Τι είδε η Πρόεδρος στην Κύπρο

Δεν ξέρω αν η πρώτη επίσκεψη της κ. Κατερίνας Σακελλαροπούλου στην Κύπρο ως Προέδρου της Ελληνικής Δημοκρατίας έτυχε απλώς να συμπέσει –παρά μία μέρα- με την επέτειο του θανάτου του Γιώργου Σεφέρη ή αν η ίδια το επιδίωξε να βρεθεί στο νησί που αγάπησε ο νομπελίστας μια τέτοια μέρα. Η αγάπη της για την ποίηση είναι δεδομένη, όμως το 2020 και ο προγραμματισμός δεν πάνε χέρι χέρι.

Ξέρω, ωστόσο, ότι, μόλις πήρα στα χέρια μου το πρόγραμμα της επίσκεψής της -πλούσιο και εν μέρει πρωτότυπο, που οπωσδήποτε αντανακλούσε στα προσωπικά της ενδιαφέροντα, πέρα από τις θεσμικές υποχρεώσεις-, βλέποντας το πέρασμα από τις Πλάτρες, μετρούσα αντίστροφα για την επιστροφή της στην Αθήνα, για να διακρίνω στην ανάρτησή της στο Facebook κάποια εκτεταμένη αναφορά στον νομπελίστα ποιητή από τα Βουρλά, που μέσα από τις τρεις πυκνές επισκέψεις του στην «Κύπρο τη θαλασσοφίλητη», θυμήθηκε σε αυτή την πατρίδα του.

Στις τρεις μέρες της παρουσίας της στο νησί, η πρώτη Ελληνίδα Πρόεδρος της Δημοκρατίας, συνάντησε από κοντά τον Κύπριο Πρόεδρο και μέλη της κυβέρνησής του, συμμετείχε σε ειδική συνεδρία της Ολομέλειας της Βουλής των Αντιπροσώπων, συναντήθηκε με τον Αρχιεπίσκοπο Κύπρου και είδε από κοντά μια σειρά από συνδέσμους πολιτών με συμβολικό μάλλον, πάρα σημαίνοντα ρόλο στο Κυπριακό, όπως η Οργάνωση Συγγενών Αδήλωτων Αιχμαλώτων και Αγνοουμένων, η Παγκύπρια Ένωση Προσφύγων, η Επιτροπή Κατεχομένων Δήμων κ.ά.

Κι έπειτα, επιδόθηκε σε μια ψηλάφηση, γρήγορη αναλόγως των στενών χρονοδιαγραμμάτων, όχι όμως και επιφανειακή, της ιστορίας της Κύπρου, με διαδοχικές επισκέψεις στις παρυφές της νεκρής ζώνης στη Λευκωσία, στα Φυλακισμένα Μνήματα, όπου βρίσκονται οι τάφοι ηρώων της ΕΟΚΑ, στον στρατιωτικό τύμβο όπου είναι θαμμένοι πεσόντες της τουρκικής εισβολής πάνω από τα απομεινάρια του στρατιωτικού αεροσκάφους που είχε αποστείλει τότε η Ελλάδα για βοήθεια και το οποίο καταρρίφθηκε σχεδόν αύτανδρο από φίλια πυρά.

Κι ύστερα, αναζήτησε ένα μέρος από τα χνάρια του Σεφέρη -τηρουμένων των αναλογιών, μιας και η αγαπημένη του Σαλαμίνα και η Αμμόχωστος, όπου τον φιλοξενούσε ο Ευάγγελος Λουίζου στο περίφημο «σπίτι που πάει να γίνει φυτό», πά’ στο κύμα, βρίσκονται στον κατεχόμενο βορρά. Στις Πλάτρες, η κ. Σακελλαροπούλου δεν αρκέστηκε στον στίχο που τείνει να γίνει κλισέ για τα αηδόνια, αλλά ψηλάφισε, με την προσήλωση ιστοριοδίφη εικάζω, το όνομα του ποιητή στο βιβλίο των επισκεπτών του ξενοδοχείου «Forest Park», που έμεινε στο δωμάτιο 71. Το πρόγραμμα έλεγε πως θα επισκεπτόταν μόνο τη βυζαντινή εκκλησία του Αγίου Νικολάου, μα η Πρόεδρος επέλεξε να περάσει και από την Παναγία του Άρακα, τη «χαρούμενη εκκλησιά» κατά τον Σεφέρη, η κατασκευή και οι τοιχογραφίες της οποίας είχαν εντυπωσιάσει τον ποιητή όταν την επισκέφτηκε μια τέτοια μέρα του Σεπτέμβρη, το 1954. Στα Λεύκαρα, και πάλι εκτός προγράμματος, συνάντησε τη γυναικεία δημιουργικότητα που αναζητά σε κάθε της επίσκεψη εκτός εστίας και φωτογραφήθηκε πλάι στις «ακαταπόνητες, χρυσοχέρες κεντήστρες, που τα εργόχειρά τους συγκαταλέγονται στον κατάλογο της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς της Unesco», όπως έγραψε κατόπιν.

