Γιατί νίκησε η Aριστερά στη Βολιβία

H εκλογική νίκη του οικονομολόγου Luis Arce στις προεδρικές εκλογές στη Βολιβία οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στη νοσταλγία της πλειοψηφίας του πληθυσμού της χώρας για το λεγόμενο «οικονομικό θαύμα» της περιόδου διακυβέρνησης της χώρας από το σοσιαλιστικό κόμμα MAS (2006-2019). Άλλωστε η επιλογή του Arce ως υποψηφίου για την προεδρία αυτόν ακριβώς τον σκοπό εξυπηρετούσε: να θυμίσει στο εκλογικό σώμα τη «χρυσή εποχή» που, σύμφωνα με πολλούς αναλυτές, οφείλετο στις πολιτικές που ακολούθησε ο βολιβιανός οικονομολόγος που τότε ήταν υπουργός οικονομικών της χώρας.

H διαφορά είναι ότι τότε στην προεδρία ήταν ο χαρισματικός Evo Morales, που σήμερα βρίσκεται αυτοεξόριστος στην Αργεντινή μετά τις προβληματικές εκλογές του περασμένου Νοεμβρίου και την παρέμβαση των Ενόπλων Δυνάμεων.

Πράγματι, η διαχείριση της οικονομίας από τον Arce είχε ως αποτέλεσμα ότι την τελευταία δεκαετία η μέση ετήσια αύξηση του ΑΕΠ ήταν μεταξύ 6%-4% (αριθμοί φανταστικοί για την Ελλάδα της ΕΕ!). Η αύξηση του ΑΕΠ ωφέλησε τον μέσο κάτοικο καθώς το επίπεδο της φτώχειας μειώθηκε από 35% σε 18%. Η κυβέρνηση κράτησε υπό έλεγχο τις δημόσιες δαπάνες διασφαλίζοντας δημοσιονομικά πλεονάσματα, ενώ παράλληλα αντιστάθηκε σθεναρά στις πιέσεις των δημοσίων υπαλλήλων για υπέρογκες αυξήσεις.

Ένα από τα μεγαλύτερα επιτεύγματά του ήταν ότι κατάφερε να οικοδομήσει κοινωνικές συμμαχίες με ιστορικούς αντιπάλους, όπως τους μεγάλους γαιοκτήμονες στο πλαίσιο της προώθησης των αγρο-εξαγωγών.

Αναμφίβολα η οικονομική πολιτική ευνοήθηκε από τις υψηλές τιμές των πρώτων υλών που επικρατούσαν τότε στις διεθνείς αγορές. Η Βολιβία εξάγει φυσικό αέριο, λίθιο, ασήμι, χρυσό, σίδηρο, ποτάσιο, χαλκό κ.λπ. Επιπλέον, τεράστια έσοδα απέδωσε η κρατικοποίηση της παραγωγής φυσικού αερίου και η επιβολή ενός ειδικού φόρου στις ξένες επιχειρήσεις που δραστηριοποιούντο στον τομέα αυτό.

Τα έσοδα χρησιμοποιήθηκαν κυρίως για κοινωνικά προγράμματα που στόχευαν στη βελτίωση της θέσης των ιθαγενών που αποτελούν το 40% του πληθυσμού χώρας και το πιο φτωχό τμήμα. Όπως αναφέρει ο o Arce: «Το οικονομικό μας μοντέλο λειτουργεί με απλό τρόπο. Χρησιμοποιούμε αυτό που μας έδωσε η φύση. Με τον νεοφιλελευθερισμό ο πλούτος ήταν στα χέρια των πολυεθνικών. Εμείς εθνικοποιήσαμε για να έχουμε ένα πλεόνασμα που διανέμεται σε δύο φάσεις: από τη μία, επαναεπένδυση σε οικονομική βάση και από την άλλη πλευρά το αναδιανεμητικό τμήμα των εσόδων».

Ο Morales μπορεί στη ρητορική του να χρησιμοποιούσε ιδεολογικά φορτισμένους όρους όπως «ιμπεριαλισμός», «νεοφιλελευθερισμός», «σοσιαλισμός» κ.λπ., όμως η πολιτική του ήταν πάντοτε πραγματιστική. Διατηρούσε την καλύτερη σχέση με το ΔΝΤ και τη Παγκόσμια Τράπεζα ενώ ακολουθούσε πολιτικές που στόχευαν στην προσέλκυση ξένων εταιρειών στην χώρα και ελαχιστοποιούσαν το χρέος.

Παρόλο που σε ιδεολογικό επίπεδο η Βολιβία ταυτιζόταν με τα άλλα καθεστώτα του λεγόμενου «σοσιαλισμού του 21ου αιώνα» (Εκουαδόρ, Βενεζουέλα, Αργεντινή) εν τούτοις ο Αrce πάντοτε φρόντιζε να τονίζει ότι το μοντέλο που ακολουθούσε η χώρα του είχε τα δικά του χαρακτηριστικά και δεν μπορούσε να ταυτισθεί με κανένα άλλο.

Σήμερα, αναλαμβάνοντας την εξουσία ο Arce θα αντιμετωπίσει το καίριο πρόβλημα όλων των χωρών (όπως π.χ. η Βενεζουέλα) που βάσισαν την ανάπτυξή τους στο «εξορυκτικό» μοντέλο, δηλαδή την εξαγωγή πρώτων υλών: ότι δεν διαφοροποίησαν τις οικονομίες τους με αποτέλεσμα σήμερα, που οι τιμές των πρώτων υλών είναι σημαντικά μειωμένες, να αντιμετωπίζουν σοβαρά προβλήματα.

Mε ύφεση, που λόγω της πανδημίας και της πολιτικής αστάθειας του περασμένου έτους ανέρχεται σε 5,2% του ΑΕΠ και μια ανεργία που αγγίζει το 9%, ο Arce θα χρειαστεί νέες ιδέες και μεθόδους που θα επιτρέψουν μια διαφοροποίηση της οικονομίας και θα επαναφέρουν τη χώρα στην τροχιά της ανάπτυξης.