εγκλήματα Πολέμου με έδρα την Νυρεμβέργη.

Το άρθρο του αυτό θεμελιώνει σε βάθος την ανηθικότητα και την επιστημονική αναξιοπιστία μεθόδων εξόντωσης κρατουμένων, διαφωνούντων πολιτικά και ευπαθών ομάδων από Ναζί γιατρούς στα πλαίσια προγραμμάτων ευγονικής και ευθανασίας. Το άρθρο του Leo Alexander θεωρείται κλασική και ιστορική αναφορά, έχει καταστεί πολύτιμο διαχρονικό ανάγνωσμα για την επιστημονική κοινότητα από την εποχή της δημοσίευσης του μέχρι σήμερα. Στην ουσία ο Alexander εξηγεί τι ακριβώς μπορεί να συμβεί στην ιατρική επιστήμη όταν καταστεί εργαλείο απολυταρχικών καθεστώτων και επικίνδυνων  πολιτικών ιδεολογιών. Κατά τον Alexander η Εγελιανή φιλοσοφία (Hegelian) της ορθολογικής χρησιμότητας (rational utility) αντικατέστησε τις διαχρονικές ηθικές και θρησκευτικές αρχές. Ο Alexander αναρωτιέται τι ήταν αυτό που ώθησε τους Γερμανούς Ναζί γιατρούς ώστε από θεραπευτές να γίνουν εγκληματίες: From healers to become killers. Πιστεύει ότι τα εγκλήματα άρχισαν με μικρά αρχικά βήματα. Προηγήθηκε μια μικρή βασική αλλαγή στην κοσμοθεωρία των γιατρών, η αποδοχή της άποψης δηλαδή περί ευθανασίας: ότι υπάρχουν μορφές ζωής που δεν έχει έννοια να υπάρξουν. Η αρχική θεωρητική προσέγγιση έφτασε η ώρα να γίνει πράξη με την εγκατάλειψη της πίστης στον Όρκο του Ιπποκράτη και την απόρριψη μιας ηθικής στάσης για την άσκηση της ιατρικής που είχε κυριαρχήσει επί δύο χιλιάδες χρόνια. Έτσι ορισμένοι Ναζί γιατροί αποδέχτηκαν ότι δεν έχει έννοια να υπάρχουν οι χρόνια πάσχοντες που δεν αποκαθίστανται, οι κοινωνικά ανεπιθύμητοι και οι μη παραγωγικοί. Γοητευμένοι από τον Εγελιανό ορθολογισμό της χρησιμότητας αρκετοί γιατροί μεταμορφώθηκαν (μετά από πιέσεις του καθεστώτος) από ευγενείς υπηρέτες του ασθενή σε απάνθρωπους χειριστές τεχνικών δεδομένων. Ο Alexander χρησιμοποίησε μάλιστα  πρώτος για τους Ναζί γιατρούς και την απάνθρωπη επιστήμη τους τον όρο: Κτηνολογία (Ktenology). Επίσης στο κείμενο του καταδικάζει την γενικότερη στάση της γερμανικής επιστήμης εκείνης της εποχής που απέφυγε να πάρει θέση απέναντι στα εγκλήματα των Ναζί γιατρών, ενώ επαινεί την στάση της ιατρικής κοινότητας της Ολλανδίας που αντιστάθηκε με γενναία καρδιά και δεν αποδέχτηκε τότε τη Ναζιστική αντίληψη περί άσκησης της ιατρικής.

Μέσα στο άρθρο του ο Dr Leo Alexander αναπτύσσει τις φρικτές μεθόδους πρόκλησης αναπηρίας και θανάτου μέσα από πειραματισμό (π.χ. στείρωση με έγχυση τοξικών επώδυνων  φαρμακευτικών ουσιών στα γεννητικά όργανα ή έκθεση σε ραδιενεργή ακτινοβολία, ενέσεις τοξικών ουσιών, ακρωτηριασμούς, πρόκληση σηψαιμίας με ενδοφλέβιες ενέσεις πυώδους υλικού μετά πρόκληση τοπικών αποστημάτων και πολλά άλλα).

Σπουδαίο υλικό για τα εγκληματικά πειράματα Ναζί γιατρών παρουσιάζει επίσης σε ένα ιστορικό άρθρο (May 17, 1990), πάλι στο περιοδικό New England Journal of Medicine, ο γιατρός Robert Berger. Ο τίτλος του άρθρου είναι: Η επιστήμη των Ναζί και τα πειράματα υποθερμίας στο στρατόπεδο Νταχάου (Nazi Science-The Dachau hypothermia experiments). Στα πλαίσια υποτιθέμενης επιστημονικής μελέτης μεταξύ Αυγούστου 1942 και Μαΐου 1943 στο στρατόπεδο Νταχάου με εντολές του Himmler οι Γερμανοί γιατροί Holtzloehner, Rascher και Finke βύθιζαν κρατούμενους, γυμνούς ή ντυμένους, σε νερό συνθηκών πάγου (ice water) θερμοκρασίας 2-12 βαθμών Κελσίου προκειμένου να προβούν σε μετρήσεις φυσιολογικών/βιοχημικών παραμέτρων με στόχο να καθορίσουν τα όρια ανοχής και την συμπεριφορά του ανθρώπινου σώματος μέσα σε ψυχρό νερό. Μετά την έξοδο από το παγωμένο νερό ακολουθούσαν διάφοροι μέθοδοι ταχείας επαναθέρμανσης του σώματος. Μεγάλος αριθμός κρατουμένων του Νταχάου έχασε τη ζωή του στα πλαίσια αυτών των ιατρικών βασανιστηρίων. Στο άρθρο του αυτό ο Berger αποδεικνύει, μέσα από ιστορικό υλικό που μπόρεσε να διασωθεί μετά τον πόλεμο, ότι τα ανήθικα αυτά πειράματα δεν είχαν επίσης καμία μεθοδολογική αξιοπιστία που να καθιστά χρήσιμες τις όποιες επιστημονικές γνώσεις (όπως ισχυρίστηκαν κάποιοι) αποκτήθηκαν μέσα από εγκληματικές ενέργειες.

Η ανάμειξη της ιατρικής επιστήμης με ιδεολογικά κινήματα και πολιτικές κοσμοθεωρίες μπορεί συχνά να οδηγήσει σε εκρηκτικό μίγμα με επικίνδυνες παρενέργειες για τη ζωή σε ατομικό και κοινωνικό επίπεδο. Διαχρονικής αξίας παραμένει η διατύπωση του αρχαίου ελληνικού κόσμου που συνοψίζει την ουσία του άρθρου: Πάσα τε Επιστήμη χωριζομένη Δικαιοσύνης και της άλλης Αρετής Πανουργία τις, ου Σοφία φαίνεται....

Βιβλιογραφικές Αναφορές

(1) Nazi Science: The Dachau Hypothernia Experiments

(2) Medical Science under Dictatorship