Ήταν μια επίσκεψη με πολλούς και έντονους συμβολισμούς, πέραν από αυτούς που επιβάλλει το αυστηρό πρωτόκολλο, που οπωσδήποτε είχαν έντονο το προσωπικό στίγμα της Προέδρου και ανέδειξαν ένα πραγματικό ενδιαφέρον από την ίδια να ενσκήψει στην κυπριακή πραγματικότητα και Ιστορία – βυζαντινή, νεότερη και σύγχρονη. Ανάμεσα σε άλλα, δεν παρέλειψε να συναντηθεί με τον Πρόεδρο και τους δικαστές του Ανωτάτου Δικαστηρίου, σαν μια υπόμνηση των κοινών νομικών τους καταβολών, ενώ την περιήγησή της στην παλιά Λευκωσία ανέλαβε η Τιτίνα Λοϊζίδου, η ξεναγός από την Κερύνεια, η οποία το 1996 έγινε η πρώτη πολίτης που κέρδισε την Τουρκία στο ΕΔΑΔ, με την καταδίκη της χώρας για τη στέρηση της περιουσίας της και του δικαιώματος επιστροφής της περιουσίας σε αυτήν. Κι ακόμη, ξεναγήθηκε στο εργαστήριο της Διερευνητικής Επιτροπής για τους Αγνοούμενους (ΔΕΑ), μιας τριμελούς επιτροπής (Ελληνοκύπριοι-Τουρκοκύπριοι-Ηνωμένα Έθνη) που αναζητά τους ανθρώπους που αγνοούνται μέχρι και σήμερα από τις διακοινοτικές συγκρούσεις που μαίνονταν για χρόνια σε όλο το νησί.

Επισκέφθηκε επίσης πινακοθήκες, κι ανάμεσά τους την τρέχουσα έκθεση «Ξαναγέννηση» που φιλοξενείται αυτό τον καιρό στην Κρατική Πινακοθήκη Σύγχρονης Τέχνης, με τα 219 έργα τέχνης που βρέθηκαν στην Αμμόχωστο μετά το 1974 και επιστράφηκαν από Τουρκοκύπριους στους νόμιμους δικαιούχους τους, στο πλαίσιο των Μέτρων Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης.

Κι αν έπρεπε να επιλέξουμε τι αφήνει πίσω της με αυτό το σύντομο πέρασμά της από το νησί, πέρα από την αύρα μιας πιο φρέσκιας πολιτικής σκέψης που τόσο η Ελλάδα όσο και η Κύπρος έχουν ανάγκη (το ‘βλεπες αν μην τι άλλο στα μάτια των συνομιλητών της πως ήταν ατόφια η χαρά για τη μεταξύ τους συνάντηση), είναι αυτή ακριβώς η κατακλείδα αναφορά στην «Ξαναγέννηση» στο σημείωμα της Προέδρου, που υπερβαίνοντας τα αυστηρά όρια του θεσμικού λεκτικού, αναδεικνύει πως η ειρηνική συμβίωση σε μία ενιαία Κύπρο είναι ο μονόδρομος για να κλείσουν οι μνήμες που, όπου και να τις αγγίξεις, πονούν, κατά τον ποιητή:

«Βαδίζοντας στην κομμένη στα δύο Λευκωσία, την τελευταία διχασμένη πρωτεύουσα της Ευρώπης, σκέφτομαι ότι ο σεβασμός κάθε πλευράς για τις αξίες, τα πολιτιστικά σύμβολα και τα έργα τέχνης της άλλης μπορεί να αποτελέσει ένα βήμα προς την οικοδόμηση ενός κοινού, ειρηνικού μέλλοντος. Και η Κύπρος, ένα νησί διχασμένο, όπου η μνήμη ακόμη πονά, όπου τα τραύματα είναι ακόμη ανεπούλωτα, αυτό το μέλλον το χρειάζεται».